به گزارش تجارت نیوز، در تاریخ 21 اوت، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، پس از بازدید از هند و پاکستان، وارد کابل شد. سفر رییس دستگاه دیپلماسی چین به افغانستان اهمیت ویژه ای دارد، چرا که پس از سه سال وقفه این سفر انجام شد. اما آنچه این این فعل و انفعال ها را برجسته تر می کند، برنامه ریزی پکن برای برگزاری نشست سه جانبه با پاکستان و افغانستان است؛ نشستی که هدف اصلی آن بررسی نگرانی های امنیتی چین در مورد بخشی از سرزمینی است که چین و افغانستان را به هم متصل کرده و با عنوان کریدور واخان شناخته می شود.

کریدور واخان یک قطعه زمین باریک به طول 350 کیلومتر است که عرض آن بین 10 تا 50 کیلومتر متغیر است. این کریدور چین را به منطقه خودمختار سین کیانگ و استان بدخشان در افغانستان متصل می کند. این گذرگاه میان تاجیکستان در غرب و خیبر پختونخوا و گلگت بالتستان در شرق قرار دارد. در شرایط کنونی چین در افغانستان سرمایه گذاری کرده و از زمان بازگشت طالبان در سال 2021 از این کشور دور نشده، پکن در برخورد با طالبان محتاط بوده، زیرا سرمایه گذاری های اولیه نتایج مورد انتظار را به همراه نداشته است.

طبق گزارشی که توسط مرکز استیمسون منتشر شده، سرمایه گذاری های چین از سال 2021 تقریبا ثابت مانده و واردات از افغانستان به شکل چشمگیری افزایش نیافته است.

گزارش ها همچنین تاکید دارند که سرمایه گذاری چین در معدن مس میس آینک و میدان های نفتی آمو دریا هنوز به ثمر نرسیده اند. با وجود این موانع، طالبان و پکن در حال پیشبرد طرحی برای ساخت یک جاده از طریق کریدور واخان به چین هستند. طبق گزارش Al Emarah English ، ارگان رسمی دولت طالبان، جاده کریدور واخان در دو مرحله ساخته خواهد شد.

مرحله اول این پروژه 50 کیلومتر از بادی گنباد در پامیر کوچک تا نقطه صفر مرزی با چین خواهد بود که کارهای مقدماتی آن تکمیل شده و 60 درصد از ساخت آن تا مارس 2025 انجام شده است. مرحله دوم این جاده 71 کیلومتر خواهد بود که تا پایان سال جاری تکمیل خواهد شد. کارشناسان بر این باورند که پس از تکمیل این جاده، چین به بازارهای جدیدی در اروپا از طریق افغانستان دسترسی پیدا خواهد کرد و در عین حال، افغانستان که یک کشور محصور در خشکی است، یک کریدور جدید برای واردات و صادرات کالاها با چین خواهد داشت.

با وجود پتانسیل بزرگ اقتصادی که این پروژه برای چین دارد، پکن برای تسریع روند ساخت این جاده همچنان محتاط است، چرا که تهدیدات امنیتی ناشی از فعل و انفعال های بازیگران غیردولتی در منطقه افزایش یافته است. وزیر امور خارجه چین هفته گذشته خواستار گشت های مشترک و تلاش های بیشتر برای مقابله با تروریسم شد تا بدین طریق تهدیدات را کاهش دهد. پکن از حضور و فعالیت گروه هایی مانند جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) و داعش شاخه خراسان (ISKP) نگران است؛ گروه هایی که در افغانستان فعالیت دارند و پیش تر منافع چین در این منطقه را هدف حملاتشان قرار دادند. این نگرانی ها در شرایط کنونی به نظر موجه می آید، به ویژه با توجه به مواردی چوم، تهدید مداوم جنبش اسلامی ترکستان شرقی.

جنبش ترکستان شرقی (ETIM)، جنبشی جدایی طلب با اکثریت اویغور است که خواستار استقلال منطقه سین کیانگ در شمال غرب چین است. در حالی که جنوب سین کیانگ عمدتا مامن اویغورها است و شمال منطقه اورومچی عمدتا میزبان چینی های هان است. اویغورها ادعا می کنند سین کیانگ که پیشتر با عنوان ترکستان شرقی شناخته می شد، تحت اشغال غیرقانونی چین قرار دارد.

