سیاوُش آریا، کنشگر میراث فرهنگی، درباره وضعیت این گورستان تاریخی گفت: گورستان یا آرامستان تاریخی دارالسَلام شیراز که کهن ترین آرامستان شهر شیراز و جنوب کشور به شمار می آید و از آن با نام یکی از کهن ترین گورستان های تاریخی دوران اسلامی ایران نام می برند، در وضعیت بد و نامناسب حفاظتی و نگهداری به سر می برد. بیشتر سنگِ گورهای تاریخی و ارزشمند آن، شکسته و آسیب جدی دیده است. همچنین گیاهان خودرو در لابه لای سنگ گورها روییده و به درون پوسته سنگ ها رخنه کرده و به آن ها آسیب رسانده است. بدتر از همه، آنکه به جای پاکسازی و برچیدن گیاهان درون گورستان از سوی نهادهای مسئول و اوقاف و امورخیریه که سرپرستی این مجموعه را بر دوش دارد، افراد ناشناس و ولگرد و معتاد آن ها را به آتش کشیده و سبب آسیب جدی به بخش هایی از سنگ گورهای یگانه و بی همتای این آرامستان ملی شده اند که هنوز هم خاکستر آتش آن ها برجای مانده و قابل دیدن است.

به گزارش ایسنا، او اضافه کرد: از سویی، یادگاری نویسی با رنگ روی برخی از سنگ گورها چهره آن ها را خَدشه دار کرده و به یادمان ملی آسیب رسانده است. ریختن زباله و پسماند در گوشه و کنار گورستان تاریخی و ملی دارالسَلام نیز از دیگر دشواری ها و چالش های پیش روی این یادمان ارزشمند تاریخی و فرهنگی است و جا دارد نهادهای مسئول در این زمینه، اقدام جدی و لازم را انجام دهند.

یادگاری نویسی روی گورهای این آرامستان که در فهرست میراث ملی ثبت شده و یکی از چالش های آن به شمار می آید.

زباله هایی که در گورستان رها شده اند و بوی آن ها گردشگران را فراری می دهد.

آثار آتش سوزی ها که به سنگ گورهای تاریخی آسیب زده و از نبود نظارت در این گورستان نشان دارد.

این کنشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: یکی از بزرگ ترین آسیب هایی که در چندین سال پیش در گورستان تاریخی دارالسلام شیراز می توان به چشم دید، طرح یکسان سازی یا همسان سازی سنگ گورها از سوی شهرداری وقت بود که همان زمان با اعتراض گسترده کُنشگران میراث فرهنگی روبه رو شد و با فشارهای رسانه ای از دنباله کار پیشگیری شد. هر چند که، حدود نیمی از گورستان در طرح یکسان سازی و با وجود مخالفت های کارشناسان میراث فرهنگی اجرا شد و آسیب های برگشت ناپذیری را برای همیشه برجای گذاشت؛ زیرا بر پایه قانون و ضابطه های میراث فرهنگی دخل و تصرف و مداخله در عَرصه محوطه ها و آثار تاریخی ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید. با این همه و با اجرای طرح یکسان سازی سنگ گورها از سوی شهرداری در گذشته، بخشی از هویت تاریخی گورستان دارالسلام شیراز خَدشه دار شده و سبب نادیده گرفتن و از میان رفتن خاطره جمعی و شناسنامه مردم شهر شده است.

اجرای طرح همسان سازی آسیب جدی به هویت گورستان و سنگ گورها زده است.

سنگ گورهایی که در جریان همسان سازی گورستان جابه جا و در گوشه ای رها شده است.

او همچنین گفت: ساخت سازه ای در حریم و عرصه گورستان تاریخی دارالسَلام شیراز دست درازی آشکار به این یادمان ملی است و سبب خَدشه دار شدن چشم انداز فرهنگی آن شده است. همچنین هرگونه ساخت وسازی در حریم و عرَصه یادمان های ملی ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید. از سویی با نگاه به قانون و ضابطه های میراث فرهنگی و گستردگی گورستان تاریخی و منسجم بودن آن، ساخت وساز در حریم و عرصه آن نقض آشکار قانون به شمار می آید و باید برچیده شود. من بر پایه مسئولیت اجتماعی خویش موضوع را به آگاهی مسئولان میراث فرهنگی استان و یگان حفاظت میراث فرهنگی رسانده و خواستار پیگیری موضوع شده ام.

ساخت و ساز تازه در عرصه و حریم گورستان دارالسلام که باید برچیده شود.

این کنشگر میراث فرهنگی افزود: بررسی ها و اسناد نشان می دهد که ساخت این سازه در چندین ماه پیش انجام شده و به سبب ناسازگاری با قانون های میراث فرهنگی از دنباله کار پیشگیری شده است. اما گویا دوباره و در بخش های دیگری و به عنوان طرح های عمرانی ساخت وساز یا دخالت هایی در حال انجام است. به باور کارشناسان میراث فرهنگی ساخت وسازها بدون داشتن طرح مصوب میراث فرهنگی و بدون مجوز بوده است. با این همه و برپایه ضابطه و قانون های میراث فرهنگی هر گونه ساخت وسازی در حریم و عرصه ممنوع است و سازه ساخته شده باید برچیده شود.

طرح عمرانی شهرداری در حریم چسبیده به عرصه گورستان دارالسلام که بدون مجوز و طرح مصوب درحال انجام است.

