فرارو- اخیرا ویدئوی جالب توجهی به همت برخی از کارشناسان استان فارس منتشر شده که بعد از مدتها تصاویری جدید از درون آرامگاه های پادشاهان هخامنشی و مشخصا داریوش کبیر را به نمایش می گذاشت. این تصاویر توجه بسیاری از مخاطبان ایرانی را به خود جلب کرد زیرا اغلب تصویر ذهنی دقیقی از آنچه درون این آرامگاه ها بود نداشتند.

به گزارش فرارو، انتشار این ویدئو اما زوایای جالب توجه دیگری نیز داشت که شاید برای بسیاری می تواند هیجان انگیز باشد. یکی از این زوایا نمایش سه اتاقک درون آرامگاه بود که هریک 3 قبر را در خود جای داده بودند. اما چرا آرامگاه دایوش کبیر 9 قبر را در خود جای داده است؟ اصولا چرا یک آرامگاه سلطنتی که متعلق به پادشاه است باید این همه قبر داشته باشد؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت و تلاش خواهیم کرد پاسخی برای این سوالات بیابیم.

وقتی داریوش بزرگ بعد از یک ماه بیماری در اکتبر سال 486 قبل از میلاد درگذشت، حدود 64 سال سن داشت. برخلاف کوروش، داریوش را در آرامگاهی که در دل کوه تراشیده بودند جای دادند و همین امر نشان می دهد که باورهای دینی داریوش و خاندانش که پس از او به پادشاهی رسیدند، احتمالا با باورهای دینی کوروش تفاوت داشته است.

همچنین شکل و ظاهر این آرامگاه تا پیش از آن در سراسر خاورمیانه و حتی یونان مشاهده نشده بود. گویا داریوش ساخت آرامگاه خود را هم زمان با ساخت کاخ آپادانای شوش و تخت جمشید در سال 519 پیش از میلاد آغاز کرده و ساخت آن روزگاری پیش از مرگش پایان یافته بود. با رویکرد به اینکه گذشت سده ها، بیش از 5 متر خاک در پای صخره انباشته است، در گذشته این آرامگاه بلندتر و پرهیبت تر از امروزه بوده و بلندای آن به 38 متر می رسیده است.

نمای بیرونی آرامگاه که در صخره ای به بلندای 60 متر کنده شده، همانند چلیپایی است با بلندای 22 متر که پهنای هر یک از بازوان آن، 10٫90 متر است. در بخش بالایی آرامگاه، داریوش بر اورنگی که مردم سرزمین های گوناگون بر دوش دارند، ایستاده و نماد فروهر بر فراز او و آتشدان شاهی در برابرش کنده کاری شده اند.

ورودی آرامگاه داریوش از یک دریچه کوچک در مرکز صلیب مانند بنا آغاز می شود که به تالاری مربع شکل می رسد. در درون آرامگاه، ایوانی دراز و کم عرض تراشیده شده که با درگاهی به درون راهرویی بلند و باریک هدایت می شود. محور طولی این راهرو موازی با جبههٔ بیرونی آرامگاه است و 18٫72 متر درازی، 2٫13 متر پهنا و 3٫70 متر بلندی دارد و سقفش کاملاً مسطح می باشد.

این راهرو دارای سه اتاقک است که در کف راهرو کنده شده اند؛ یکی از آن ها درست روبه روی در ورودی و دو اتاقک دیگر در سمت چپ قرار دارند و هرکدام 2٫80 متر پهنا و 4٫75 متر درازا دارند، سقفشان صاف و همسطح سقف راهرو است.

کف هر اتاقک 1٫05 متر از کف راهرو بالاتر است که در کف آن ها سه حفرهٔ مستطیل شکل صندوق مانند کنده اند که 2٫10 متر طول و 1٫05 ژرفا دارند و این سه حفره برای جای دادن مردگان ساخته شده بود.

