احمد زیدآبادی، روزنامه نگار، در هم میهن نوشت: همایون شجریان از لغو کنسرت رایگان خود در میدان آزادی تهران خبر داده است. رسانه ها لغو برنامه را به شهرداری تهران نسبت داده اند. در مقابل مقام های شهرداری، ناهماهنگی وعدم برنامه ریزی را علت لغو برنامه اعلام کرده اند و علیرضا زاکانی شهردار تهران، استادیوم آزادی را جای مناسبی برای برگزاری کنسرت آقای شجریان دانسته است.

گویا از سال ها پیش همایون شجریان به دنبال کسب مجوز برای اجرای یک کنسرت در محیطی باز در شهر تهران بوده که در هر دوره به دلایلی مجوزی به او داده نشده است. در ماه های گذشته اما وزارت ارشاد دولت پزشکیان، مجوز لازم را صادر کرده و وزارت کشور هم با برگزاری کنسرت در میدان آزادی موافقت کرده است.

با این حال، چنانکه بسیاری انتظار داشتند کنسرت به رغم کسب مجوز و تبلیغات گسترده پیرامون آن، لغو شد و اجرای آن در همان محل یا در محلی دیگر مشخص نیست. فارغ از دلایل اصلی لغو کنسرت آقای شجریان و نهاد لغوکننده آن، مسئله اصلی از نقطه نظر سیاسی و اجتماعی و فرهنگی این است که چرا برنامه ای که در بسیاری از کشورها در سرتاسر جهان امری عادی و معمول به شمار می رود، خبر برگزاری و لغو آن تا این اندازه سروصدا به پا کرده و به مسئله اصلی کشور تبدیل شده است؟ پاسخ به این پرسش به قدری روشن است که حتی نیاز به طرح ندارد چون چیزی که در دیگر کشورها امری معمول و عادی است در کشور ما به صورت معضلی همه جانبه درآمده است.

سالیان درازی است که عده ای در کشور ما هر امر شادی بخش و خوشحال کننده را در زمره امور ممنوعه طبقه بندی کرده اند و تحت عنوان دینداری با آن مخالفت می کنند. جلوگیری از شادی کردن آزاد و امن مردم به صورت عمومی، بر اقشار مختلف بخصوص جوانان و نوجوانان چنان فشار روانی و عصبی وارد کرده است که از یک سو، به شادی های مخفی توأم با نگرانی و اضطراب پناه برده اند و از سوی دیگر، از نیروهای مانع شادی و نشاط عمومی آن ها متنفر و بیزار شده اند. این دو پدیده سبب شده است که یک کنسرت غیرسیاسیِ رایج در اغلب جوامع، در کشور ما از دو جهتِ اعتقادی و امنیتی مورد حساسیت قرار گیرد و به موضوعی سیاسی و جنجال برانگیز تبدیل شود.

در بین اندیشمندان اسلامی سخنی منسوب به پیامبر و امام علی رایج است که می گوید: الْانْسانُ حَریصٌ عَلی ما مُنعَ مِنْهُ (مردم به چیزی که از آن منع شوند، حریص می شوند.) واضح است که سیاست های فرهنگی و اجتماعی چند دهه اخیر دقیقاً در جهت خلاف حکمتی که در این روایت نهفته است، تنظیم و تحمیل شده است. در واقع، طیف ممنوعیت ها به اندازه ای وسیع بوده که مردم میل وصف ناپذیری به آن ها پیدا کرده اند. به نظر می رسد استقبال وسیع از فیلم های کمدی در سال اخیر بخصوص از نوع سطحی و مبتذل آن نیز بی ارتباط با ممنوعیت شادی و خوشحالیِ معمول در کشور نباشد.

شاید مدافعان ممنوعیت ها و سختگیری ها ادعا کنند که به هیچ وجه مخالف شادی و خوشحالی شهروندان نیستند و خود در انواع مراسم مولودی، حاضران را به دست زدن و اظهار عواطف شادمانه شان ترغیب و تشویق می کنند!

این نوع دفاع خود گویای فهم نادرست و سطحی این جماعت از سرشت نوع بشر و غم و شادی های آن هاست. آنان گمان می کنند که شادی هم قالب یکنواختی دارد و عموم مردم اعم از نواندیش دینی و دینداران مدنی و یا شناسنامه ای و بی دینان همگی دقیقاً باید از همان چیزهایی لذت ببرند که پاره ای از دینداران راست کیش و یا متشرعان متعصب و بنیادگرایان سختگیر لذت می برند!

همانطور که خداوند خطوط انگشت هر یک از مخلوقات انسانی را منحصربه فرد آفریده، علایق و سلایق و گرایش ها و اسباب شادی و طرب و غم و اندوه آنان را نیز متفاوت خلق کرده است. تنوع و گوناگونیِ ذوق و سلیقه و پسند آدمیان را نادیده گرفتن و آنان را از نشاط مورد نظر خود منع کردن و صورتی تحجرآمیز از یک گرایش را به همه آنان تحمیل کردن، نتیجه اش قالبی کردن آدمیان به سبک نظام توتالیتری استالینی است که نهایتاً خشم و طغیان آن ها را به دنبال دارد.

وقتی که جمعیتی به خشم آید، دیگر جمع شدن آن ها در یک محیط عمومی نیز به مشکلی امنیتی تبدیل می شود و نیاز به کنترل پیدا می کند. از این رو، حضور جمعیت انبوه در هر مکانی حتی آنجا که قرار است آوازی سنتی خوانده شود، وارد معادله ای با ملاحظات امنیتی می شود. بنابراین به نظر می رسد که یکی از دلایل اعلام نشده لغو کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی نگرانی از میزان حضور جمعیت و نوع کنش آن ها در هنگام مراسم و بعد از آن باشد.

همه این موضوعات سبب بهره برداری معتقدان به براندازی حکومت نیز می شود. پس از دوره های طولانی ممنوعیت برگزاری مراسم مختلف عمومی از جمله برنامه کنسرت در محیط های باز، هر حرکتی از جانب نهادهای حاکم برای تغییر این رویه با واکنش هیستریک آن نیروها روبه رو می شود. آن ها هر اقدامی که فضا را تلطیف و یا مقداری بازتر کند به مثابه تلاشی برای انحراف افکار عمومی از انبوه مشکلات مبتلابه جامعه و در عین حال بهبود وجهه نظام معرفی می کنند و شهروندان دخیل در آن را مورد تاخت و تاز و تبلیغات زهرآگین خود قرار می دهند.

آنچه به واقع آنان را نگران می کند، باز شدن راهی برای اصلاح وضع موجود و جلب رضایت شهروندان است که عملاً هرگونه فعالیت براندازانه را خنثی و بی اثر می سازد. از این رو واکنش آن ها فقط به هنرمندانی که قادر به تلطیف فضای عمومی هستند، محدود نمی ماند و همه فعالان عرصه های مختلف را شامل می شود.

با این حساب، لغو برنامه هایی از نوع کنسرت همایون شجریان و یا نگرانی امثال خود او از واکنش سخیف و غیراخلاقی و بهتان آمیز جمعی افراد سیاست زده جویای قدرت آن هم به قیمت محنت جامعه و تهدید ثبات و بقای کشور، از آسیب هایی است که نباید تسلیم آن ها شد. تسلیم در این زمینه یعنی باز شدن مسیری که در بهترین حالت آخرین ایستگاه آن ناکجاآباد است.