سیاست ایران برای اخراج مهاجران و سخت گیری هایی که به تازگی درباره آنها اعمال شده، زندگی هزاران افغانستانی را تحت تأثیر قرار داده است، اما از میان آنها، گروه های آسیب پذیر از جمله زنان، کودکان و بیماران بیشتر از همه از این سیاست متأثر شده اند؛ تا جایی که برخی بیماران افغانستانی در ایران از ترس اخراج حاضر به مراجعه به بیمارستان ها نیستند و برخی از بیماران مهاجری که دچار فقر هستند، نمی توانند از کمک خیریه ها استفاده کنند.

به گزارش شرق، آسیه دختر پنج ساله ای است که از 9 ماه پیش برای درمان سرطان سارکوم که یک نوع سرطان مربوط به استخوان است، به ایران آمده است. او حالا موها و ابروهای خود را به دلیل شیمی درمانی از دست داده و بیشتر مواقع پشت پدرش قایم می شود تا کمتر دیده شود. پدر از طریق ویزای درمانی آسیه را به ایران آورده، اما این مسیر هم برای شهروندان افغانستان مسیر راحتی نیست و آنها به دلیل مشکل ویزا نتوانستند مادر آسیه را در این سفر با کودک همراه کنند. آنها در مدت درمان آسیه در منزل عمه آسیه که از مهاجران قانونی ساکن در ایران است، زندگی می کنند و پدر هم به عنوان کارگر ساختمانی در ایران مشغول شده و در بهترین حالت روزانه حدود 800 هزار تومان درآمد دارد.

آن طور که پدر آسیه می گوید، آنها در ماه های ابتدایی درمان از کمک یکی از خیریه ها در ایران استفاده می کردند، اما به تازگی این خیریه به بیماران اعلام کرده که کمک های خود را به مهاجرانی که مشمول بیمه نمی شوند، قطع کرده است. البته پدر برای استفاده از بیمه هم اقدام کرده، اما به او گفته شده که فعلا شرایط بیمه شدن افغانستانی ها وجود ندارد، بنابراین به دلیل مشکلات مالی درمان آسیه هم قطع شده. این در حالی است که او به سه دوره درمانی دیگر نیاز دارد که هزینه بالایی دارد. او باید هر 12 روز یک بار در بیمارستان بستری شود و سه روز یک بار باید یک آمپول سه میلیون تومانی تزریق کند. هزینه درمان عدد ثابتی نیست اما هزینه هر دوره درمان ممکن است بین 40 تا 90 میلیون تومان تمام شود.

پیگیری این موضوع از برخی مددکاران اجتماعی نشان می دهد که با شدت گرفتن روند اخراج مهاجران از کشور، برخی از خیریه ها کمک به مهاجران را قطع کرده اند. یکی از مددکاران اجتماعی که نخواست نامش در گزارش آورده شود، در این زمینه در گفت وگو با شرق می گوید که آسیه تنها کودک افغانستانی نیست که درمانش به دلیل مشکلات مالی و با توقف کمک خیریه ها متوقف شده است. او کودکی مبتلا به فلج مغزی را می شناسد که قبلا از کمک یکی از خیریه ها استفاده می کرده، اما حالا این کمک قطع شده است: در اصل سال گذشته این خیریه نامه ای به این خانواده داده بود تا به اداره اتباع مراجعه کنند و از این طریق مدرکی دریافت کنند تا برای یک دوره درمانی بتوانند در ایران بمانند. مادر سال گذشته با همین نامه برای درمان دخترش اقدام کرده بوده و حتی رسیدگی خوبی به همراه توان یابی برای او انجام شده بود، اما امسال که مجددا اقدام کرده، به او گفته شده به هیچ عنوان به اتباع خدمات نمی دهند .

