در زمان جنگ 12 روزه بین ایران و اسراییل شرکت های هواپیمایی که با بسته شدن حریم هوایی ایران و عراق، و باز و بسته شدن های غیرقابل پیش بینی در سراسر خاورمیانه مواجه بودند، دلیل موجهی برای تغییر مسیر دیدند و در آسمان افغانستان پناهگاهی یافتند.

به گزارش عصر ایران به نقل از خبرگزاری فرانسه، تنش بینایران و اسراییل باعث شده دولتِ بی پولِ طالبان یک منبع درآمد بالقوه پرسود پیدا کند: حریم هوایی افغانستان.

هم زمان با برهم خوردن مسیرهای پروازی به دلیل تبادل موشکی اسراییل و ایران در سال جاری، آسمان افغانستان مسیر سریع تر و کم خطرتری را برای خطوط هوایی فراهم کرد تا از آسمان این کشور تردد کنند. بر اساس گفته های کارشناسان صنعت هواپیما، این کار با پرداخت یک هزینه ثابت 700 دلاری برای پرواز از روی آسمان این کشور انجام شد.

اداره هوانوردی ایالات متحده محدودیت ها را بر حریم هوایی این کشور کاهش داد و راه را برای پروازهای تجاری در سال 2023، دو سال پس از تسلط طالبان، هموار کرد.

حریم هوایی که مدت ها از آن به دلیل اینکه افغانستان چهار دهه جنگ و تغییر قدرت را گذرانده بود، ناگهان به گزینه ای قابل دوام تبدیل و به شرکت های هواپیمایی اجازه داد مسیرها را کوتاه کرده و در هزینه های سوخت صرفه جویی کنند. اما در زمان جنگ 12 روزه بین ایران و اسراییل در ماه ژوئن بود که این مسیر واقعاً مورد توجه قرار گرفت و به دولت طالبان اجازه داد به طور بالقوه میلیون ها دلار درآمد کسب کند.

شرکت های هواپیمایی که با بسته شدن حریم هوایی ایران و عراق، و باز و بسته شدن های غیرقابل پیش بینی در سراسر خاورمیانه مواجه بودند، دلیل موجهی برای تغییر مسیر دیدند و در آسمان افغانستان پناهگاهی یافتند.

به گفته خاویر تایتلمن، مشاور هوافضا و دفاع مستقر در فرانسه: در حالی که موشک ها حریم هوایی همسایه را مختل کرده بودند، خطر پرواز بر فراز افغانستان تقریباً صفر بود. این مثل پرواز بر روی دریاست.

داده های تارنمای ردیابی پرواز Flightradar24 نشان می دهد که میانگین 50 هواپیما در روز در ماه مه که از افغانستان عبور می کردند، پس از 13 ژوئن، زمانی که جنگ ایران و اسراییل شعله ور شد، به حدود 280 هواپیما افزایش یافت.

از آن زمان، هر روز بیش از 200 هواپیما از افغانستان عبور می کنند و درآمد آن برای طالبان معادل تقریباً 4.2 میلیون دلار در ماه است. با این همه تأیید این رقم دشوار است زیرا مقامات بودجه را منتشر نمی کنند و از اظهار نظر خودداری کرده اند.

در حالی که این مبلغ در مقایسه با درآمدهای دولتی، مبلغ ناچیزی نیست، اما هزینه های پرواز از روی آسمان این کشور، تقویت کننده بزرگ برای خزانه ی افغانستان است، زیرا این کشور با یک بحران انسانی عظیم و اقتصادی آسیب دیده از جنگ دست و پنجه نرم می کند.

بر اساس گزارش سازمان ملل، حدود 85 درصد از جمعیت افغانستان با کمتر از یک دلار در روز زندگی می کنند و تقریباً از هر چهار افغان 15 تا 29 ساله، یک نفر بیکار است.

