پایان جهان دیگر یک افسانه خیالی نیست؛ دانشمندان هشدار می دهند که تمدن انسانی ممکن است تنها 25 سال دیگر دوام بیاورد. پس از شبیه سازی هولناک دانشمندان از جنگ هسته ای جهانی، پیش بینی های تازه دانشگاه آکسفورد نشان می دهد شانس نابودی بشر در قرن آینده یک به چهار است. در این میان حتی میلیاردرهایی که در پناهگاه های لوکس پنهان شده اند در امان نخواهند بود.

به گزارش روزیاتو، خطراتی مثل جنگ هسته ای، تغییرات اقلیمی بی سابقه، ویروس های مهندسی شده و هوش مصنوعی می توانند زیرساخت های جهان را در هم بشکنند و آینده ای تاریک تر از هر زمان دیگر رقم بزنند.

دانشمندان آکسفورد هشدار می دهند که احتمال پایان جهان بسیار جدی تر از تصور عموم است. توبی اُرد، آینده پژوه این دانشگاه، خطر نابودی بشر در 75 سال آینده را مانند بازی رولت روسی می داند؛ یعنی یک به شش. او تاکید می کند این خطر تنها از یک عامل نمی آید بلکه مجموعه ای از تهدیدهای همزمان، مانند سلاح های هسته ای، ویروس های مهندسی شده و هوش مصنوعی مخرب، جهان را در معرض فروپاشی قرار داده است.

همکار او، نیک باستروم، که از برجسته ترین متفکران حوزه ریسک های وجودی است، حتی از این هم بدبین تر است. او معتقد است احتمال انقراض کامل بشر در قرن آینده یک به چهار است. باستروم بارها هشدار داده که فناوری های تازه، اگر کنترل نشوند، می توانند به همان سرعتی که پیشرفت ایجاد کرده اند، نابودی به بار آورند.

جرد دایموند، نویسنده مشهور و برنده جایزه معتبر پولیتزر نیز پیش بینی کرده که شانس بقای گونه انسانی پس از سال 2050، یعنی تنها 25 سال دیگر، 50-50 است. او تاکید دارد که عوامل انسانی مانند تخریب محیط زیست و سوءمدیریت منابع به همان اندازه خطرناک هستند که بلایای طبیعی یا فناوری های جدید.

لوک کِمپ، پژوهشگر مرکز مطالعات ریسک های وجودی در دانشگاه کمبریج، در کتاب جدید خود هشدار می دهد که فروپاشی تمدن ها یک اتفاق تصادفی نیست، بلکه الگویی تکراری در طول تاریخ بشریت است . او این جوامع را جالوت ها می نامد؛ برگرفته از غول افسانه ای کتاب مقدس که در ظاهر شکست ناپذیر بود اما با یک ضربه از پا درآمد. به اعتقاد کِمپ، همین سرنوشت برای تمدن جهانی امروز نیز محتمل است.

کِمپ توضیح می دهد که هر جامعه ای پس از رسیدن به اوج قدرت، به دلیل زیاده خواهی و ساختارهای ناپایدار سقوط می کند. در چنین جوامعی، منابع حیاتی به سمت طبقه حاکم جریان می یابد و اکثریت مردم با فقر و محرومیت دست وپنجه نرم می کنند. این چرخه به گفته کِمپ به شورش های اجتماعی، درگیری داخلی و درنهایت فروپاشی منجر می شود.

به گفته کِمپ، نشانه های فروپاشی همیشه مشابه است: فساد ساختاری، اختلاف در طبقه حاکم، گسترش قلمرو بیش از توان، تخریب محیط زیست و آنچه او فقر شدید توده ها می نامد. او باور دارد که با نابودی زیرساخت ها و بی ثباتی سیاسی، جوامع در برابر بحران های طبیعی و انسانی آسیب پذیر می شوند. بلایایی که در شرایط عادی قابل مدیریت هستند، مانند خشکسالی، سیل یا زلزله، در این وضعیت ضربه نهایی را وارد می کنند.

کِمپ برای اثبات نظریه خود شواهد تاریخی ارائه می دهد؛ از نخستین کشاورزان که با رونق و رکود کشاورزی مجبور به ترک سکونتگاه هایشان شدند تا امپراتوری های یونان و روم که پس از دوره ای شکوفایی، زیر بار فساد و نابرابری فرو ریختند. او هشدار می دهد که برخلاف گذشته، سقوط جالوتِ جهانی شده امروز هیچ فرصت بازسازی باقی نمی گذارد، زیرا همه کشورها و اقتصادها به هم وابسته اند.