به گفته او در حال حاضر خانواده های افغان زیادی برای درمان به ایران آمده اند، اما به تنهایی از پس مخارج درمان برنمی آیند و برخی از بیمارستان ها هم هزینه بیشتری از هزینه آزاد، از افغان ها دریافت می کنند. بخشی از بیمارستان ها هم به طور کلی از پذیرش مهاجران سر باز می زنند. برای مثال همین چند روز پیش یکی از خانواده ها شش میلیون تومان فقط برای پانسمان چشم فرزندشان به بیمارستان پرداخت کردند.

این در حالی است که چشم او بخیه نخورده و پانسمان هم از طرف خود خانواده به صورت جداگانه خریداری شده است. یکی دیگر از خانواده های افغان در ایران برای زایمان به بیمارستان مراجعه کرده، اما برخی از بیمارستان ها او را نپذیرفتند و در نهایت یک بیمارستان با دریافت 50 میلیون تومان و بعد از کلی درخواست و صحبت با پزشک، او را پذیرش کرده اند. البته این مورد در سال گذشته اتفاق افتاده و مربوط به سخت گیری های اخیر نیست. در سال های قبل هم برخی خیریه ها خدماتی به مهاجران ارائه نمی دادند، اما سخت گیری ها بعد از جنگ خیلی بیشتر شده است.

این مددکار اجتماعی به تازگی برای دریافت نامه ای مبنی بر معلولیت یک کودک افغان در ایران به بهزیستی مراجعه کرده، اما مسئول بهزیستی به او گفته این سازمان بخش نامه ای دریافت کرده که کار اتباع را به هیچ وجه انجام ندهد: من فقط به یک نامه نیاز داشتم که ثابت کند این کودک مشکل مغزی دارد و معلول است، اما قبول نکردند و گفتند اعلام شده کوچک ترین کاری برای اتباع انجام نشود، حتی کار مجاز. بر اساس قانون اگر فرد معلولی عضو خانواده باشد، می توان از بهزیستی گواهی نامه دریافت کرد، اما الان بهزیستی این کار را برای اتباع انجام نمی دهد .

اما آسیه تنها کودک بیماری نیست که در پی سخت گیری های اعمال شده علیه مهاجران افغان، وضعیت خوبی ندارد. محمد هم نوجوان افغان 15 ساله ای است که در ایران زندگی می کند و به سرطان خون مبتلاست. او از سال 1398 با شیوع کرونا، در یک کارگاه خیاطی مشغول به کار شده و دیگر به مدرسه نرفته است. دو خواهر و برادر بالای 18 سال و دو خواهر و برادر زیر 18 سال دارد. د ر حال حاضر دو خواهر و برادر کوچک ترش هم در همان کارگاه خیاطی کار می کنند، بنابراین پرداخت هزینه های درمان برای این خانواده بسیار دشوار است. از طرف دیگر با وجود اینکه پدر خانواده کارت آمایش دارد، چون محمد در حال حاضر فقط برگه سرشماری دارد و نتوانسته برای کمک هزینه درمان از کمک برخی خیریه ها استفاده کند؛ چراکه با شدت گرفتن موج اخراج مهاجران، آنها ملزم شدند فقط به مهاجران دارای بیمه خدمات ارائه دهند، بنابراین به تازگی برای کمک هزینه یک دوره درمانی از کمک های مردمی و برخی خیریه های کمتر شناخته شده استفاده کرده است.

محمد باید هر ماه یک قرص 12 میلیون تومانی مصرف و پنج آمپول که قیمت هر کدام یک میلیون تومان است، تزریق کند . هزینه تزریق هر آمپول هم سه میلیون تومان است و علاوه بر این موارد هزینه سرم، ویزیت پزشک و آزمایشگاه هم هست که مجموعا حدود یک میلیون و 500 هزار تومان هزینه دارد. البته این هزینه ها مربوط به شرایطی است که نیازی به بستری نباشد؛ در صورت بستری شدن در بیمارستان حدود 50 میلیون تومان به این هزینه ها اضافه می شود. درمان محمد از سه ماه پیش شروع شده، اما پزشکان تخمین زده اند که طول درمان دو تا سه سال خواهد بود.