از همین رو جنبش ترکستان شرقی، که به نام حزب اسلامی ترکستان (TIP) نیز شناخته می شود، در دهه 1990 و اوایل دهه 2000 حملات خشونت آمیز زیادی انجام داد. در سال های اخیر، دولت چین برای سرکوب این گروه اقداماتی انجام داده و آنها را مجبور کرده که به افغانستان پناه ببرند، جایی که این گروه توسط طالبان پناه داده شدند و همراه با القاعده به مبارزه ادامه می دهند. رهبر فعلی این گروه، عبدالحاق ترکستانی، عضو شورای القاعده بوده است.

این گروه در استان بدخشان که کریدور واخان در آن قرار دارد، حضور برجسته ای دارد. پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال 2021، دولت طالبان عناصر جنبش ترکستان شرقی را از بدخشان به سمت جنوب منتقل کرده و به فشارهای چین پاسخ داده است. اما گزارش های اخیر حاکی از آن است که این گروه ممکن است در سوریه، افغانستان و سایر نقاط قدرتش را احیا کند؛ گزاره ای که به نگرانی های چین دامن زده است.

در سوریه، جنگجویان ترکستان شرقی تحت فرماندهی عبدالحاق ترکستانی برای جنگیدن در کنار جبهه النصرت، پیش گام گروه های شورشی در این کشور قلمداد می شوند. گروه های تروریستی در سوریه که ترکستان شرقی جزو آنها بود، پس از سقوط دولت بشار اسد امتیازهایی به دست آوردند. فرماندهان ارشد این گروه به ارتش سوریه پیوسته اند و تعدادی از آنها حتی در ارتش سوریه درجه های بالا دریافت کرده اند.

در افغانستان نیز، جنبش ترکستان شرقی در حال گسترش دامنه نفوذش است و منابع گزارش می دهند که این گروه اکنون تا 750 نفر نیرو دارد. ترکستان شرقی به تازگی تصمیم گرفته که فشار برای استقلال سین کیانگ از چین را افزایش دهد. حضور آنها در افغانستان و امکان مهاجرت جنگجویان ماهر از سوریه به این کشور باعث تقویت قدرت نظامی این گروه خواهد شد. این همان موضوعی است که محور رایزنی های پکن و کابل هم بوده است.

داعش شاخه خراسان از دیگر گروه هایی است که برای پکن به تهدیدی جدی تبدیل شده، این گروه پیش تر حملاتی علیه منافع چین انجام داده است. داعش شاخه خراسان در پیامی با عنوان صدای مقاومت که در ژوییه 2025 منتشر شد، چینی ها را کافر خواند و ادعا کرده که طالبان به چین نزدیک شده، به گونه ای که تنها امید مسلمانان اویغور، داعش است.

همزمان داعش شاخه خراسان با اشاره مستقیم به سرکوب اویغورها توسط چین در این پیام، از قصد خود برای جذب اویغورها و مبارزان ناراضی ترکستان شرقی اویغور خبر داد. در اکتبر 2021 مسجدی در قندوز هدف قرار گرفت، پس از آن مشخص شد که مهاجم فردی از قوم اویغور بود.

پس از این حادثه، برخی از مبارزان اویغور فعال در ترکستان شرقی ممکن است به صفوف داعش پیوسته باشند، چرا که طالبان کنترل شدیدی بر جنبش ترکستان شرقی در افغانستان دارد. در عین حال، داعش شاخه خراسان تبلیغات خود را به ویژه در میان مردمان آسیای مرکزی از تاجیکستان تا ازبکستان افزایش داده است.