تهدیدهای امروز دیگر محدود به یک سلاح یا یک حادثه نیستند؛ مجموعه ای از خطرهای همزمان جهان را احاطه کرده اند. در دهه 1950 تنها نگرانی اصلی بمب هسته ای بود، اما اکنون بیش از 10 هزار کلاهک هسته ای در اختیار قدرت های بزرگ و کشورهای کوچکتر قرار دارد. همزمان، تغییرات اقلیمی با سرعتی بی سابقه رخ می دهد و در حال نزدیک شدن به شرایطی است که می تواند کشاورزی، منابع آب و زیست گاه های انسانی را نابود کند.

ویروس های ساخته شده در آزمایشگاه هم تهدیدی تازه هستند. برخلاف گذشته که شیوع بیماری ها محدود به سرعت جابه جایی انسان بود، امروز یک ویروس مهندسی شده می تواند در عرض چند ساعت با خطوط هوایی به سراسر جهان برسد. همه گیری کووید-19 تنها نمونه ای کوچک از این پتانسیل بود.

علاوه بر این، هوش مصنوعی که روزی ابزار پیشرفت بود، حالا به تهدیدی جدی بدل شده است. در سال 2023 صدها دانشمند، از جمله مدیران شرکت های بزرگ فناوری مانند گوگل دیپ مایند، هشدار دادند که سامانه های هوش مصنوعی می توانند خصمانه شوند و حتی توانایی ساخت سلاح های مرگبار داشته باشند.

خطرهای طبیعی نیز همچنان پابرجاست و در دنیای دیجیتال امروزی پیامدهای شدیدتری دارد. رویدادهای خورشیدی نظیر طوفان خورشیدی 1859 می توانند شبکه برق، ارتباطات و سیستم های مالی و حمل ونقل را در لحظه نابود کنند. اگر چنین اتفاقی امروز رخ دهد، ممکن است بانک ها، اینترنت، خدمات درمانی و حتی خودروها و هواپیماها از کار بیفتند. دانشمندان احتمال چنین رویدادی را تا میانه قرن حدود 50-50 برآورد کرده اند.

در حالی که بسیاری از مردم عادی به تهدیدها برای پایان جهان بی تفاوت یا از آن ها بی اطلاع هستند، برخی از ثروتمندترین افراد جهان برای بدترین سناریوها آماده می شوند. چهره هایی مانند پیتر تیل، هم بنیان گذار پی پال، و سم آلتمن، مدیرعامل اوپن ای آی (OpenAI)، برنامه هایی دقیق برای فرار از فروپاشی دارند. تیل در سال 2011 زمینی 477 هکتاری در نیوزیلند خرید و تابعیت این کشور را به دست آورد تا در صورت بروز بحران با جت خصوصی به پناهگاهش برود. آلتمن هم اعلام کرده با تیل توافق دارد که در شرایط اضطراری هر دو به این پناهگاه پرواز کنند.

این پناهگاه ها تنها خانه های زیرزمینی ساده نیستند. صنعت ساخت عمارت های پناهگاهی در حال رشد است و امکاناتی مانند استخر، باغ مصنوعی، مزرعه های هیدروپونیک، انبارهای نوشیدنی و حتی تیم های امنیتی ویژه با نیروهای سابق نیروی دریایی ارائه می دهد. برخی میلیاردرها حتی فراتر رفته و به خرید جزایر خصوصی فکر کرده اند؛ مانند سم بنکمن-فرید، سرمایه دار ارز دیجیتال، که قصد داشت جزیره نائورو در اقیانوس آرام را برای خانواده و دوستان ثروتمند خود بخرد.

اما این پناهگاه های لوکس هم مشکلات خاص خود را دارند. یکی از نگرانی های جدی این است که بعد از فروپاشی، چه کسی کنترل نیروهای امنیتی و منابع را به دست خواهد داشت؟ نگهبانان مسلح و آموزش دیده خود می توانند تهدیدی علیه صاحبان پناهگاه شوند. برخی حتی به استفاده از فناوری های کنترلی مانند گردنبندهای الکتریکی یا ربات های امنیتی فکر کرده اند. لوک کِمپ هشدار می دهد که همین ذهنیت اقتدارگرایانه یکی از دلایل اصلی فروپاشی جوامع است.

