کارشناسان می گویند تصمیم کشورهای اروپایی برای اعمال تحریم های اسنپ بک علیه ایران می تواند تنش های بین المللی را تشدید کند، در حالی که ترس از یک جنگ منطقه ای بر خاورمیانه سایه افکنده است.

به گزارش ایرنا به نقل از الجزیره، روز پنجشنبه، آلمان، فرانسه و بریتانیا، فرآیند 30 روزه بازگرداندن تحریم ها علیه ایران را آغاز کردند. آن ها این اقدام را به دلیل نقض های قابل توجه توافق 2015 برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران توجیه کردند.

آنچه در پیش است، سناریوی اسنپ بک است که در آن تحریم ها بازمی گردند و ایران به احتمال زیاد واکنش نشان خواهد داد. این را رایان کاستلو، مدیر سیاست گذاری در شورای ملی ایرانیان آمریکایی (NIAC) گفت.

او در ادامه ادعا کرد: این تنش ها می تواند پس از حملات اسراییل به ایران در اوایل امسال به خشونت تازه ای منجر شود. این مثل یک دومینوی دیگر است که در مسیر شعله ور شدن دوباره جنگ ژوئن سقوط می کند. ایالات متحده که در ژوئن، سه تأسیسات هسته ای ایران را به عنوان بخشی از حمله اسراییل بمباران کرده بود، از اقدام کشورهای اروپایی استقبال کرد. با این حال، دولت دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، همچنان ادعا می کند که باب گفت وگو با ایران را باز نگه داشته است.

ایالات متحده همچنان برای تعامل مستقیم با ایران، به منظور یافتن راه حلی صلح آمیز و پایدار برای مسئله هسته ای ایران، آماده است. این را مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه ای گفت. اسنپ بک با آمادگی صادقانه ما برای دیپلماسی در تضاد نیست، بلکه آن را تقویت می کند. با این حال، کاستلو یادآور شد که ایران پیش از آغاز جنگ 12 روزه اسراییل بر سر میز مذاکره حضور داشت. قرار بود دوری از مذاکرات هسته ای میان مقامات ایران و آمریکا در 15 ژوئن برگزار شود، اما دو روز پیش از زمان تعیین شده، بمباران اسراییل بر تهران آغاز شد و مذاکرات به طور نامحدود به تعویق افتاد.

کاستلو معتقد است که برای بازگشت به مذاکرات هسته ای، آمریکا و اروپا ابتدا باید اعتماد از دست رفته ایران را بازسازی کنند. او به الجزیره گفت: احساس غالب در ایران این است که آن مذاکرات یک فریب بوده است، اینکه اسراییل با حمایت آمریکا، فارغ از آنچه در میز مذاکره می گذشت، به ایران حمله می کرد،. بنابراین هم اروپایی ها و هم آمریکا باید این واقعیت را در نظر بگیرند.

بحران کنونی ریشه در تصمیم ترامپ برای خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران در سال 2018، در نخستین دوره ریاست جمهوری اش دارد. توافق 2015، که به طور رسمی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نام داشت، ایران را ملزم می کرد برنامه هسته ای خود را محدود کند و در مقابل، تحریم های بین المللی علیه اقتصادش لغو شود. برای اطمینان از امکان مجازات سریع ایران در صورت نقض توافق، در متن توافق مکانیزم اسنپ بک گنجانده شد تا مجموعه ای از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل دوباره اعمال شود.

این مکانیزم به هر یک از طرف های توافق، آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه یا چین، اختیار می داد روند احیای شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت را آغاز کنند. مکانیزم اسنپ بک غیرقابل وتو است؛ به این معنا که روسیه و چین، متحدان ایران نمی توانند مانع بازگشت تحریم ها شوند.

در سال 2020، آمریکا تلاش کرد بند اسنپ بک برجام را فعال کند، اما این تلاش شکست خورد زیرا واشنگتن دیگر طرف توافق نبود. از زمان خروج آمریکا در 2018، ایران به تدریج برنامه هسته ای خود را گسترش داده، هرچند مقامات ایرانی تأکید دارند که به دنبال ساخت سلاح هسته ای نیستند.

تصمیم روز پنجشنبه برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران به نظر می رسد با زمان انقضای بند اسنپ بک در اکتبر یعنی 10 سال پس از اجرایی شدن برجام هماهنگ شده باشد. کارشناسان می گویند دولت های پاریس، لندن و برلین عملاً بندی از توافقی کنارگذاشته شده را فعال کرده اند تا تحریم های سازمان ملل علیه ایران را تضمین کنند.

سینا طوسی، عضو ارشد مرکز سیاست بین الملل، می گوید که اسنپ بک برای تضمین پایبندی همه طرف ها به برجام طراحی شده بود، اما قدرت های اروپایی اکنون از آن برای فشار بیشتر بر ایران استفاده می کنند. او به الجزیره گفت: رویکرد کلی آمریکا و اروپا نسبت به ایران صرفاً زور است، اینکه حق با قدرت است. هیچ چیزی درباره سوابق حقوقی و هنجارهای بین المللی اهمیت ندارد. آن ها فقط می خواهند از این ابزار برای بازگرداندن یک جانبه تحریم ها علیه ایران استفاده کنند.

فرانسه، آلمان و بریتانیا سه شرط را برای به تعویق انداختن شش ماهه تحریم های اسنپ بک مطرح کرده اند:
1. ازسرگیری گفت وگوی مستقیم ایران با آمریکا
2. بازگرداندن همکاری کامل با آژانس بین المللی انرژی اتمی
3. افشای محل جدید اورانیوم غنی شده پس از حملات آمریکا و اسراییل

نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می کند برخی گزارش های آمریکایی حاکی از آن است که ذخایر اورانیوم زیر تأسیسات هسته ای آسیب دیده مدفون شده، اما ایران ممکن است پیش از بمباران، مواد را منتقل کرده باشد.

