اغلب گفت وگوهای تلویزیونی روسای جمهور در ایران مبتنی بر یک کلیشه مشخص انجام می شود. کلیشه ای با این درون مایه که یکی از مجریان صدا و سیما روبه روی رییس جمهور بنشیند با طرح برخی پرسش های تکراری و کلیشه ای سر و ته گفت وگو را به هم بیاورد. گفت وگوهایی که در آن اغلب نه سیخ می سوخت و نه کباب! اما ایده نشستن رییس جمهور در برابر روزنامه نگاران و فعالان سیاسی از جناح های مختلف، برای نخستین بار در زمان دولت اصلاحات و سید محمد خاتمی تجربه شد.

به گزارش اعتماد، دوره ای که در آن مدیران خبرگزاری های ایسنا و ایرنا، همچنین واحد مرکزی خبر، روبه روی رییس جمهور خاتمی نشستند و شاکله یک گفت وگوی متفاوت را پایه ریزی کردند. با گذشت بیش از دو دهه از آن ایام، رییس جمهور پزشکیان، این بار یک گام رو به جلو برداشت و با حضور 3تن از فعالان سیاسی و رسانه ای از طیف های اصولگرا، میانه و اصلاح طلب، پاسخگوی مهم ترین پرسش های مطروحه آنان شد.

بر این اساس، رییس جمهور عصر پنجشنبه در نشستی با حضور آقایان محمدعلی ابطحی، عبدالله گنجی و علیرضا معزی، گفت وگویی مشروح درباره مهم ترین مسائل روز و نیز ارزیابی عملکرد یکساله دولت چهاردهم صورت داد. گفت وگویی متفاوت که در آن پزشکیان ضمن تشریح گفتمان و عملکرد یکساله دولت چهاردهم، تصویری از دورنمای سال دوم را نیز ارایه کرد. جان مایه صحبت های رییس جمهور را در 2بخش رفع تحریم ها از طریق توافق سازی و اصلاح ساختارها می توان دسته بندی کرد.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران همین که دولت چهاردهم توانست از کلیشه های صدا و سیما عبور کرده و کار مصاحبه را از دست مجریان تکراری تلویزیون خارج کند یک فتح الفتوح بزرگ محسوب می شود. بر اساس اعلام تیم رسانه ای دولت این شیوه گفت وگوها در آینده هم ادامه دار خواهد بود و با حضور اقشار و اصناف دیگری چون اقتصاددان ها، جامعه شناسان و اهالی فرهنگ تداوم می یابد.

سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاح طلب در پاسخ به این پرسش که فرم و محتوای صحبت های رییس جمهور با 3تن از فعالان سیاسی و رسانه ای را چطور ارزیابی می کنید، می گوید: صادقانه باید بگویم مصاحبه اخیر رییس جمهور از نظر فرم، یک گفت وگوی متفاوت بود. پیش از این روسای جمهور گفت وگوهایی با خبرنگاران صدا و سیما انجام می دادند که کلیشه ای بود. در برخی ادوار هم برخی روزنامه نگاران گفت وگوهایی این گونه با روسای جمهور ثبت کردند.

گفت وگوی اخیر اما از این نظر اهمیت داشت که پرسشگران سبقه سیاسی و مطبوعاتی همترازی داشتند. یعنی یک گفت وگوی سیاسی و مطبوعاتی بود و از این نظر در نوع خود کم نظیر محسوب می شد. البته در برخی محافل، برخی چهره های سیاسی در شبکه های اجتماعی نسبت به افراد حاضر در این نشست انتقاداتی مطرح کردند. برخی تصور می کردند اگر کسانی از جناح های مختلف جایگزین این افراد می شدند کیفیت گفت وگو بالاتر می رفت و توجه افکار عمومی بیشتر می شد. اما به لحاظ فرمال و شکلی، این گفت وگو یک ابتکار جدید بود.

او ادامه می دهد: در مورد محتوا اما وقتی خودم را به عنوان یک شهروندی عادی که با مسائل خاص سیاسی درگیر نیست در برابر این گفت وگو می گذارم، نشانه ای از مشکلات و چالش هایی که شهروندان با آن مواجهند و نسبت به آینده، تصمیمات و اقدامات حکومت و نظام تصمیم سازی های کشور پرسش هایی دارند، نمی بینم. در واقع با دیدن این گفت وگو از نگرانی های من کاسته نشد و پاسخ ابهامات فراوانی که در فضای عمومی وجود دارد، داده نشد. علی القاعده وقتی گفت وگویی در این سطح برای افکار عمومی در شبکه سراسری یک سیما پخش می شود باید آحاد مردم را مخاطب گفت وگو دانست و پیام های روشن برای افراد مخابره کرد. از این منظر خلأ جدی در گفت وگو احساس می شد.