یکی از مهم ترین پیامدهای فروپاشی جهانی، از کار افتادن سیستم های کشاورزی و زنجیره های تأمین غذاست. لوک کِمپ هشدار می دهد که کشورهایی که امروز قوی ترین اقتصادها را دارند، اولین قربانیان خواهند بود، چون وابستگی شدیدی به واردات مواد غذایی و کودهای شیمیایی دارند. اگر صنایع بزرگ از کار بیفتند، تولید گندم، برنج، ذرت و سویا در آمریکا، اروپا، چین و هند تا 75 درصد کاهش می یابد. این یعنی قفسه های فروشگاه ها ظرف چند روز خالی می شود و قیمت ها به شدت بالا می رود.

جالب اینجاست که فقیرترین کشورها شاید بهتر دوام بیاورند. در آفریقا و بخش هایی از آسیا، کشاورزانی که کمتر از کود و سموم شیمیایی استفاده می کنند، وابستگی کمتری به فناوری های صنعتی دارند. پیش بینی ها نشان می دهد در این مناطق کاهش تولید ممکن است برای برخی محصولات فقط 5 تا 25 درصد باشد. هرچند همچنان گرسنگی و کمبود وجود خواهد داشت، اما بحران در مقایسه با کشورهای ثروتمند کمتر است.

با این حال، تغییرات اقلیمی یک خطر مضاعف برای همین کشورهای فقیر است. اگر انتشار گازهای گلخانه ای در همین مسیر ادامه یابد، تا سال 2070 حدود 2 میلیارد نفر در مناطقی با میانگین دمای بالای 29 درجه سانتی گراد زندگی خواهند کرد. این گرما زمین های کشاورزی را نابارور می کند و موج های عظیم مهاجرت به سمت مناطق خنک تر را به راه می اندازد. زمین های مناسب برای کشت گندم و ذرت به نصف کاهش می یابد و رقابت بر سر منابع باقی مانده تشدید خواهد شد.

لوک کِمپ و همکارانش هشدار می دهند که حتی راهکارهایی که برای نجات زمین طراحی شده اند، خود می توانند خطرات تازه ای ایجاد کنند. یکی از بحث برانگیزترین ایده ها تزریق آئروسل به استراتوسفر است؛ یعنی پاشیدن موادی مثل دی اکسید گوگرد در لایه های بالایی جو برای بازتاب نور خورشید و کاهش گرما. این روش با هزینه ای حدود 9.5 میلیارد دلار در سال قابل اجراست و شبیه به تأثیر یک آتشفشان بزرگ عمل می کند. اما مطالعه ای که کِمپ و دکتر آرون تانگ در سال 2021 انجام دادند نشان داد چنین اقدامی می تواند الگوهای بارش را به شدت تغییر دهد و خشکسالی های گسترده یا سیل های غیرمنتظره ایجاد کند.

مشکل بزرگ تر، چیزی است که دانشمندان آن را شوک توقف می نامند. مواد تزریق شده در کمتر از شش ماه از جو پاک می شوند و باید به طور دائم تجدید شوند. اگر به دلیل بحران های دیگر، مثل بیماری های همه گیر، جنگ یا طوفان های خورشیدی که هواپیماها را زمین گیر می کند، این فرآیند متوقف شود، دمای زمین به سرعت بالا می رود. گرمایی که طی 250 سال از انقلاب صنعتی تاکنون تجربه کرده ایم ممکن است تنها در دو دهه تکرار شود.

این یعنی هر راه حل تکنولوژیک برای مقابله با گرمایش جهانی می تواند مثل بازی با آتش باشد. هر تهدید جدید یک گلوله تازه در تفنگی است که پیش تر از خطرات پر شده است؛ از جنگ هسته ای و ویروس های مهندسی شده گرفته تا هوش مصنوعی مخرب و طوفان های خورشیدی. پیام روشن است؛ حتی اقدامات نجات بخش هم اگر بدون درک کامل و برنامه ریزی دقیق انجام شوند، می توانند پایان جهان را نزدیک تر کنند.