رسانه رسمی داعش شاخه خراسان، به طور فعال به زبان تاجیکی برای شهروندان تاجیکستان تبلیغ می کند. گزارش ها نشان می دهند که این گروه از سال 2017 دست کم 9 حمله انجام داده ، که از جمله آن می توان به حمله ای در منطقه شهر نو کابل در دسامبر 2022 اشاره کرد که در آن پنج شهروند چینی زخمی شدند. با توجه به جذب نیروها و انشقاق ها، به نظر می رسد که تعداد نیروهای شاخه داعش خراسان در افغانستان تنها به حدود 2000 نفر برسد که شامل پشتون های سنی، تاجیک ها، ازبک ها و اویغورها می شود.

گروهی از ناظران بر این باورند که عناصر گروه هایی همچون جنبش ترکستان شرقی که تحت کنترل طالبان قرار دارند، به طور مخفیانه با داعش شاخه خراسان و گروه های کوچک تر دیگر برای انجام حملات علیه منافع چین همکاری کرده اند. برای مثال، گفته می شود برخی از عناصر ترکستان شرقی ممکن است در حملات دسامبر 2022 مشارکت داشته باشند.

همچنین مشاهده شده است که این دو گروه رادیکال به طور مشترک پوسترهایی به زبان اویغور در افغانستان منتشر کرده اند. این همکاری محدود به افغانستان نمی شود. بر اساس گزارش ها، جنبش ترکستان شرقی و گروه جیش العدل مستقر در پاکستان، احتمالا به طور مشترک حملاتی علیه منافع چینی در پاکستان برنامه ریزی و اجرا کرده اند.

با در نظر گرفتن تمامی این موارد، نگرانی امنیتی اصلی چین افزایش یافته است. در ژانویه 2025، داعش شاخه خراسان یک شهروند چینی را که در یک معدن نزدیک به مرز تاجیکستان کار می کرد، هدف قرار داد و کشت. در ژوییه 2025، چهار شهروند چینی که در معدن های استان بدخشان مشغول به کار بودند، کشته شدند، اگرچه این حمله به طور مستقیم به هیچ گروه تروریستی خاصی نسبت داده نشده است. همچنین، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد جنبش ترکستان شرقی برخی از نیروهای خود را از مناطق اصلی خود در کنر و ننگرهار به بدخشان منتقل کرده است.

به نظر می رسد داعش شاخه خراسان نیز همزمان از اعضای تاجیک خود برای انجام حملات استفاده می کند، از جمله حمله ای به یک شهروند چینی در بدخشان در سال 2025؛ منطقه ای که در مرز تاجیکستان در غرب کریدور واخان قرار دارد. به طور مشابه، خیبر پختونخوا در پاکستان که در طرف شرقی کریدور واخان قرار دارد، به یک میدان مین برای چین تبدیل شده، منطقه ای که پیشتر شاهد حملات متعدد جدایی طلبان بلوچ بود.

حال در چنین شرایطی، وقتی چین توسعه کریدور واخان را ارزیابی می کند، باید تعادلی بین چشم اندازهای اقتصادی و خطرات ژئوپلیتیکی فزاینده برقرار کند، که این موقعیت ناخوشایندی را برای این کشور در افغانستان ایجاد خواهد کرد.

پیشنهاد چین برای آغاز گشت های مشترک به نظر می رسد که حرکتی محتاطانه برای کاهش نگرانی های داخلی و نگرانی های شرکای افغان باشد. هم زمان نظامی سازی این منطقه خطر ایجاد برخوردهای جدید بین قدرت های جهانی را افزایش داده است.

در حال حاضر نشانه های نگران کننده ای در این جهت مشاهده می شود، زیرا بازیگران منطقه ای مانند پاکستان سعی دارند در این معامله وارد شوند. و به طور غیرمنتظره، حمایت ایالات متحده از پاکستان در بحبوحه درگیری هند و پاکستان، بازتابی از موقعیتی است که پاکستان در زمان حمله شوروی به افغانستان در اختیار داشت. این سناریوهای نوظهور ممکن است برای هند نگران کننده باشد، زیرا ادغام کشمیر اشغالی پاکستان (POK) و به ویژه گلگت بالتستان که در مرز کریدور واخان قرار دارد، هر روز دورتر از دسترس قرار می گیرد.