فرارو- محسن صالحی خواه؛ روزهای اندکی تا بازگشت ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد فرصت باقی ست. درست است که با توجه به تحریم های سنگین و پیچیده ایالات متحده، تاثیر اقتصادی این تحریم ها اندک است؛ اما تکرار این موضوع و تاکید بر این که قطعنامه ها تاثیر پیشین را ندارد، مقدمه ای بر یک خطای راهبردی است. نگرانی اصلی بازگشت تحریم های بین المللی ایران به موضوع اقتصاد برنمی گردد، مربوط به ابعاد سیاسی و امنیتی آن است.

اول؛ چند هفته قبل در گزارشی مجزا به علت قرار گرفتن چند کشور ذیل فصل هفتم منشور و سرنوشت هر کدام از آن ها پرداختم. آنچه ایران توانست در برجام به دست بیاورد، آبرومندانه ترین خروج حتی موقت از ذیل این فصل بود. جریان ضددیپلماسی بر این موضوع تاکید می کند که سازوکاری مانند بند حل اختلاف (اسنپ بک، ماشه، پس گشت) در جهان بی سابقه بوده است. بله، سرعت بخشیدن به روندِ قرار گرفتن ذیل فصل تهدید صلح و امنیت بین الملل از سوی کشور قربانی یعنی ایران هم بی سابقه بوده. برای اهمیت قطعنامه ها خوب است از این زاویه به موضوع نگاه کنیم که چقدر قرار داشتن در این شرایط خطرناک بود که جمهوری اسلامی در نهایت حاضر شد این زمان تنفس 10 ساله را به دست بیاورد.

دوم؛ جهان بر منطق زور می گردد. زوری که وجود دارد نه این که ما تصور کنیم از آن برخوردار هستیم. سازوکار نظام بین الملل پس از جنگ دوم جهانی هم در راستای حفظ منافع متفقین پیروز و طراحی شد. وقتی امکانات و توانایی ها محدود است، در چنین شرایطی باید هوشمندانه در این سیستم بازی کرد. مانند اکثر غریب به اتفاق کشورها در غرب و شرق که بازی هوشمندانه را در پیش گرفتند. آیا ایران تهدیدی برای نظام بین الملل است؟ بعید می دانم حتی امکان و توان آن را داشته باشد. این لقب برای روسیه، آمریکا و اسراییل برازنده تر است.

اما آن ها می توانند با استفاده از ابزار شورای امنیت، جریان رسانه های اصلی، استفاده از امکان برتری اقتصادی و فشار بر کشورهای دیگر، فشار سیاسی و تبلیغاتی سنگینی علیه ایران اعمال کنند. قرار داشتن ایران تحت تحریم های بین المللی، این امکان را برای آن ها بیش از پیش فراهم می کند. آن ها برای اقدام علیه ایران منتظر مشروعیت بین المللی و حقوقی نیستند. به نقطه آغاز جنگ عراق و افغانستان نگاه کنید. اما معرفی کشور ما به عنوان یک تهدید، دست آن ها را بازتر می کند.

سوم؛ هر وقت خواستیم تصور کنیم که قرار داشتن تحت تحریم های بین المللی خیلی مهم نیست، قطعنامه ها غیرقانونی و کاغذپاره هستند، به این فکر کنیم که چین و روسیه به غیر از این که در دهه هشتاد به قطعنامه های تحریمی ایران رای مثبت دادند، امروز چقدر حاضرند نسبت به تحریم های شورای امنیت بی تفاوت باشند. امروز که روابط نسبتاً بهتری در مقایسه با آن دوران وجود دارد. نهادی که خود دو عضو دائمی آن هستند را تا چه حد زیر سوال می برند؟

اگر در این میان تصور کنیم که در جریان رقابت غرب و شرق جایگاه بسیار تعیین کننده ای داریم، خطا رفته ایم. کدامیک از کشورها بازیگر و تاثیرگذار شرایط اقتصادی و سیاسی ایران را دارند و تحت تحریم های بین المللی هستند؟ اتفاقی که وقتی رخ دهد، به زبان ساده کم تر کشوری ما را تحویل می گیرد. حتی چین و روسیه. کدامیک از کشورهای مهم شانگهای و بریکس، ارتباط گسترده اقتصادی با آمریکا ندارند و ارتباط با ایران آنقدر برایشان منافع دارد که بخواهند ریسک قرار گرفتن تحت تحریم های ایالات متحده را به جان بخرند؟ این شرایط با جنگ جهانی سوم یا تفاهمات سیاسی می تواند تغییر کند. با رخ دادن تغییر سیاسی، هم باز آمریکا بازیگری مهم است.

آخر؛ اگر تحریم های یکجانبه و سنگین آمریکا علیه ایران (سنگین ترین تحریم های تاریخ علیه یک کشور) مشکل اصلی امروز ایران باشد، تحریم های بین المللی پیچ و مهره های امنیتی و سیاسی آن را سفت و شرایط را سخت تر می کند. موضوع ایران و نظام بین الملل فقط هسته ای نبوده که انتظار داشته باشیم با مذاکرات هسته ای از این شرایط خارج می شدیم. هسته ای نقطه فشار بر ایران بود. مشکلات جامع با کشورهای قدرتمند نیازمند مذاکرات جامع بود که سال ها پیش شاید می شد آن را انجام داد اما امروز حتی اگر انجام شود، نمی دانیم موثر واقع می شود یا نه.