فرارو- طناز سادات حسینی فر، هر روز 7 هزار تن زباله در تهران روی هم تلنبار می شود. قسمت قابل تامل ماجرا این است که بخشی از همین زباله ها سر از آب های سطحی و زیرزمینی درمی آورد.

به گزارش فرارو، تهران هر روز با کوهی از زباله بیدار می شود؛ کوهی که بی هیچ ظرفیت مشخصی راهی آرادکوه می شود و شیرابه هایش آرام آرام در دل خاک و آب های زیرزمینی نفوذ می کند. تهدیدی که هر لحظه می تواند به بحرانی بزرگ مبدل شود. در حالی که همین زباله ها توانایی تبدیل شدن به منبعی برای تولید مواد اولیه، انرژی و گاز دارند.

در این خصوص ابوعلی گلزاری، مدرس دانشگاه و متخصص مدیریت پسماند در گفت وگویی با فرارو مطرح کرد: عدم مدیریت پسماند هر سال حدود 100 هزار میلیارد تومان به کشور آسیب می زند. اگر مدیریت صحیحی وجود داشت، این امر می توانست 5 تا 10 میلیارد دلار سود برای کشور به همراه داشته باشد.

ابوعلی گلزاری به فرارو گفت: از همان ابتدای مسیر، زباله ها به شیوه ای نادرست جمع آوری می شوند؛ چراکه ما عملاً تفکیک زباله نداریم. وقتی تفکیک اتفاق نمی افتد، پسماندهایی که باید به بخش کمپوست بروند و تبدیل به کود شوند یعنی همان پسماندهای فسادپذیر که حدود 70 درصد کل زباله ها را تشکیل می دهند بصورت مخلوط از پسماندهای خطرناک مثل باتری و تیز و برنده مثل شیشه گرفته تا لامپ راه به محصول نهایی یعنی کود نهایی تولید می شود.

وی افزود: در ابتدای فرآیند پردازش، برای اینکه کیسه ها باز شوند، از سرندهایی استفاده می کنند که با تیغه هایشان کیسه ها را پاره می کنند. همین باعث می شود شیشه ها و باتری ها خرد شوند و همراه پسماندتر به بخش موسوم به زیر سرند بروند. نتیجه این است که در انتها کودی که تولید می شود، پر از شیشه، فلزات سنگین و ناخالصی های دیگر است. چنین کودی مرغوبیت لازم را ندارد و خریدار هم پیدا نمی کند. حتی شهرداری تهران و سازمان فضای سبز هم حاضر به استفاده از آن نیستند.

این کارشناس محیط زیست گفت: در تهران روزانه حدود 5000 تا 5500 تن پسماندتر داریم، در کنار آن 10 تا 15 درصد پسماند خشک ارزشمند و 10 تا 15 درصد پسماند خشک غیرارزشمند. در دنیا برای مدیریت همان 70 درصد پسماند تر، از دایجستر استفاده می کنند؛ دستگاهی که پسماند را به بایوگاز تبدیل می کند. حاصل کار هم گاز است و هم کود مرغوب، که هر دو ارزشمند هستند. در شرایط ناترازی انرژی، این گاز می تواند بسیار کمک کننده باشد. برای هر یک تن پسماندتر در تهران می توان بین 20 تا 50 مترمکعب گاز تولید کرد.

وی افزود: با این حال، حدود 10 سال پیش شهرداری تهران سرمایه گذاری بزرگی کرد و در آبعلی واحدی با ظرفیت 300 تن در روز برای تولید بیوگاز راه اندازی شد. اما به دلیل تصمیمات نادرست مدیران غیرمتخصص، دستگاه هایی خریداری شد که به درد پسماند شهری نمی خورد. در سال 1390 میلیاردها تومان پول مالیات شهروندان هزینه شد، ولی تا امروز حتی یک مترمکعب گاز هم از آن تولید نشده است.

گلزاری گفت: ما 70 درصد پسماند تهران را پسماندتر تشکیل می دهد که باید به کمپوست یا گاز تبدیل شود، اما این اتفاق نمی افتد. از 30 درصد باقی مانده، حدود 10 درصد خشک و ارزشمند است که زباله گردها جمع آوری می کنند و 10 تا 15 درصد ریجکت شامل پوست چیپس، پفک، لیوان کاغذی است که ارزش اقتصادی بازیافت آن ها پایین است و صرفه ندارد. در این موارد بهتر است از زباله سوز استفاده شود.

