فرارو- زینب بیات، فیلم سینمایی پیر پسر به کارگردانی اکتای براهنی اولین بار در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر در بخش ویژه اکران شد که با تحسین تماشاگران همراه بود. بعد از مدتی و با کش و قوس های فراوان این اثر به صورت عمومی در سینماهای کشور به نمایش درآمد. این فیلم در حال حاضر یکی از نامزدهای انتخابی برای اسکار است که باید با فیلم های زن و بچه و غریزه رقابت کند.

به گزارش فرارو، فارغ از معیار هنری پیر پسر فیلم مهمی است. این اثر جسورانه شکل جدیدی از تغییر نسلی در ایران را نشان می دهد. همچنین به موضوعاتی می پردازد که در سایر آثار سینمایی کمتر دیده شده است، با این حال آیا واقعا پیر پسر بهترین اثر و شاهکار سینمای ایران است و آیا می تواند نماینده شایسته ای برای اسکار باشد؟

زمانی که درباره پیر پسر صحبت می کنیم این فیلم می تواند در نسبت به سایر آثار سینمای امروز اثری خوب اما نه شاهکار باشد. فیلمی را می توانیم شاهکار بدانیم که گذر زمان باعث از بین رفتن عناصر جذاب آن نشود. در حقیقت مخاطب در سال های اخیر به غیر از استثنائات آنقدر اثر ضعیف دیده که وقتی با فیلمی، مانند پیر پسر مواجه می شود واکنشی برآمده از ذوق زدگی بیش از حد نشان می دهد. به عبارت دیگر جذابیت پیر پسر را می توان ناشی از زیست نامناسب سینمای ایران در سال های اخیر دانست. سینمایی که در آن پایین ترین سطح فیلم ها نمایش داده می شود اکران یک فیلم خوب را می توان اتفاقی خوب دانست که همه را تحت تاثیر قرار می دهد، دقیقا شبیه اتفاقی که برای پیر پسر افتاده است. با این حال زمانی که از ذوق زدگی فاصله بگیریم با فیلمی رو به رو می شویم که خوب و تماشایی است اما لزوما اثری شاهکار نیست.

در پیر پسر ، ما با روایت مواجه نیستیم بلکه یک مراسم خاکسپاری می بینیم. خاکسپاری پدری که بوی تعفنش همه چیز را نابود کرده است. خانه در این فیلم پناهگاه نیست، چاهی از حسرت است. خانه جایی است که به جای پرورش دادن آدم ها جان آنها را می گیرد. این فیلم با نبودن مادر آغاز می شود. نبودن احساس و نوازش و این غیبت آنقدر تکرار می شود که به حضور مرگ بدل می شود. بحران از همین نبودن ناشی می شود. وقتی مادر نباشد خانه می تواند تبدیل به جهنمی برای دیگران شود. در عین حال رعنا نیز ناجی نیست، او کسی است که نابودی خانواده را تسریع می کند. فیلم نه درباره پسرکشی، نه پدرکشی و نه زن کشی است، بلکه ما را به جهانی می برد که در آن تثبیت و تسلط کامل مردان بدون زنان جز خشونت بی حد و حصر نتیجه ای ندارد. این جهان مردان، یعنی میدان رقابت های غریزی بهایی جز نابودی خود زندگی ندارد. در پیر پسر ما جهانی را تماشا می کنیم که استبداد خانگی و خشونت پنهان، مانند تارهای عنکبوت در زندگی روزمره کاراکترها تنیده شده است.

فیلم اثر کارگردانی است که با دنیای ادبیات آشناست اما در بازسازی شخصیت های ادبی شکست خورده است. به همین دلیل است که احساس می کنیم پدر و پسرها هیچ ارتباطی به هم ندارند. ما متوجه می شویم جهانی که اکتای براهنی خلق کرده است چه مفاهیمی دارد، یک خانه زیبای ایرانی که تفکر مردسالارانه غلام باستانی آن را تبدیل به قبرستان کرده است. با این حال فیلم گاهی به شدت به سمت نمادگرایی می رود و گاهی به سمت رئالیسم متمایل می شود. در واقع روند فیلمنامه و روایت داستان میان جهانی از تمثیل و واقعیت سرگردان است. به خاطر اینکه غلام باستانی با بازی حسن پورشیرازی یکی از باورپذیرترین کاراکترهای منفی دنیای سینما را خلق کرده و همه چیز او به شدت واقع گرایانه است، با این حال سایر کاراکترها از واقعیت فاصله می گیرند و سمت دنیای فرمالیستی می روند. ویژگی های شخصیتی عمدتا در این فیلم اغراق شده اند که در کاراکترهای علی و غلام به خوبی دیده می شود. در عین حال ما نمی فهمیم چرا این پدر و پسر که دو قطب مخالف یکدیگرند با گذشت چهل سال در کنار هم زندگی می کنند. در حقیقت فیلم هیچ پیش زمینه ای از کاراکترها ارائه نمی دهد.

علی با بازی حامد بهداد یک قدیس به تمام معناست که رفتاری برآمده از شعار دارد. کاراکتر رعنا اساسا باید زنی اغواگر باشد که بر داستان و سایر شخصیت ها تسلط دارد. با این حال او به درستی شخصیت پردازی نشده و تبدیل به یک بازیچه در میان مردان قصه شده است. در کنار کاراکتر رعنا سایر شخصیت ها نیز به درستی پردازش نشده اند و ما با آنها همراه نمی شویم. در واقع می توان گفت شخصیت پردازی پدر در جایگاه بالاتری نسبت به سایر کاراکترها قرار دارد.

زمانی که یک فیلم برای حضور در اسکار انتخاب می شود نمایش آن برای اعضای آکادمی یک اصل اساسی به حساب می آید. در حقیقت اثری می تواند در اسکار بدرخشد که در کنار خوب بودن یک پخش کننده قوی بین المللی نیز از آن حمایت کند. در عین حال موضوع مهم تر فضای رسانه ای است که درباره یک فیلم وجود دارد. دقیقا همان اتفاقی که برای فیلم های اصغر فرهادی رخ داده است. پیر پسر ، اثر خوبی است که قبلا نیز در جشنواره روتردام جایزه گرفته است، اما این اثر تا به الان نام شرکت پخش کننده بین المللی را اعلام نکرده است. همچنین بر خلاف فضایی که در سینمای داخلی کشور در تمجید از پیر پسر وجود دارد، رسانه های بین المللی کمی به این اثر پرداخته اند.

در نهایت پیر پسر را می توانیم اثر خوب، اما نه شاهکاری بدانیم که در سایه فقر محصولات با کیفیت سینمایی با تحسین بیش از حد رو به رو شده است. در عین حال به نظر می رسد برای موفقیت یک اثر در جشنواره های جهانی به خصوص اسکار شاخص های دیگری مانند پخش بین اللمللی اهمیت قابل توجهی دارد که پیر پسر در این مورد وضعیت نامشخصی دارد.