این 9 حفره به گونه ای ساخته شده اند که بتوان تابوت هایی سنگی یا چوبی را درونشان جای داد. هیچ نشانه و مدرکی برای انتساب 9 قبر درون آرامگاه به افراد مشخصی، در دست نیست. حتی در خود تابوت ها هم چندان اختلاف و مزیتی دیده نمی شود، که بتوان یکی از آن ها را تابوت داریوش انگاشت.

حدس و گمان ها درباره این 9 تابوت همچنان پابرجاست و شگفت آنکه داریوش در کتیبه ای که از خود در این آرامگاه بجای گذاشته هیچ سرنخی به ما نمی دهد که این قبور ممکن است برای چه کسانی باشد. با این همه چند حدس وجود دارد که این تعداد تابوت در آرامگاه داریوش بزرگ را توجیه می کند؛

کارکرد نخست: آرامگاه خانوادگی

نخستین و محتمل ترین دلیل وجود 9 قبر، آن است که این آرامگاه نه تنها برای داریوش، بلکه برای اعضای نزدیک خانواده سلطنتی او طراحی شده بود. در سنت هخامنشی، شاه و خاندانش پیوندی ناگسستنی با هم داشتند و در مرگ نیز این پیوند ادامه می یافت.

به احتمال زیاد، قرار بود داریوش در یکی از این حفره ها به خاک سپرده شود و سایر حفره ها به همسران، فرزندان یا شاید شاهزادگانی اختصاص داشته باشد که در ادامه مسیر دودمان نقشی ویژه داشتند.

طبق منابع تاریخی داریوش چندین زن عقدی و تعداد زیادی فرزند داشت. او از آتوسا ملکه خود که همسر دومش بود، چهار پسر و یک دختر داشت که یکی از این پسران خشایارشا، ولیعهد و پادشاه بعد از او بود.

قطعا تابوت خشایارشا در آرامگاه داریوش نبود زیرا او خود در همانجا آرامگاهی مشابه پدرش دارد، البته با یک اتاقک و سه تابوت. بدین ترتیب اگر خاندان سلطنتی در آرامگاه داریوش آرمیده باشند می توان روی 6 نفر حساب کرد؛ داریوش و همسرش آتوسا و چهار فرزند دیگرشان بجز خشایارشا. پس آن 3 تابوت دیگر برای کیست؟

کارکرد دوم: نماد جاودانگی شاه و جایگاه چندگانه او

پژوهشگران دیگری معتقدند تعدد قبرها جنبه ای نمادین دارد. داریوش در نگاه مردم زمان خود تنها یک انسان نبود، بلکه مظهر قانون، دین، اقتدار سیاسی و نگهبان اشه (راستی) در کیهان بود. به همین دلیل، آرامگاهی با چندین قبر می توانست نشان دهد که جایگاه او در مراتب گوناگون وجودی و کیهانی امتداد دارد.

عدد 9 نیز در بسیاری از فرهنگ های باستانی، عددی کامل و مقدس محسوب می شد. در آیین های ایرانی، گاه این عدد نشانه چرخه های کامل زندگی و جهان بود. شاید انتخاب 9 حفره بی ارتباط با این باورها نبوده و نشان دهنده نوعی رمزگذاری کیهانی در معماری آرامگاه است. ولی باز این مسئله مطرح می شود که اگر چنین است چرا پسرش خشایارشا در آرامگاه خود از چنین الگویی پیروی نکرده است؟

روی هم رفته به نظر می رسد این 9 تابوت مکانی برای آرمیدن افراد واقعی بوده تا نماد سازی زیرا اگر چنین بود خشایارشا، پسر داریوش نیز باید در آرامگاه خود از چنین نماد سازی تقلید می کرده است. همچنین عدم تفاوت در شکل و ساختار حفره ها نشان می دهد که داریوش برای کسانی که قرار بود در این دخمه ها جای گیرند شأنی همانند خود متصور بود، پس نمی توان احتمال قرار دادن محافظان یا کنیزان یا افرادی مانند این را پذیرفت.

به هرحال اینکه این افراد چه کسانی بودند هنوز معمایی هیجان انگیز است. ما حتی نمیدانیم تابوت خود داریوش در کدامیک از این 9 حفره قرار داشته است.