سروناز احمدی، مددکار اجتماعی، درباره وضعیت خدمات دهی خیریه ها به مهاجران افغان می گوید: در حال حاضر فقط مهاجران دارای کارت آمایش می توانند در ایران بمانند و مؤسسات مختلف هم برای ارائه خدمات به مهاجران تحت فشار قرار گرفته اند.

در همین راستا حتی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان خدمات خود را به کسانی که مدارک نداشتند، قطع کرده است، بنابراین این فشار در حد سازمان ملل بود و خیلی از خیریه ها نیز مجبور شدند خدمات خود را فقط در اختیار کسانی قرار دهند که بیمه دارند. اما فقط آن دسته از مهاجرانی که کارت آمایش داشته باشند می توانند خدمات بیمه دریافت کنند. در اصل تا جایی که من می دانم، در حال حاضر فقط کسانی که کارت آمایش داشتند، توانستند در ایران بمانند و همان افراد هم باید برای هر بچه آزمایش دی ان ای می دادند که هزینه آن حدود 9 میلیون تومان است. با این شرایط می توان تصور کرد خانواده افغانستانی که درگیر فقر است، با چه وضعیتی مواجه شده است .

به گفته او، مشکل محمد هم این است که پدرش کارت آمایش دارد اما خودش برگه سرشماری دارد و به همین دلیل باید به اداره اتباع مراجعه می کرد تا مدارک اصلاح شود. اما در این مدت سایت ها بسته شد و این مشکل ایجاد شده، بنابراین نمی توان تقصیری را متوجه خیریه هایی دانست که مجبور به توقف ارائه خدمات به افراد بدون بیمه شدند.

البته این مشکلات هم فقط مربوط به بیماران سرطانی نیست. این مددکار اجتماعی به وضعیت یک کودک مهاجر دیگر اشاره می کند که پرده گوشش پاره شده و چون بیمه ندارد، هزینه درمانش حدود 30 میلیون تومان است: اما این خانواده باید تا سیزدهم ایران را ترک کند و وقتی هم به افغانستان برسد، درآمدی برای درمان ندارند. کودک دیگری هم بود که مشکل شنوایی داشت، اما تاریخ خروج آنها زودتر بود و مجبور شدند ایران را ترک کنند. این در حالی است که پزشک گفته بود این کودک باید هرچه زودتر عمل شود و در غیر این صورت ممکن است شنوایی خود را به طور کامل از دست بدهد. بعد از خروج این خانواده از کشور، ارتباط من با این کودک قطع شد و نمی دانم الان در چه شرایطی هستند .

به گفته این مددکار اجتماعی، علاوه بر بیماران افغانستانی که حالا ممکن است از دریافت خدمات خیریه ای محروم شده باشند، خانواده هایی هستند که درگیر بیماری اند، اما به دلیل نداشتن کارت آمایش و از ترس رد مرز شدن، اصلا به بیمارستان مراجعه نمی کنند. در مجموع به نظر می رسد دولت به دنبال این بوده که با سیاست اخیر اخراج افغانستانی ها، بار خدمات رفاهی از جمله بیمه و خدمات درمانی را که به آنها ارائه می شده، سبک کند؛ هرچند بیمه مهاجران موارد کمی را پوشش می دهد.

به نظر می رسد اخراج ناگهانی مهاجران افغان، بیش از همه، گروه های آسیب پذیر را تحت تأثیر قرار داده است؛ از دخترانی که با بازگشت به افغانستان از حق تحصیل محروم شده اند و آینده ای تاریک مقابل شان است، تا بیمارانی که تحت تأثیر اخراج ناگهانی از ایران ممکن است برای همیشه سلامتی شان را از دست بدهند.