تروییکای اروپایی می خواهند تهران بدون گرفتن تضمین از آمریکا و اسراییل برای عدم تکرار حمله، دوباره به میز مذاکره بازگردد. تهران نیز پس از آنکه آژانس بین المللی انرژی اتمی نتوانست حملات آمریکا و اسراییل را که ایران نقض حقوق بین الملل می داند محکوم کند، همکاری کامل خود با این نهاد را تعلیق کرد. اوایل ماه جاری، ایران اجازه داد برخی بازرسان آژانس به کشور بازگردند، اما این نهاد هنوز به تأسیسات غنی سازی ایران دسترسی پیدا نکرده و خسارات را ارزیابی نکرده است.

در خصوص اورانیوم، ایران نگران است که افشای محل ذخایر تنها باعث شود آمریکا یا اسراییل آن ها را بمباران کنند. کاستلو به الجزیره گفت: اگر محل آن اورانیوم غنی شده به طور آشکار برای جهان، از جمله آمریکا و اسراییل، مشخص شود، آنگاه هدفی آشکار برای حملات بعدی آمریکا یا اسراییل خواهد بود تا برنامه ایران را بیشتر به عقب بیندازند. بنابراین تا زمانی که این خطر رفع نشده، ایران به سختی می تواند با چنین توافقی موافقت کند.

با این حال، سه بازیگر اروپایی استدلال می کنند که این شروط ضروری است، زیرا مدعی هستند که برنامه هسته ای ایران تهدیدی آشکار علیه صلح و امنیت بین المللی محسوب می شود. آن ها در بیانیه ای گفتند: امروز عدم پایبندی ایران به برجام روشن و عمدی است و سایت های مهم هسته ای در ایران خارج از نظارت آژانس قرار دارند. ایران هیچ توجیه غیرنظامی برای ذخایر بالای اورانیوم غنی شده خود ندارد که همچنین مورد حسابرسی آژانس نیست.

تهران این استدلال را رد کرده و می گوید تروییکای اروپایی نخستین کسانی بودند که با پذیرش تصمیم آمریکا در 2018 برای بازگرداندن تحریم های ثانویه، توافق 2015 را نقض کردند. اکثر کشورها و شرکت های جهان از ترس تحریم شدن خودشان، تحریم های آمریکا را رعایت می کنند.

نویسنده این گزارش در ادامه ادعا می کند که اقتصاد ایران هم اکنون تحت فشار شدید تحریم های آمریکا با پیامدهای جهانی قرار دارد اما تحریم های سازمان ملل، از جمله تحریم تسلیحاتی، می تواند زمینه ساز تحریم های یک جانبه کشورهای دیگر شود. همچنین می تواند بیش از پیش اعتماد به اقتصاد ایران را تضعیف کند. ریال ایران پس از اعلامیه روز پنجشنبه به شدت سقوط کرد. طوسی به الجزیره گفت: به دلیل اسنپ بک شاهد کاهش بیشتر ارزش پول هستیم؛ این شوک روانی دیگری به اقتصاد است.

از ابتدای قرن بیست ویکم، کشورهای اروپایی به عنوان وزنه تعادلی در برابر سیاست های تندروانه واشنگتن علیه ایران دیده می شدند. با وجود پایبندی به تحریم های آمریکا، رهبران اروپایی در 2018 صریحاً با خروج ترامپ از برجام مخالفت کردند. اما از زمان بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه، فرانسه، آلمان و بریتانیا ظاهراً رویکرد سخت گیرانه تری علیه تهران اتخاذ کرده اند.

در ژوئن، قدرت های اروپایی نه تنها جنگ بدون دلیل اسراییل علیه ایران را محکوم نکردند، بلکه به نظر می رسید از آن حمایت می کنند. صدراعظم فریدریش مرتس حتی گفت که آلمان و غرب از این حمله بهره مند می شوند. او گفت: این کار کثیفی است که اسراییل به جای همه ما انجام می دهد.

تریتا پارسی، معاون اجرایی اندیشکده کویینسی که از دیپلماسی حمایت می کند، گفت موضع جدید اروپا در قبال ایران با رابطه گسترده تر آن با آمریکا گره خورده است. او توضیح داد که ایران متهم است پهپاد در اختیار روسیه برای جنگ اوکراین گذاشته و اروپا اکنون تهران را تهدید می بیند. پارسی همچنین یادآور شد که تقریباً همه تجارت میان اروپا و ایران توسط تحریم های آمریکا از بین رفته است.

او در مصاحبه ای تلویزیونی با الجزیره گفت: ایران برای اروپایی ها اهمیت چندانی ندارد. بنابراین انجام کاری که موجب جلب نظر عناصر تندرو در دولت ترامپ شود، برای اروپا ارزشمند است به ویژه با توجه به اینکه روابط فراآتلانتیکی فعلی به شدت تحت فشار است.

در حال حاضر، تنش های هسته ای ادامه دارد. آمریکا همچنان خواستار برچیدن برنامه هسته ای ایران است، در حالی که تهران بر حفظ غنی سازی اورانیوم در داخل کشور پافشاری می کند. سینا طوسی گفت: کل این ماجرا یک طنز تلخ دارد؛ سه قدرت اروپایی بندی از برجام را فعال کرده اند که حق غنی سازی اورانیوم را برای ایران به رسمیت می شناسد، اما آن را به خدمت خواست آمریکا برای توقف کامل غنی سازی گرفته اند. تناقض ها و ریاکاری ها در این موضوع بسیار زیاد است.