فرارو- پرونده زن 40 ساله ای که با طناب خفه شده بود، مورد توجه قرار گرفته است. این زن در حالی به قتل رسید که دو فرزند 9 و 16 ساله او در خانه حاضر بودند.

به گزارش فرارو، بررسی های پلیس نشان داد قاتل، مردی به نام خسرو، با انگیزه بدهی ها و اختلافات مالی و پس از مصرف الکل دست به این جنایت زده است. او پس از قتل تلاش کرده خودکشی کند و حالا پرونده در دادگاه برای رسیدگی نهایی است. متهم در جلسه دادگاه مدعی شد روز حادثه رفتارهای مقتول و جنون آنی باعث این جنایت شده است.

این حادثه پنجره ای به واقعیت های اجتماعی و خانوادگی، فشارهای اقتصادی، خشونت خانگی و آسیب پذیری کودکان در محیط های پرتنش باز می کند. در این میان مطرح است که چه عواملی می توانند زمینه ساز خشونت خانگی شوند و جامعه چگونه می تواند از تکرار این حوادث پیشگیری کند؟

امان الله قرایی، جامعه شناس، در گفت وگو با فرارو به بررسی به ابعاد این پرونده در سطح جامعه پرداخته است:

امان الله قرایی به فرارو گفت: دنیای امروز، دنیای ذهنیت حسی و مادی است. آن چه در ذهن دیگران اهمیت دارد، مادیات و مسائل اقتصادی است. به همین دلیل در چنین دنیایی انسانیت، معنویت، دوستی، رفاقت و روابط زناشویی هم رنگ مادی می گیرند و معنویات کمرنگ می شوند. جهان را می توان به سه دوره تقسیم کرد: دوره ذهنیت عقلانی در قرن اول میلادی تا قرن پنجم در یونان باستان، دوره ذهنیت شهودی از قرن پنجم تا سیزدهم در قرون وسطی و از قرن شانزدهم به بعد، ذهن بشر تحت سلطه حسیات و مادیات قرار گرفته است؛ یعنی آن چه می بینیم اهمیت دارد: النگو، گوشواره، ماشین، روپوش و غیره. در چنین دنیایی انسانیت و معنویت همه مادی می شوند.

وی افزود: پرونده این زن و مرد که به قتل و سپس خودکشی منجر شد، نشان می دهد که انگیزه اصلی آن ها مادیات بوده است؛ مرد به دلیل پول هایی که داده و نتوانسته به ثمر برساند، مرتکب قتل شد. وقتی اقتصاد اصل قرار می گیرد، ارزش معنوی دوستی، برادری و خواهری هم رنگ مادی پیدا می کند. در چنین شرایطی انسان ها به نوعی رباتیک می شوند؛ هر کس تنها به اندازه پول و ظاهرش ارزش دارد. وقتی معیشت سخت می شود و بیکاری، فقر، گرانی و تورم بالا می رود، فساد و آسیب های اجتماعی افزایش می یابد و معنویات، دین و اعتقادات کمرنگ می شوند. امروز مردم مانند والدین خود فکر نمی کنند؛ چرا که در چنین دنیایی هر کس فقط به دنبال منافع خود است و تمام رفتارها و کردارها رنگ مادی گرفته است.

وی یادآور شد: در نتیجه انسان ها خودگرا، خودمحور و خودخواه می شوند و تمرکز بر منافع شخصی باعث افزایش انواع جرائم و آسیب های اجتماعی در جامعه می شود. البته در تحلیل چنین رفتارهایی، باید به نوع خانواده و محیط زیست فرد نیز توجه داشت.

این جامعه شناس گفت: بیماری روانی زاده جامعه است و نتیجه وضعیتی است که فرد در آن قرار گرفته است. نیروهایی که باعث می شوند فرد به انواع آسیب های اجتماعی، حالات روحی، جنون آنی و غیره دچار شود، فضای محیط زندگی و اجتماعی اوست. این محیط زندگی تاثیرگذار است. این حالت روحی چگونه بوده است؟ او دیده بیکار و مقروض است، پول خود را به خانمی داده و حالا با شکست روبرو شده است. بنابراین عدالت کیفری باید در مورد این مرد اجرا شود. روانشناسی به تنهایی دیگر پاسخگو نیست. امروز نمی توانیم غریزه گرایی در روانشناسی را مبنای کار قرار دهیم؛ دوران غریزه گرایان به سر آمده و نمی توان گفت ناراحتی روحی و غریزی منجر به قتل شده است.

وی افزود: همه این ها زاده جامعه است. محل زندگی فرد اهمیت دارد. میدان شوش و خیابان ایران هر دو در منطقه 12 هستند، اما در خیابان ایران جرائم بسیار کمتر رخ می دهد، در حالی که در شوش وضعیت متفاوت است. در نتیجه محیط زندگی و شرایط رشد فرد در شکل گیری حالت روحی او موثر است. بنابراین نمی توان گفت که او دچار جنون آنی شده؛ جنون آنی را جامعه و شرایط ایجاد کرده اند.