شریعتی با اشاره به اینکه این گفت وگو بیشتر یک گفت وگوی نخبه گرا بود و بیشتر چالش های ذهنی نخبگان جامعه را هدف گرفته بود، می گوید: مثلا برای اقشار سیاسی و کسانی که مباحث سیاسی را با جزییات دنبال می کنند، این نوع گفت وگوها مهم محسوب می شود، اما شاید عموم مردم با چنین محتوایی نتوانند ارتباط برقرار کنند. هر چند آقای رییس جمهور تلاش کردند بحث وفاق، دعوا نکنیم، دوری از موازی کاری ها در اداره حکومت و…را تشریح و تحلیل کنند، اما واقع آن است که برای مخاطب سیاسی هم پیام جدیدی مخابره نشد. قبلا هم یک چنین دیالوگ های مشابهی از آقای رییس جمهور از زمان کاندیداتوری تا به امروز شنیده شده بود، البته تاکید آقای رییس جمهور روی بحث وجود دستگاه های موازی با دولت و اخلالی که این دستگاه ها ایجاد می کنند یک نکته مهم بود.

شریعتی در پاسخ به این پرسش که گفت وگو برای مخاطبان بین المللی حاوی چه نکاتی است؟ می گوید: مخاطب بین المللی منتظر است ببیند رییس جمهور ایران به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی و دومین مقام رسمی کشور که پرونده کشورش روی میز شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته چه پیامی قرار است به غرب، اروپا، امریکا و مخاطب جهانی مخابره کند؟ جهان می خواهد بداند که واکنش ایران به اسنپ بک و بازگشت تحریم های سازمان ملل چیست؟ از این جهت هم در این گفت وگو نکته صریحی شنیده نشد. رییس جمهور تنها اشاره کردند که تحریم خوب نیست و باید راهی برای عبور از آن پیدا کرد. چنین دیالوگ هایی افکار عمومی بین المللی را ارضا نمی کند. آن ها منتظر یک جهت گیری روشن و شفاف در این خصوص هستند.

این فعال سیاسی یادآور می شود: در مجموع تصور می کنم رییس جمهور اگر مانند این گفت وگوها و مشابه آن را به صورت مکرر با نمایندگان اقشار مختلف داشته باشند آورده قابل توجهی نصیب کشور می شود. در این نوبت 3نفر با گرایش مطبوعاتی و سیاسی روبه روی رییس جمهور قرار داشتند و پرسش های خود را مطرح کردند. در فرصت بعدی می توان با 3تن از اقتصاددان ها گفت وگو و ابعاد تصمیمات اقتصادی دولت را تشریح کنند یا در مسائل اجتماعی با جامعه شناسان بنشینند و بحث کنند. به نظر من مجموع این گفت وگوها با همین آرایش منت ها با اقشار، صنوف و طبقات مختلف می تواند ارتباط نزدیکی میان رییس جمهور و اقشار مختلف ایجاد کند.

علی باقری، فعال سیاسی اصلاح طلب درباره محتوای صحبت های رییس جمهور در گفت وگوی مطبوعاتی و سیاسی تلویزیونی جمعه شب می گوید: به نظرم رییس جمهور در پاسخ به پرسش 3تن از فعالان سیاسی و رسانه ای به چند نکته راهبردی اشاره کردند که منطبق با سیاست های ایشان در دوران مبارزات انتخاباتی بود. به عنوان نمونه آقای پزشکیان بارها تاکید کردند سایه تحریم ها باید از سر کشور کم شود.

تکرار این موضوع در شرایطی که ایران شرایط خطیری را از سر می گذراند و اروپایی ها برای اجرای اسنپ بک برنامه ریزی می کنند هم پیامی برای داخلی ها و هم پیامی برای خارجی ها داشت. انتظار می رود پس از اعلام موضع مجدد رییس جمهور، تحرک دیپلماتیک بیشتری از سوی اجزای دیپلماتیک کشور اعم از وزارت خارجه و سایر مراکز دیپلماتیک برای برطرف شدن تحریم ها در دستور کار قرار گیرد.

باقری ادامه می دهد: در واقع باید از هرگونه ابتکاری که از طریق آن بتوان وارد گفت وگو با طرف های مقابل شد، استقبال کرد. شاید انتظاری فراتر از عملکردهای فعلی برای فعال کردن ابزارهای دیپلماتیک نیاز است. این ابتکارات باید در دستور کار قرار گیرد. هنوز این انتظارات عمومی یا محقق نشده یا بعضا شروطی برای آغاز مذاکره و ورود به گفت وگوها با برخی طرف های غربی مطرح می شوند که منطقی به نظر نمی رسند.

از سوی دیگر باید توجه داشت به کار بردن ابزارهای دیپلماتیک به هیچ وجه منافاتی با آمادگی دفاعی برای مواجهه با تهاجمات خصمانه دشمن ندارد. ایران هم می تواند باب گفت وگو را باز نگه دارد و زمینه های توافق سازی را فراهم کند و هم آمادگی دفاعی کشور را ارتقا دهد. در کل انتظار این است که با ارایه طرح های بن بست شکن و راهگشا به سمت حل و فصل منازعات و برطرف شدن تحریم ها برویم.

