اظهارات اخیر حسن روحانی بازتاب های بسیاری در فضای سیاسی کشور داشته است.

مهرداد خدیر در یادداشتی در روزنامه هم میهن به این موضوع پرداخت و نوشت: شما که می گویید برجام خیلی بد بوده، شما که می گویید کارهای قبل خیلی خوب بوده، بسیارخوب! شما 6 تا قطعنامه گرفتید. می گویید خوب بوده! حالا هم برمی گردیم به همان دیگر! اصلاً برمی گردیم به قبل از سال 94. شما که می گویید کل قطعنامه ها اصلاً ارزش ندارد و کاغذپاره است. شما چه می گویید؟! شما که 6 قطعنامه را کاغذپاره می دانید، شما که کل برجام را بد می دانید، شما دیگر ساکت باشید!

خواننده به سادگی می تواند حدس بزند گوینده این جملات کیست؛ حسن روحانی، رییس جمهوری پیشین ایران است و خطاب و عتاب او به جانب مخالفان و منتقدان برجام که این روزها به خاطر مکانیسم ماشه یا اسنپ بک (پس گشت یا بازگشت ناگهانی به پیشابرجام) زبان به انتقاد گشوده اند و فریاد وابرجاما سر می دهند!

سخن او روشن است. می گوید اگر برجام بد است چرا از بازگشت به پیشابرجام ناخُرسندید و مگر اسنپ بک بازگشت به همان 6 قطعنامه مصوب شورای امنیت سازمان ملل (1696.1737، 1803.1835، 1847.1929) نیست؟ با این وصف شما دیگر چرا ناراحت اید؟! مگر نمی خواستند آتش بزنند تا از شرّ برجام خلاص شویم؟ حالا که این اتفاق با پس گشت می خواهد رخ دهد چرا عزا گرفته اند؟ اگر یکی خوش حال باشد به قاعده باید آنان باشند ولی ابراز نگرانی و امضاکنندگان و موافقان برجام را سرزنش می کنند. حال آن که اگر خسارت محض بوده و دستاوردی نداشته ماهی را هر گاه از آب بگیری تازه است و مگر کسی از ابطال قراردادهای ترکمانچای و گلستان ناراضی می شد؟

مکانیسم ماشه یعنی اگر ایران توافق را نقض کرد به صورت خودکار به وضعیت پیشابرجام باز گردیم و قطعنامه 2231 هم که 6 قطعنامه را منتفی می سازد بلا اثرشوند. در برجام پیش بینی شده بود تا 10 سال این امر محتمل است و حالا اروپایی ها در آستانه منقضی شدن این مدت و مهلت می خواهند از این امکان استفاده کنند و برخلاف دوره اول ترامپ با او هم سو شده اند.

استدلال ایران این است که اول بار آمریکا از برجام خارج شد و ایران در دوره روحانی یک سال صبر کرد و بعد از آن که اروپا را از همکاری و گشایش ناتوان یا بی میل دید بر میزان غنی سازی افزود اما باز از برجام خارج نشد. برجام بیش و پیش از آن که توافق و تعهد باشد یک برنامه مشترک است و خود این کلمه در واقع سرواژه برنامه جامع اقدام مشترک است و ناظر به همکاری های هسته ای.

تمام تلاش روحانی حول دو محور بود: اول این که بهانه به دست طرف های غربی ندهد و دوم هم تا شرّ ترامپ کم شد برای احیا بکوشد منت ها مجلس انقلابی با مصوبه قانون راهبردی عملاً امکان بازگشت را در آغاز روی کار آمدن بایدن منتفی کرد. حالا همان ها که خواسته یا ناخواسته امکان احیا را منتفی کردند انتقاد می کنند چرا این امکان را پیش بینی نکرده بودید یا منتفی نکردید؟ دلیل آن روشن است. چون ایران بنای نقض عهد نداشت و تازه حالا هم نقض نکرده است.

تمام حرف روحانی اما خطاب به منتقدان این است که اگر قرار است به پیش از برجام بازگردیم به مراد دل و مقصدتان رسیدید دیگر!

برای آن که جانب انصاف را واننهاده باشم این اشاره ضروری است که یکی از جوان ترهای این جماعت قبل از سخنان اخیر روحانی گفته بود اگر توافق نشده بود در این 10 سال به انرژی هسته ای دست یافته بودیم و در عرصه های دیگر هم معطل آن نمی ماندیم!

این سخن را امیرحسین ثابتی گفته که اصرار دارد به عنوان پیرو مرحوم دیالمه (نماینده مشهد در مجلس اول) شناخته شود هرچند واقعاً بر نویسنده این سطور مکشوف نیست جز تصور تشبیه روحانی به بنی صدر و مخالفت مرحوم دیالمه با اولین رییس جمهوری ایران چه تشابهی میان خود و او طی تنها یک سال نمایندگی از خرداد 1359 تا تیر 1360 یافته؛ درحالی که 7 سال بعد از دکتر عبدالحمید دیالمه تازه به دنیا آمده است؟!

جدای این می توان پرسید: بسیار خوب! 94 تا 1400 از کف تان رفت. مگر از 1400 تا 1403 فرصت بازگشت به پیش از 94 را در اختیار نداشتید؟! در آن زمان چرا باز مذاکره می کردند ولو به جای کلمه برجام از عبارت خنثی سازی تحریم ها استفاده می شد. اگر قرار بر غنی سازی 60 درصدی بود که حالا هم400 کیلوگرم آن در اختیار است. اگر قرار بر امر دیگری بود و دوست داشتند ایران از معاهده عدم اشاعه خارج می شد و قدم در راه بی برگشت می گذاشت آیا طرف های مقابل می نشستند و تماشا می کردند؟! تازه اتفاقاً با فعال سازی ماشه میسرتر است. هرچند امیدواریم فعال نشود و تلاش های دیپلماتیک به بار نشیند. اگر چه همه حق دارند نگران باشند و راهکار توصیه کنند ولی به قول حسن روحانی آن ها که برجام را بد می دانستند قاعدتاً و اخلاقاً باید ساکت باشند!