قرایی گفت: مصرف الکل و خشم کنترل نشده تاثیر زیادی دارد و یکی از عوامل برانگیزنده است. از سوی دیگر، با حضور نیروهای بازدارنده، رفتار انسان کنترل شده تر می شود. در جامعه ما، نیروهای برانگیزنده و انواع آسیب های اجتماعی غالب بر نیروهای بازدارنده هستند و به همین دلیل این اتفاقات رخ می دهد.

قرایی مقدم گفت: فرزندانی که شاهد قتل و خشونت بوده اند، تأثیر آن را در آینده فراموش نخواهند کرد. کسی که جنایات و قتل را دیده است، هم بدبین می شود و هم تمایل به انتقام در او شکل می گیرد و این موضوع تاثیر زیادی بر شخصیت، حالات روحی و روانی و رفتار او در آینده خواهد داشت. آن بچه ها از نظر روانی سالم نخواهند بود، زیرا مادرشان کشته شده و قاتل نیز خودکشی کرده است. این اتفاق حتی بر رفتار آن ها با فرزندانشان در آینده تأثیرگذار خواهد بود و این اثر درمان پذیر نیست.

وی افزود: طبق تئوری یک پژوهشگر، تأثیراتی که در دوران کودکی بر فرد وارد می شود، در تمام عمر باقی می ماند. حتی شیردهی و نحوه مراقبت از نوزاد در خلق و خوی او مؤثر است. تحقیقات در جزایر بالی و سیبری نشان داده اند؛ در پژوهشی دیگر در در سیبری بررسی شده که قنداق کردن کودکان آن ها را بدبین، تندخو و انتقام جو بار می آورد، در حالی که مادرانی که مدت طولانی شیر می دهند و آواز می خوانند، فرزندانی سالم و بدون نزاع و بدبینی پرورش می دهند. این اثرات روحی و روانی که بر این دو فرزند وارد شده است، هرگز از ذهن آن ها پاک نخواهد شد.

این جامعه شناس گفت: یکی از عوامل مهم در جلوگیری از خشونت خانگی، فرهنگ سازی است. متأسفانه در فرهنگ ما، در بسیاری از کشورهای جهان سوم و حتی در غرب، زن را ناقص العقل و ضعیفه می دانند؛ یعنی فردی که عقل، هوش و درک ندارد و مسئولیت تمام اتفاقات بر گردن او گذاشته می شود. بنابراین شخصیت بخشی و منزلت دهی به زنان اهمیت بسیاری دارد. در سال های اخیر شاهد حضور زنان در جایگاه وزیر و مقامات عالی بوده ایم، اما هنوز در کشور زن نمی تواند قاضی شود؛ گویی نمی تواند درست قضاوت کند! پس باید در جامعه، مدرسه، دانشگاه، کتاب های درسی، تلویزیون و سینما، فرهنگ سازی و احترام به زنان نهادینه شود.

وی افزود: متأسفانه در برخی استان های ایران شاهد خشونت های شدید خانوادگی هستیم؛ در قوه قضاییه نیز مواردی دیده ایم که اگر دختری با پسری صحبت کند، ممکن است توسط پدر، برادر یا پسرعمو کشته شود. در برخی استان ها نیز موارد بالای خودکشی زنان مشاهده می شود که نتیجه فرهنگ حاکم بر آن مناطق است. رسانه ها و صداوسیما در تغییر این نگرش ها نقش مهمی دارند.

وی یادآور شد: اشتغال و تحصیلات زنان نشان می دهد که هوش آن ها بالاست. بهره هوشی دختران در 14 سالگی برابر با بهره هوشی پسران در 16 سالگی است؛ یعنی زنان باهوش تر هستند، زودتر موقعیت را تشخیص می دهند و سریع تر درک می کنند، اما مردان چنین نیستند. با این حال، چون در سطح جهان قدرت در دست مردان بوده و جوامع مردسالارانه شکل گرفته اند، وضعیت کنونی پدید آمده است. در پرونده دختر شمالی، اگر قاضی پرونده با فرهنگ منطقه آشنا بود او را دست پدرش نمی داد، مشخص بود که سرنوشت او چه خواهد شد. قاضی حکم قتل دختر را صادر کرد. در مورد دیه هم باید اصلاحاتی صورت گیرد. الان اگر دو زن را بکشند انگار یک مرد را کشته اند. وقتی در مورد نیروهای بازدارنده صحبت می شود، یکی از موارد همین است. به عنوان مثال رهبر قبیله ای در خوزستان، پول دیه زن را عونه می کند به این معنا که مبلغ را گرفته و آن را به دولت می دهد. ما باید فرهنگ اصیل ایرانی در مورد زنان را بازیابیم. همانطور که می دانید آرتمیس یک زن فرمانده در تاریخ ماست.