فرارو- پس از اعلام آغاز روند 30 روزه بازگشت تحریم های بین المللی، موضوع خروج از NPT بار دیگر در کشور مطرح شده است. موضوعی که موافقان و مخالفان جدی دارد و تحلیل های متفاوتی از عواقب آن ارائه می شود.

به گزارش فرارو، ایران از سال 1347 به عضویت پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای در آمد. پیمانی که ایران بر اساس ماده 4 آن، استفاده صلح آمیز، تحقیق و توسعه از انرژی اتمی را حق خود می داند. با استناد به ماده 10 همین پیمان، کشورها در صورتی که تشخیص دهند منافع عالی آن ها با مخاطره مواجه شده، حق خروج از آن را دارند که روندی 90 روزه دارد و از مسیر شورای امنیت سازمان ملل می گذرد. یک نگاه در داخل کشور، خروج از NPT را مقدمه وقوع بحران های گسترده تر و یک نگاه آن را زمینه احیای بازدارندگی و اقدامی مناسب در مقابل بازگشت تحریم های بین المللی می داند. نگاه سومی نیز وجود دارد که می گوید نیازی به هیچ کدام از این اقدامات نیست و ایران باید از سلاح هسته ای خود رونمایی یا به سمت ساخت آن حرکت کند.

رحمن قهرمانپور، تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در توییتر نوشت: در چند دهه گذشته کشورهای مختلفی( برزیل، آرژانتین و کوبا و ..) به پیمان منع اشاعهNPT پیوسته اند اما تنها یک کشور( کره شمالی) از این پیمان خارج شده و شورای امنیت این خروج را هنوز نپذیرفته و تایید نکرده است. خروج دومین عضو یعنی ایران از این پیمان تهدید جدی تری برای آن خواهد بود.

مسعود براتی، کارشناس تحریم شناسی (نزدیک به سعید جلیلی) در واکنش به خبر فعالسازی مکانیسم این پیشنهاد را مطرح کرد: گزینه معقول اعلام خروج از NPT است که با بازگشت قطعنامه ها عملیاتی شود.

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا نیز اینگونه به طرح موضوع خروج از پیمان عدم اشاعه واکنش نشان داد: خروج از NPT بدون تصمیم برای ساخت سلاح اتمی، عبث است. و تلاش برای ساخت سلاح اتمی یعنی رفتن به استقبال جنگی به مراتب شدیدتر از جنگ 12 روزه. بدون کسب بازدارندگی غیر اتمی، رسیدن به بازدارندگی اتمی برای ایران ویرانگر خواهد بود.

مجید شاکری، کارشناس اقتصاد (نزدیک به محمدباقر قالیباف) نوشت: وقتی خروج از NPT را به عنوان تهدید متناسب با بازگشت تحریم مطرح می کنید، در واقع نشان می دهید متوجه تغییر ادراک غرب از ایران نسبت به 7 سال قبل نشده اید.

محسن صالحی خواه، روزنامه نگار نوشت: جمهوری اسلامی در صورت خروج از_NPT، دیگر تعهدی نسبت به آژانس ندارد. خروجش هم به معنی ساخت سلاح تفسیر و تبلیغ می شود. با بازگشت ذیل فصل 7 طی 30 روز و قطع دسترسی آژانس، حتی اگر به سمت تسلیحات نرود، احتمال حمله گسترده بسیار بالاست. چون هدفی مشروع است. هرچند تعهدش هم جلوی جنگ را نگرفت.

نمایندگان مجلس پیش از این تهدید کرده بودند که در صورت اقدام تروییکای اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی، خروج از NPT را کلید خواهند زد. ابزار نمایندگان برای این اقدام، ارائه طرح است. به طور طبیعی، چنین طرحی با توجه به هزینه هایی که برای کشور دارد، باید با مشورت جامع مجلس، شورای عالی امنیت ملی، وزارت امور خارجه، دولت و نیروهای مسلح تهیه و ارائه شود. البته با توجه به انتقاداتی که هفته گذشته در مجلس نسبت به اختیار دادن به شورای عالی امنیت ملی برای تصمیم گیری درباره موارد مربوط به همکاری با آژانس مطرح شد، شاید این بار چنین موضوعی در طرح گنجانده نشود.

حسینعلی حاجی دلیگانی، نایب رییس اول کمیسیون اصل 90 مجلس روز 6 شهریور از تهیه این طرح خبر داد. او در گفتگو با تسنیم با بیان این که ما نسبت به عمل تیم دیپلماسی و وزیر امور خارجه در مقابل این 3 کشور که خودشان منشاء بسیاری از مشکلات در دنیا هستند، نقد جدی داریم. اگر این نوع تلفن ها و این نوع مذاکرات انجام نمی دادند شاید الان شاهد اعلام فعال سازی مکانیزم ماشه نبودیم. اعلام کرد که این طرح در سامانه مجلس بارگزاری خواهد شد. او در این مصاحبه صرفاً اشاره کرد که طرح مذکور برای خروج از NPT فوریتی خواهد بود.