این فعال سیاسی با اشاره به اینکه بحث مهم بعدی رییس جمهور لزوم ایجاد ساختارهای مناسب برای حل مشکلات اساسی کشور بود، یادآور می شود: به هر حال برطرف شدن معضلات کلیدی کشور به ساختارهای مناسب نیاز دارد که هنوز در کشور ایجاد نشده است. همپای این نوع هدف گذاری ها، انتظاری در جامعه ایجاد شده و آن اینکه دولت در آستانه ورود به سال دوم فعالیت هایش، برنامه ریزی جامعی برای ایجاد ساختارهای مورد نیاز و اصلاح ساختارها را انجام دهد. مردم انتظار دارند که پس از یک سال ساختارهای مورد نظر برای رشد یا ایجاد شده باشند یا برنامه روشن و مشخص برای تعبیه آن ها تدوین و تصویب و ابلاغ شده باشد.

باقری می گوید: مثلا در بحث پایان دادن به فیلترینگ و توسعه پهنای باند، هر چند پاسخ رییس جمهور به یکی از پرسش ها از جهتی قانع کننده بود، اما از جهتی منطبق با مطالبات مردم نبود. اینکه برای رفع فیلترینگ دولت منتظر شکل گیری یک توافق جمعی باشد، کافی نیست. مردم انتظار دارند این توافق سازی با قوای دیگر و ارکان دیگر یا ایجاد شده باشد یا اگر ایجاد نشده است درباره آن توضیح داده شود. هفته قبل سخنگوی دولت به این موضوع اشاره کردند که رییس جمهور این حق را دارد که به صورت دستوری موضوع رفع فیلترینگ را اجرایی کنند!

او ادامه می دهد: اگر رییس جمهور پس از یک سال نتوانسته اند دستگاه های مرتبط را متقاعد کنند و بر اساس اعلام سخنگوی دولت این حق را دارند که به صورت دستوری مشکل را حل کنند با توجه به گستره و میزان مطالبه ای که در خصوص این موضوع وجود دارد و نقشی که در رضایتمندی عمومی، ایجاد اشتغال و بهبود کیفیت کسب و کارها دارد، وقت آن رسیده که رییس جمهور از حق خود استفاده کرده و مطالبه اکثریت جامعه را محقق کند.

محمدعلی ابطحی یکی از حاضران در این نشست با انتشار یادداشتی می نویسد: مصاحبه با رییس جمهور پخش شد. امیدوارم از پرسش های ما - آقای معزی رییس خبرآنلاین و آقای گنجی مشاور آقای زاکانی و رییس قبلی روزنامه جوان - و پاسخ های آقای رییس جمهور خوشتان آمده باشد.

آقای پزشکیان بسیار مرد باهوش و مسلطی است، ولی کاش به طور مشخص پاسخ سوال را می داد و کوتاه تر جواب می داد. اما حرف های مهم و خوبی زد. خدایی تا موقع مصاحبه جز خودم کسی نمی دانست چه خواهم پرسید و کسی سوالات را ندید و هماهنگ نکرد. یکی، دو روز پیش آقای طباطبایی، معاونت رسانه ای دفتر رییس جمهور زنگ زد که می خواهیم مصاحبه متفاوتی برای هفته دولت داشته باشیم. یکی از مهمان ها من بودم. اسامی دو نفر دیگر را هم گفت. کمی بحث کردیم که این مصاحبه دو نفر کم دارد؛ یکی تحلیلگر و فعال خانم و دیگری یک فرد اقتصادی.

او ادامه می دهد: اسامی چند نفر از خانم های کارآشنا را دادیم، مقبول نیفتاد. در مورد مسائل معیشتی هم گفتند یک مصاحبه دیگری خواهد داشت. پنجشنبه در سالن اجلاس ضبط برنامه بود. نمی دانم چرا موبایلم را نگرفته بودند. داشتم کلی عکس از جلسه می گرفتم که سر تیم آمد و گرفت. قبلش آقای گنجی به شوخی گفت چرا موبایل شما را نگرفتند. من هم آخوند و حاضر جواب گفتم لابد در مورد شماها بیشتر باید مراعات کنند. خندیدیم.

آقای پزشکیان که آمد، خیلی خوب به حرف عوامل گوش می کرد. بردند گریم. گفتند از آن پشت بیاید روی صحنه و دست بدهد به ما. آمد. همه مان میکروفن داشتیم، سیم هایش کشیده شد، یک وضعی شد. از دولت آقای خاتمی من هر وقت دکتر را می دیدم به ترکی می گفتم: احوالوموز یاخچیدی. دیروز هم گفتم. وسط مصاحبه یوسف، پسر پزشکیان، وقتی دوربین روی دکتر نبود آمد در گوش رییس جمهور چیزی گفت و رفت. من با چشم و ابرو پرسیدم چی بود.

دکتر بلند گفت: می گه پاهاتو طبق پروتکل نگذاشتی. این قسمت حذف شده بود. بچه های ارتباطات همه بودند. ابتکار خوبی بود. مهدی و شهاب طباطبایی و مبین و عوامل تلویزیونی خیلی زحمت کشیدند. کمی هم در مورد دیدارش با آقای خاتمی صحبت کردیم. می گفت خطری بوده و زود توانسته بودند رسیدگی کنند. تنوع در تبلیغات و رسانه بسیار مهم است. به شخصه از دفتر رییس جمهور و صداوسیما ممنونم.