طرح سه فوریتی مجلس برای خروج از NPT، به نفع ایران است یا به ضرر کشور؟ آیا تندروهای مجلس به دنبال بازکردن مشت ایران در مقابل طرف غربی هستند؟

به گزارش شرق، نایب رییس کمیسیون اصل 90 مجلس در گفت وگو با تسنیم از کلیدخوردن تدوین طرحی سه فوریتی برای خروج کامل از NPT در مجلس خبر داده و گفته است این طرح فردا در سامانه مجلس بارگذاری خواهد شد تا در جلسات علنی هفته آینده مجلس روند قانونی جهت بررسی و تصویب را سپری کند. سؤال اینجاست که حالا و بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه باید همکاری با آژانس را ادامه داد یا آن را به طور کامل لغو کرد؟ دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد:

براساس این دیدگاه، ایران باید علاوه بر اخراج بازرسان آژانس، از NPT (معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ) هم خارج شود. این تفکر در مقابل این پرسش قرار می گیرد که اگر ایران قصد تولید سلاح هسته ای ندارد، چرا باید از معاهدات منع گسترش سلاح های هسته ای خارج شود؟ .

در واقع با این کار ایران خودش را به عنوان یک هدف در تیررس قرار می دهد، بدون آنکه تلاشی برای ساخت بمب داشته باشد. در پاسخ، این دیدگاه مدعی است با خروج از NPT و ایجاد ابهام هسته ای، ایران می تواند به یک بازدارندگی دست پیدا کند. از نگاه این دسته، مکانیسم ماشه در عمل هیچ اهمیتی ندارد. بااین حال، برای نشان دادن اراده خود به طرف غربی باید از NPT خارج شد.

در نتیجه، طرف غربی با ترس و واهمه به سراغ ایران می آید تا از ترس اینکه ایران سلاح هسته ای نسازد، با ایران توافق کند. این البته حالت ظاهری و خوش بینانه ماجرا هم می تواند باشد. از نگاه این دسته، در آستانه قرارداشتن برای ایران بازدارندگی ایجاد می کند.

به این معنا که طرف های غربی همیشه در این ترس باقی می مانند که مبادا ایران به سمت سلاح هسته ای برود؛ بنابراین تلاش می کنند با دادن امتیاز به ایران، مانع از این اقدام شوند. تقریبا مجموعه جریان چنارهای اصولگرایی را می توان در این جریان جمع بندی کرد. دسته دیگر اما معتقدند ایران باید سلاح هسته ای را بسازد و آزمایش کند. از نگاه آن ها، بیرون کردن بازرسان و خروج از NPT مقدمه ای است برای تغییر تصمیم سطوح اول ایران درباره حرمت سلاح هسته ای و شاید راحت تر بتوان به سمت آن حرکت کرد. درواقع این دسته تلاش می کنند مجموعه تصمیم گیران را در عملِ انجام شده قرار دهند.

پاجوش ها عموما از این دسته هستند، اما به واسطه اینکه مخالفت با فتوای رهبری را نوعی ایستادن صریح در مقابل رهبری می دانند، سعی می کنند این وضعیت را بر زبان خودشان جاری نکنند و از کانال های دیگری آن را مطرح کنند.

اما دسته دیگری هم در کشور وجود دارند که خروج از NPT را نه تنها برای ایران مفید و بازتولیدکننده بازدارندگی نمی دانند، بلکه آن را مخرب دانسته و معتقدند کشور به مسیری بازمی گردد که احمدی نژاد آن را با کندن فرمان لوکوموتیو هسته ای در سال 84 آغاز کرد و در نهایت این لوکوموتیو با تحریم های سال های 90 و 91 در وسط ایستگاه از حرکت ایستاد. این دسته معتقدند باید با آژانس همکاری کرد. اگر اورانیوم ها در زیر آوار دفن شده است، آژانس آن را تأیید کند. این پیشنهاد درست متضاد پیشنهاد دسته اول است که معتقدند باید غرب را در ابهام باقی گذاشت که سرنوشت اورانیوم ها چه شده است. این دسته بر این باورند که باید ضمن مذاکره با آمریکا، از آمریکا در دیوان داوری ایران-آمریکا به خاطر حمله به تأسیسات هسته ای شکایت و ادعای غرامت کرد.

مزایای دیدگاه اول (در جریان چنارها) می تواند این باشد که ما با ایجاد وضعیت ابهام هسته ای، فشار سیاسی و روانی بر طرف های غربی ایجاد کنیم که احتمال دهند ایران به سمت سلاح هسته ای می رود. در این وضعیت، اراده خود را به غرب نشان داده ایم، اما مشخص نیست که حتما غرب از این وضعیت ما بترسد و حاضر به دادن امتیاز باشد. معایب آن هم این است که هدف تحریم ها و فشارهای شدیدتر قرار خواهیم گرفت. به علاوه، خروج از NPT می تواند به انزوای کامل دیپلماتیک ایران منجر شود.

نکته مهم تر اینکه خروج از NPT و همچین ابهام هسته ای می تواند کشور را به یک هدف برای حملات بعدی آمریکا و اسراییل تبدیل کند. به این معنا که هر نقطه ای را دل شان خواست، بزنند و اعلام کنند به این نقطه مشکوک بودیم. این همان اشتباهی بود که در ساعت اولیه حمله آمریکا، جریان چنارها دنبال کردند. آن ها مدعی شدند ایران اورانیوم ها را از فردو خارج کرده اند و فردو یک ساختمان خالی است که تخریب آن هیچ ضرری به ایران نمی رساند.

اما بعدها متوجه اشتباه خود شدند و آن را تکرار نکردند؛ در عوض، به وضعیت ابهام هسته ای روی آوردند. نقطه قوت دیدگاه دوم همان مهار تنش است. همچنین می تواند منجر به جلوگیری از افزایش فشارهای بین المللی به ایران شود. در این وضعیت، امکان مذاکره بیشتری فراهم خواهد بود، اما مشخص نیست که این روند چه مدت زمانی طول بکشد؟

حالا سیاست مداران ایران بر سر یک دوراهی تصمیم گیری مهم قرار دارند. در عین حال طرح سه فوریتی مجلس هم گره دیگری بر کار سیاست مداران خواهد زد. اگر طرح سه فوریتی خروج از NPT روی سامانه مجلس ثبت نشود، پیام بدی به طرف غربی مخابره می شود مبنی بر اینکه تهدیدات را جدی نگیرد. اگر طرح در سامانه ثبت شود اما رأی نیاورد، باز هم برای ایران وضعیت بدتری را رقم می زند؛ به این معنا که می فهمند ایران چنین اراده ای ندارد و تنها تهدید سطحی می کند.

اما اگر طرح ثبت و تأیید شود، براساس آنچه علی اکبر صالحی، وزیر سابق خارجه و رییس سابق سازمان انرژی اتمی گفته: این امر در حیطه اختیارات رهبری است و مجلس بدون استفسار از نظر رهبری نمی تواند چنین طرحی را تصویب کند. در چنین وضعیتی، ثبت این طرح در سامانه در نهایت باعث می شود مشت نظام برای طرف غربی کشف شود و هیچ تهدیدی بعد از آن کارساز نباشد.