بانک جهانی می گوید هزینه های پرواز از روی آسمان این کشور به رشد متوسط اقتصاد افغانستان در سال 2024 کمک کرده است. پیش از آنکه این مسیر شروع به جذب شرکت های هواپیمایی کند که نیاز به دور زدن ایران داشتند.

خطوط هوایی بین المللی از سال 2023 به افغانستان بازگشتند، با پروازهای تقریباً روزانه ترکیش ایرلاینز، فلای دبی و ایر عربیا از فرودگاه های افغانستان.

سایر خطوط هوایی مانند سنگاپور ایرلاینز، ایر فرانس، آئروفلوت، ایر کانادا و سوییس ایر، از کابل، مزار شریف یا قندهار پرواز می کنند. البته همچنان ملاحظاتی به دلیل خطرات موجود در افغانستان وجود دارد.

مشاور، تایتلمن، هشدار داد افغانستان هنوز هم مکان ایده آلی برای فرود در صورت اورژانس های فنی یا پزشکی نیست، زیرا کمبود قطعات یدکی و خدمات بهداشتی درمانی فرسوده وجود دارد. با این حال، او خاطرنشان کرد، هواپیماها هر روز در کابل فرود می آیند.

شرکت های هواپیمایی تمایلی به بحث در مورد مکانیسم پرداخت به دولت طالبان نداشتند، دولتی که توسط بسیاری از کشورها تا حدی به دلیل محدودیت هایش بر زنان، منزوی باقی مانده است.

چندین شرکت که از سوی خبرگزاری فرانسه با آن ها تماس گرفته شد، گفتند که اطلاعات پرداخت های پرواز از روی آسمان را ارائه نمی دهند.

مقامات هوانوردی افغانستان به درخواست های متعدد برای اظهار نظر پاسخ ندادند و هزینه های پرواز از روی آسمان یا فرآیند پرداخت آن ها را تأیید نکردند.

یک کارشناس بانک جهانی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد به خبرگزاری فرانسه گفت: شرکت ها به طور رسمی از تجارت با افغانستان منع نشده اند، زیرا تحریم های ایالات متحده فقط مقامات خاص طالبان را هدف قرار می دهد.

اما او اضافه کرد: برخی از ترس ارتباط با قدرت حاکم، (از روابط اقتصادی با طالبان) خودداری می کنند.

کارشناسان صنعت هوایی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، گفتند هزینه های 700 دلاری پرواز از روی آسمان به واسطه های شخص ثالث مانند GAAC Holding مستقر در امارات متحده عربی که فرودگاه های افغانستان را مدیریت می کند، یا دلالان پرواز از روی آسمان پرداخت می شود.

برخی از خطوط هوایی ممکن است حتی به طور مستقیم پرداخت خود را انجام دهند، زیرا کشورهای بیشتری روابط دیپلماتیک با دولت طالبان برقرار می کنند.

فقط روسیه به طور رسمی مقامات طالبان را به رسمیت شناخته است. مقاماتی که به دلیل مسدود شدن دارایی ها، تحریم های افراد وعدم اعتماد در بخش بانکی با مشکل مواجه هستند.

سلیمان بن شاه، معاون سابق وزیر صنعت و تجارت در دولت ساقط شده افغانستان و بنیانگذار مشاوره ی Catalysts Afghanistan گفت: در مقابل چنین فشارهای اقتصادی، جریان درآمد حریم هوایی برای دولت فعلی که با کمبود نقدینگی مواجه شده، مفید است.

اما بن شاه تأکید کرد که ترافیک پرواز از روی آسمان چیزی بیش از مزایای مالی را ارائه می دهد، زیرا روند عادی سازی روابط با مقامات طالبان را افزایش می دهد.

او گفت: این کار تسلط آن ها بر وظایف دولتی را تقویت می کند و تصویر یک دولت کارآمد را حتی بدون به رسمیت شناختن رسمی بین المللی، پشتیبانی می کند. بنابراین در حالی که خود درآمد تحول آفرین نیست، اما نقش معناداری در روایت اقتصادی و جایگاه سیاسی دولت ایفا می کند.