وی یادآور شد: حتی برای این زباله ها هم نیازی به زباله سوز نیست، چون همه را فشرده کرده و به سوخت مشتق از زباله تبدیل می کنند که در برنامه هفتم توسعه ذکر شده است. این سوخت می تواند در صنایع سیمان یا فولاد به همراه سایر سوخت ها مصرف شود، چون به راحتی می سوزد.

این متخصص مدیریت پسماند گفت: از پسماندتر می توان گاز تولید کرد و از پسماند غیرارزشمند انرژی گرفت. با این حال، شهرداری تهران اقدام عجیب و غیرتخصصی انجام می دهد: برای هفت هزار تن زباله روزانه که پنج هزار تن آن پسماندتر است، به سراغ زباله سوز 6000 تنی می رود. در حالی که همین حالا زباله سوز 200 تنی موجود هم نمی تواند خوراک کافی دریافت کند و نیمی از سال یا خاموش است یا در حال اورهال قرار دارد. این دستگاه ها آلودگی زیادی هم دارند و مصرف آب بسیار زیادتر در این بحران آبی کشور. در این بحران آبی و ناترازی انرژی بنظر شما از این پسماندها انرژی تولید شود بهتر است یا انرژی و آب برای امحا این پسماندها هدر رود؟!

وی افزود: البته پسماند سوزی در حومه شهر تهران فوران می کند و هر روز شاهد این پسماند سوزی غیرقانونی هستیم و در اطراف تهران و کرج زیاد مشاهده می شوند. در برخی موارد زباله های الکترونیکی را در کوره های آجرپزی می سوزانند تا تنها مقدار کمی طلا استخراج شود؛ یک تن زباله برای 50 گرم طلا.

گلزاری گفت: عدم مدیریت پسماند هر سال حدود 100 هزار میلیارد تومان به کشور آسیب می زند. اگر مدیریت صحیحی وجود داشت، این امر می توانست 5 تا 10 میلیارد دلار سود برای کشور به همراه داشته باشد. برای مثال، یک آب معدنی 10 هزار تومان قیمت دارد؛ پول آب حدود 1000 تومان است و 9000 تومان باقی مانده مربوط به بطری است. یعنی شما فقط هزار تومان را مصرف کرده اید و مابقی دور ریخته می شود. در این میان، شهروند هیچ بهره ای نمی برد و انگیزه همکاری او برای تفکیک زباله کاهش می یابد.

وی یادآور شد: هر تن پسماندتر بین 300 تا 400 لیتر شیرابه تولید می کند و روزانه در کشور حدود 1.5 میلیون لیتر شیرابه تولید می شود، اما متأسفانه حتی یک تصفیه خانه اصولی برای تصفیه این شیرابه ها وجود ندارد. قرار است با شرکت های دانش بنیان برای مدیریت شیرابه ها همکاری شود، اما من با این شرکت ها موافق نیستم. دلیل این مخالفت این است که بسیاری از مسائل مدیریت پسماند ما مرز علم نیست که یک شرکت دانش بنیان بتواند آن را حل کند؛ بسیاری از این شرکت ها بیشتر محلی برای کسب درآمد شده. مسأله مدیریت پسماند نیاز به حضور شرکت دانش بنیان نیاز ندارد چون مسائل مدیریت پسماند ایران اصلا در مرز علم یا نیاز به فناوری پیچیده ندارد خیلی ساده تر از این صحبتهاست فقط همت میخواهد و بس.

این کارشناس محیط زیست گفت: مدیریت پسماند الان بالای صد سال است در دنیا داره انجام میشه و بسیار پخته است و نیازی به نوآوری در این بخش نیست همان تجربیات دنیا بومی سازی شود کل مسئله حل شده. و نیازی به روش های پیچیده دانش بنیان نیست. در حال حاضر شیرابه ها بدون شک وارد آب های سطحی و زیرزمینی می شوند و شامل فلزات سنگین بالا، میکروپلاستیک بسیار زیاد و مواد آلی پایدار هستند که به راحتی از بین نمی روند و آسیب هایشان بسیار گسترده است.