او یک روز بعد، خبر داد که طرح سه فوریتی خروج ایران از معاهده NPT را در سامانه مجلس بارگذاری کرده است. برخی مدعی شده اند که در این طرح، ممنوعیت مذاکره با آمریکا و سه کشور اروپایی نیز گنجانده شده است. حاجی دلیگانی به عنوان نماینده ارائه دهنده این طرح، در مصاحبه خود از بی فایده بودن مذاکرات و انتقاد از سبک مذاکراتی وزارت امور خارجه صحبت کرد اما اشاره ای به ممنوعیت مذاکرات نداشت.

بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، طرح های سه فوریتی در شرایط حالت کاملاً اضطراری و حیاتی و برای مقابله سریع با خسارت حتمی ارائه می شود و با حضور اعضای شورای نگهبان در صحن، قابلیت تصویب، تایید و ابلاغ در یک روز را دارد. در تاریخ ایران تا کنون یک طرح سه فوریتی به قانون تبدیل شده و آن نیز مربوط به سال 1398 است که در روز 17 دی، سه فوریت، کلیات و جزییات طرح اقدام متقابل دولت جمهوری اسلامی علیه اقدامات آمریکا در مجلس به تصویب رسید.

با توجه به هزینه های خروج از NPT، طرح این موضوع با واکنش هایی متفاوت در سطوح متفاوت از روزنامه نگاران و تحلیلگران تا سیاستمداران مواجه شد. نکته این که عباس عراقچی هم در گفتگویش با ایرنا، باقی ماندن در پیمان عدم اشاعه یا خروج از آن را تصمیم نظام خواند که به معنای حاکمیتی بودن این تصمیم است.

علی اکبر صالحی، وزیر پیشین امور خارجه و رییس سابق سازمان انرژی اتمی در گفتگویی با انتخاب اظهار داشت: بحث خروج از NPT یک وجه شرعی دارد و یک وجه حکومتی. بنابراین سخن گفتن در این خصوص به نظر بنده فقط در حیطه اختیارات رهبری است. زیرا فرمان رهبری در این مورد هم وجه شرعی و هم وجه حکومتی دارد. افراد و یا ارگان های حکومتی مانند مجلس علی القاعده نمی توانند در چنین اموری بدون استفسار از مقام معظم رهبری نظر خود را بیان کنند، زیرا اظهار نظرهای این گونه به خاطر جایگاه ویژه ایران در عرصه ظالمانه بین المللی مورد سوء استفاده بدخواهان قرار می گیرد و مشکلات دیپلماسی ما را چند برابر می کند.

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات با اشاره به اصول 176، 77، 125، 76 و 89 قانون اساسی نوشت که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش مجلس را در حوزه سیاست خارجی، ناظر و تصویب کننده تعریف کرده است، نه سیاستگذار کلان . از این رو، طرح خروج از NPT از منظر حقوق اساسی، نه تنها وجاهت ندارد، بلکه می تواند نشانه ای از برداشت نادرست از جایگاه مجلس در نظام حقوقی کشور باشد.

کیهان در گزارش اصلی و دو یادداشت امروز خود به موضوع لزوم خروج از ان پی تی اشاره کرد.

حسین شریعتمداری، مدیر روزنامه کیهان در یادداشتی کوتاه نوشت: تردید نداشته باشید که اقدام اخیر سه کشور اروپایی ادامه جنگ 12 روزه است و با هدف جبران شکست آمریکا و رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. اکنون دیگر خروج از NPT نه فقط یک ضرورت به تأخیر افتاده، بلکه پاتک ایران به تک دشمن است و تأخیر در انجام آن کوچه دادن به حریف خواهد بود. خوشبختانه خبرها حکایت از آن دارند که نمایندگان مجلس با تهیه یک طرح سه فوریتی در پی الزام دولت به خروج از NPT هستند که تصویب این طرح ضمن آنکه پاسخ بایسته و عزتمندانه ای به دشمن است، حمایت از وزارت محترم امور خارجه کشورمان در انجام این اقدام ضروری و تاکنون به تأخیر افتاده نیز هست.

به نظر نویسنده گزارش اصلی کیهان، خروج ازNPT سیلی سختی است که نه فقط محاسبات آمریکا و اروپا، بلکه کل معادلات قدرت در منطقه را دگرگون خواهد کرد. در یکی از یادداشت های امروز به این نکته اشاره شد که این اقدام ایران را از وضعیت قابل پیش بینی خارج کرده و هزینه محاسبات غرب را افزایش می دهد. در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: در حال حاضر ایران همچنان می تواند با استفاده از ظرفیت های داخلی، تقویت پیوند با اقتصادهای غیرغربی (چین، روسیه، آمریکای لاتین، آفریقا)، توسعه دیپلماسی منطقه ای، افزایش بازدارندگی دفاعی و پیشرفت در صنعت هسته ای، مسیر مقاومت فعال را ادامه دهد.