این پژوهشگر درباره جایگاه دارالسلام توضیح داد: گورستان یا آرامستان تاریخی دارالسَلام شیراز دیرینگی بیش از 1000ساله دارد و یکی از سه گورستان کهن دوران اسلامی ایران است. در این آرامستان که زمان کوتاهی پس از شکل گیری شهر شیراز در جایگاه کنونی به وجود آمده است، بزرگان، عارفان، دانایان (عالمان)، درباریان، چکامه سرایان (شاعران)، نویسندگان و نقاشان بسیاری در آن خفته اند که افزون بر جایگاه اجتماعی این افراد، سنگ گورهای آنان نیز از دید میراثی و هنری، تراش روی سنگ، دبیره (خط) نگاشته شده روی آن ها دارای ارزش بسیاری است. این سنگ گورها از دید هنری و کَنده کاری نیز بسیار ارزشمند هستند و از این دیدگاه، گورستان یک شاهکار به شمار می آید که برای پژوهش و مطالعات تاریخ اجتماعی بسیار سودمند است. از این مجموعه تاریخی و فرهنگی حتا از دید گردشگری نیز، می توان بهره های فراوانی برد.

او اضافه کرد: ارزش گورستان دارالسَلام به اندازه ارزش هویت شهر شیراز است؛ یعنی ما اگر به دنبال یک سند نوشته شده (مکتوب) و ارزشمند برای احراز هویت و جایگاه شهر شیراز می گردیم، بی گمان آن گورستان دارالسلام است. مکانی که جایگاه خاک سپاری بزرگان بسیاری از سده دوم و سوم مَهی (قمری) تا کنون بوده است.

سنگ گورهایی با نماد و حجاری های ارزشمند که در حال نابودی هستند.

آریا ادامه داد: گورستان دارالسَلام یک سند سراسر علمی و مستند در راستای هویت و اصالت شهر شیراز است و نیازی به یادمان های دیگر تاریخی برای هویت خود ندارد که بخواهیم برای به دست آوردن آن کاری انجام دهیم. همچنین در این مجموعه ما با تکه های ارزشمند سنگ های نیک تراش، دبیره های نگاشته شده کوفی ویژه، نگاره های تراشیده شده روی سنگ ها و گوناگونی بسیار فراوان کیفیت سنگ ها رو به رو هستیم که همه این ها بر ارزش و پاسداشت آن ها می افزاید. در این گورستان، نُمادها و نشان های بسیاری در پیوند با شناخت تاریخ اجتماعی و هنر آشکار است و می تواند پایان نامه کارشناسی ارشد دانشجویان رشته های باستان شناسی، هنر، معماری، ادیان و تاریخ و تاریخ اجتماعی قرار گیرد.

آرامستان داراسلام یا دارالسَلم با شماره 28296 در 13 بهمن ماه 1388خورشیدی در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

به گفته سیاوش آریا، کنشگر میراث فرهنگی، این لاستیک ها برای به آتش کشیدن به گورستان منتقل شده است.

وضعیت گورهای ارزشمند و تاریخی دارالسلام

این پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: در آرامستان دارالسَلام می توان از گور بزرگان نیز بهره برد و گردشگری ادبی و هنری را گسترش داد؛ زیرا کسانی همانند لطفعلی خان شیرازی ، نقاش نامدار قاجاری درگذشته به سال 1288 مَهی (قمری) میرزا محمد علی منشی ، چکامه سرا و خطاط برجسته که دبیره نستعلیق را خوش می نگاشت درگذشته به سال 1284 مَهی (قمری) میرزا محمد علی مشیرالملک ، یکی از وزیرهای خوش نام استان در اوایل دوران قاجاری که گور وی به گور مشیر نامدار است بها الدین محمد خوارزمی ، عارف که در سال 750 در گذشته است شیخ ابو عبدالله بابویی ، او از عارفان برجسته سده چهارم است که در سال 374 در این جا آرام گرفته است و ده ها و صدها بزرگی که در این آرامستان آرمیده اند.

قدیمی ترین سنگ گور یافت شده در این آرامستان وابسته به ابوالسائب بن اسحاق شامی به سال 346 مَهی (قمری) است که وجود هیچ کدام از این بزرگان نتوانسته مَرهمی بر تن زخمی و رنجور این مجموعه ارزشمند باشد و از دست اندازی ها پیشگیری کند. نکته ای که باید سازمان ها و نهادهای وابسته را به خود آورد و چاره ای در عمل برای آن بیابند، وگرنه بخش بزرگی از تاریخ و فرهنگ و میراث شهر شیراز با این رَوند به زودی از میان خواهد رفت.

آتش کشیدن گسترده سنگ گورها که ارزش تاریخی دارند و انتظار می رود متولی نظارت داشته باشد.

به آتش کشیدن بخشی از یک آرامگاه خانوادگی از سوی معتادان

جای خالی درختچه ای که کنار یکی از گورها بوده و به آتش کشیده شده است.

وضعیت گورستان دارالسلام شیراز که از نظارت و نگهداری خبری نیست.

سنگ گورهایی که درحال از بین رفتن هستند.

سنگ گورهای شکسته و رها شده

همسان سازی سنگ گورهای تاریخی گورستان دارالسلام که سبب نابودی بخشی از هویت این آرامستان شده است.

عکس های این گزارش را سیاوش آریا، کنشگر میراث فرهنگی 24 مرداد ماه گرفته است.