وی مطرح کرد: آیا چاه های پایش وجود دارد؟ آیا در پایین دست کهریزک چاهی زده اند تا آب زیرزمینی را بررسی کنند و مشخص شود آرادکوه چه تأثیری بر آن داشته است؟

گلزاری گفت: شهروندان دغدغه مند آشغال های خود را تفکیک می کنند، اما شهرداری سر کوچه آن ها را قاطی کرده و می برد. در حال حاضر، دولت هر مشکل را گردن مردم می اندازد؛ از کم مصرف کردن آب گرفته تا مدیریت پسماند که با سوءمدیریت روبه روست. اگر قرار است تنها شهروندان همه مشکلات مدیریت پسماند را حل کنند، پس چرا مالیات می دهیم؟ قبلاً با یک زنبیل همه چیز را خریداری می کردیم و ساعت 9 آشغال ها را دم در می گذاشتیم، اما اکنون شهرداری سطل زباله را سر کوچه قرار داده است. اگر این سطل ها حذف شوند، چه اتفاقی می افتد؟ زباله گردها حذف می شوند، سگ ها و گربه هایی که از زباله تغذیه کرده و آسیب می زنند، جمع آوری می شوند. شیرابه هایی که سر کوچه جمع شده اند و نازیبایی بصری ایجاد کرده اند نیز کاهش می یابد.

وی افزود: اگر هر ساختمان سطل جداگانه داشته باشد، می توان تشخیص داد کدام شهروندان تفکیک کرده اند و کدام نکرده اند. در این صورت می توان به مردم هشدار داد یا دیگران را تشویق کرد، اما وقتی سطل ها سر کوچه اند، هیچ کس نمی فهمد کدام شهروند تفکیک کرده است. همچنین باید به تولیدکنندگان محصولات نیز توجه داشت. طبق قانون، از کارخانه ها پول بازیافت دریافت می شود؛ آن ها یا باید پسماند خود را مدیریت کنند یا هزینه آن را به سازمان محیط زیست یا شهرداری پرداخت کنند. آیا ما شاهد امتداد مسئولیت تولید کننده در انتهای چرخه هستیم و محیط زیست و شهرداری به تعهدات خود تاکنون عمل کرده اند؟ .

این استاد دانشگاه گفت: در مورد انتقال آرادکوه، حدود 100 میلیون تن پسماند هم اکنون به طور سرانگشتی در آراد کوه دفع شده است. نمی توان صورت مسئله را پاک کرد. ما آمدیم و محل جدیدی برای انتقال و دفن پسماند در نظر گرفتیم، پس از مدتی دوباره جهنمی مشابه شکل خواهد گرفت. مساله حل شد؟! ضمناً زیرساخت لازم برای این انتقال وجود ندارد.

وی افزود: اکنون عملا پیمانکاران به دولت ها راهکار ارائه می دهند، اما برای اجرای واقعی نیاز به استفاه از متخصصین، ایجاد زیرساخت، خرید دستگاه و تجهیزات داریم. .

این متخصص مدیریت پسماند گفت: با جمع آوری واحدهای غیرمجاز، این پرسش مطرح می شود که چگونه 450 واحد ایجاد شده اند، در حالی که شهرداری و محیط زیست از آن بی اطلاع بوده اند. وقتی یک اتاق در یک ساختمان مسکونی را تجاری کنید، حتی برای یک ماه فورا جریمه می شوید، اما این واحدها بدون زیرساخت تفتیش و نظارت شکل گرفته اند. شهرداری اعلام می کند پسماند خشک باید از فیلتر آن عبور کند تا سهمی دریافت شود و همین موضوع باعث شده این واحدها به وجود آیند. در واقع، حدود 10 درصد تفکیک توسط زباله گردها انجام می شود و شهرداری هیچ اقدامی نمی کند. کار زباله گردها از نظر قانونی اشتباه است، اما همین مقدار تفکیک انجام شده نشان می دهد که اگر مدیریت و تفکیک بهتری وجود داشت، کار آن ها بیشتر زیر سوال می رفت.

وی افزود: در این میان باید به حل مسأله پرداخت. شهرداری و محیط زیست قادر نیست جلوی فرسایش محیط زیست، آب و خاک را به تنهایی بگیرد. محیط زیست به عنوان ناظر، وظایف ترک فعل و نظارتی دارد و همت می خواهد، اما در عمل، حتی اگر یک صنعت کوچک در یک روستا دودش بلند شود، محیط زیست او را جریمه و پلمپ می کند، در حالی که کل شهرداری کشور اقدام جدی برای مدیریت پسماند انجام نمی دهند و آب از آب تکان نمی خورد.

در نهایت این متخصص محیط زیست گفت: با این حال هنوز فرصت جبران باقی است و ناچار به اقدام هستیم. مشکل اصلی نه تجهیزات است و نه انتقال پسماند، بلکه ناترازی نیروی انسانی است. تنها وقتی متخصصان واقعی پای کار باشند، می توان امید داشت که در مدیریت پسماند و محیط زیست تغییرات مثبت رخ دهد. ما تعداد زیادی فارغ التحصیل دلسوز محیط زیست داریم، اما اگر آن ها سر کار نباشند، هیچ اتفاقی نمی افتد.