کوروش احمدی در هم میهن نوشت: در شرایطی که سه روز بیشتر تا تاریخی که سه کشور اروپایی برای ارسال نامه مربوط به فعال کردن مکانیسم ماشه به شورای امنیت اعلام کرده اند، باقی نیست و ظاهراً مذاکرات اخیر ایران با فرانسه، آلمان و انگلیس نتیجه ای نداشته، اکنون نگاه ها تنها بر پیش نویس قطعنامه ای متمرکز است که از سوی روسیه به شورای امنیت داده شده است. هدف این پیش نویس این است که ضرب الاجل مکانیسم ماشه در 26مهر (18اکتبر) برای شش ماه تمدید شود و طی این دوره شش ماهه امکان فعال کردن مکانیسم ماشه وجود نداشته باشد. در این پیش نویس که مورد حمایت چین نیز هست، خاطرنشان شده که هدف از این اقدام تامین فرصت بیشتری برای مذاکره است.

پیش نویس روسیه قاعدتاً باید مورد حمایت ایران باشد. ایران قبلاً اعلام کرده بود که چون به لحاظ اخلاقی و حقوقی حقی برای سه کشور اروپایی جهت فعال کردن مکانیسم ماشه قائل نیست، مذاکره و توافق با آنها برای تمدید مهلت آن فاقد مبنا است. وزیر خارجه همچنین موضوع تمدید مهلت را امری مربوط به شورای امنیت دانسته است که می تواند به این معنی باشد که اگر بدون مطالبه امتیازی از ایران انجام شود، مورد موافقت ایران خواهد بود.

در چنین شرایطی، سوال این است که آیا پیش نویس روسیه شانسی در شورای امنیت خواهد داشت؟ تردید نباید داشت که سه کشور اروپایی باید قاعدتاً متمابل به حل سیاسی مسئله بوده و نسبت به فعال کردن مکانیسم ماشه بی میل باشند. چراکه چنین کاری دست آمریکا و اسراییل را بیش از پیش برای اعمال فشار اقتصادی و نظامی به ایران باز می کند، اقدام نظامی دیگری علیه ایران تهدیدهایی را متوجه اروپا می کند و بر شدت تیرگی روابط بین ایران و اروپا می افزاید.

بااین حال، گویا پیش نویس روسیه بدون مشورت با سه کشور اروپایی و آمریکا تهیه و ارائه شده است؛ امری که چندان در کار شورای امنیت معمول نیست. معمولاً اعضای شورا قبل از ارائه پیش نویسی حتماً با بقیه مشورت می کنند و می کوشند تا حداقل از عدم مخالفت اعضای دائمی و موافقت اکثریتی از اعضای غیردائمی اطمینان کسب کنند. چراکه در غیر این صورت، به اعتبار کشور ارائه کننده لطمه می خورد.

مشکل این است که تا آنجا که به سه کشور اروپایی مربوط می شود، طی دوره بعد از حمله روسیه به اوکراین، علاوه بر تحریم اقتصادی نوعی تحریم دیپلماتیک از جانب اروپا علیه روسیه برقرار بوده است. اروپایی ها اقدامات اقتصادی و دیپلماتیک عمده ای علیه روسیه انجام داده اند و اغلب از تماس و ملاقات با مقامات روسی امتناع می کنند. نشانه ای مبنی بر اینکه روسیه با آمریکا در این مورد هماهنگی کرده باشد نیز مشهود نیست. در نیمه ژوییه گذشته، تصمیم سه کشور برای شروع فعال کردن مکانیسم ماشه در پایان اوت، بعد از نشست تلفنی وزرای خارجه آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس اتخاذ شده بود.

اگر غرب موافق پیش نویس روسیه نباشد، این متن تنها در صورت مصون بودن از وتوی غربی ها ممکن است شانسی داشته باشد. برای این منظور سوال این است که آیا امکان شکلی(procedural) تلقی شدن پیش نویس وجود دارد یا خیر؟ چرا که مطابق ماده 27 منشور، حق وتو در مورد پیش نویس های شکلی اعمال نمی شود و تنها 9 رای مثبت کافی است.

در این مورد نیز متن پیش نویس شانس زیادی برای شکلی تلقی کردن آن باقی نمی گذارد. غربی ها استدلال خواهند کرد که چون پیش نویس روسیه هم زمان و نحوه اجرای قطعنامه2231 را تغییر می دهد و هم دو بار در آن کلمه decides استفاده شده که ارجاع به ماده25 منشور و الزام کشورها به اجرای تصمیمات شورا دارد، نمی تواند شکلی تلقی شود.

مشکل دیگر این است که ترکیب 10عضو غیردائمی کنونی شورای امنیت (الجزایر، دانمارک، یونان، گویان، پاکستان، پاناما، کره جنوبی سیرالئون، اسلوونی و سومالی) به گونه ای نیست که بتوان شانسی برای حمایت اکثر آنها از پیش نویس روسیه قائل شد. ضمن اینکه مطابق معمول و در صورت حساسیت موضوع همیشه امکان اینکه سران کشورها فعال شوند، وجود دارد. مشکل می توان تصور کرد که اکثر رؤسای کشورهای عضو غیردائمی شورا امکان چندانی برای مقاومت در برابر درخواست ترامپ یا مکرون یا... را داشته باشند.

با توجه به مراتب فوق، روشن نیست که هدف روسیه از ارائه قطعنامه ای که بر مبنای داده های کنونی شانس زیادی ندارد، چیست. آیا هدف راضی نگه داشتن ایران بدون پرداخت هزینه ای است؟ در هر حال، مقامات ما باید بدانند که در تحلیل نهایی راهی جز توسل به راه های دیپلماتیک و تلاش برای حل کامل و جامع اختلافات با طرف های مختلف ندارند. مشکل این است که اروپا دست خود را شسته و خود یکی از شرایط تمدید مهلت مکانیسم ماشه را مذاکره ایران با آمریکا اعلام کرده است.

این به این معنی است که اروپا نیز از فرمول1+5 عبور کرده و اکنون راهی جز توافق بین ایران و آمریکا نمی بیند. مشکل مهم دیگر این است که اروپا علیرغم مشکلات بسیار با دولت ترامپ، در مورد ایران با واشنگتن هماهنگ است. به این دلایل کار ایران دشوار است، اما نیل به تفاهم ناگزیر غیرممکن نیست.

دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل