کار با موتورهای اجاره ای در تهران تنها راه زنده ماندن بسیاری از افراد است؛ موتور فرسوده، هزینه سنگین اجاره و خطر تصادف دائماً همراه آنهاست.

به گزارش آخرین خودرو، در تهران هزاران فرد که اکثر آنها جوانانی هستند که از شهرستان ها و روستاهای دور و نزدیک برای کسب درآمد و زنده ماندن به تهران آمده اند، مجبورند تا به عنوان آخرین گزینه برای کار و بقا موتورهای اجاره ای ساده انتخاب کنند.

موتورهایی مانند هوندا 125، 150، CDI و CG با اجاره بهای روزانه بین 270 هزار تا یک میلیون تومان و دیعه ای که به اصطلاح به آن بیعانه می گویند و مبلغ آن از 3.5 میلیون تومان آغاز می شود و تا 12 میلیون تومان می رسد، بهترین گزینه هایی هستند که شاید واژه بهترین برای آنها مضحک باشد، اما برای آنها موجود است.

اکثر این موتورهای اجاره ای فرسوده و مستهلک هستند و تلخی ماجرا جایی به اوج خود می رسد که تمام هزینه های بنزین، روغن، لاستیک و تعمیرات در زمانی که موتور در اختیار مستاجر و راکب است برعهده اوست. هرگونه خرابی یا تصادف به حساب مستاجر نوشته می شود و هیچ حمایت اجتماعی یا بیمه ای وجود ندارد.

رانندگان موتورهای اجاره ای اغلب در پلتفرم های حمل ونقل آنلاین فعالیت می کنند؛ مانند اسنپ باکس، الوپیک، میاره و تپسی. درآمد روزانه بین 700 هزار تا 2 میلیون تومان است. شاید بگویید امکان ندارد، درآمد آنها خیلی بیشتر از این عدد است، درست است عایدی و درآمد خیلی بیشتر از این عدد است ولی آنچه برای شخص می ماند معمولاً در این بازه است. برخی مجبورند موتورهای اجاره ای را به اسم فرد دیگری اجاره کنند یا با پرداخت پول زیرمیزی شرایط گواهینامه را دور بزنند تا بتوانند مشغول کار شوند.

موتورسواری در تهران با خطر دائمی همراه است. داده های پزشکی قانونی نشان می دهد طی سال های 1390 تا 1400 حدود 42,685 موتورسوار در ایران جان خود را از دست داده اند؛ یعنی به طور میانگین روزانه 11.7 نفر. بیش از نیمی از قربانیان زیر 30 سال و 95.6٪ مرد بوده اند.

رانندگان موتورهای اجاره ای برای اجاره موتور باید ودیعه نقدی 3 تا 12 میلیون تومان، مدارک هویتی و سکونتی و گواهینامه موتورسیکلت ارائه دهند. برخی جوانان تازه کار حتی بدون پشتوانه مالی مجبورند موتورهای اجاره ای بگیرند و ماه اول تقریباً تمام درآمدشان صرف اجاره می شود. تصادف یا خرابی موتور یعنی پرداخت هزینه های بالا، اما مالک موتور هیچ گونه مسئولیتی ندارد و شکل عقد قرارداد به شیوه ای است که دست بالا و برنده با مالک موتور است.

این فشار اقتصادی باعث می شود رانندگان به کار با سرعت زیاد و بدون استراحت تن دهند، ساعات طولانی کار کنند و حتی در شرایط جوی نامساعد در خیابان باشند. استهلاک موتور و فشار پلیس هم بخشی از این ریسک روزانه است.

در همان شهری که موتورهای اجاره ای کاری به اجبار اجاره داده می شوند، موتورهای لوکس برای تفریح طبقه ثروتمند اجاره داده می شوند. اسکوترهای یاماها Xmax 250، نینجا 250 و Honda Click ABS برای چند روز استفاده بین 820 هزار تا 3 میلیون تومان اجاره دارند.

برای اجاره، مشتریان باید چک 700 میلیون تومان و ودیعه نقدی 20 میلیون تومان ارائه دهند. این موتورسواری نه برای گذران معیشت حداقلی بلکه تنها برای عبور از ترافیک، نمایش سبک زندگی، عکس شبکه های اجتماعی و یا یک تفریح میلیونی چند ساعته است.

این تفاوت شدید بین اجاره موتورهای کاری و لوکس نشان دهنده شکاف طبقاتی در تهران است: موتورهای لوکس برای تفریح و نمایش، موتورهای اجاره ای برای بقا و تأمین حداقل نیازهای زندگی طبقه پایین.

رانندگان موتورهای اجاره ای می گویند:

-ماه اول همه پولم می رود برای اجاره، تازه اگر موتور تصادف کند باید خرج تعمیرش را هم بدهم.

-پلتفرم ها وعده آزادی کاری می دهند، اما این آزادی فقط تا وقتی موتور داری معنا دارد.

این روایت ها بیانگر فشار روزانه، خستگی و نبود حمایت اجتماعی است. شهر تهران با دو نوع موتور تقسیم شده است: موتورهای چندصد میلیونی برای تفریح طبقه بالا و موتورهای اجاره ای چندمیلیونی برای نان شب طبقه پایین. موتور برای برخی نماد هیجان و تفریح است، برای دیگران نماد ریسک، تلاش روزمره و فقر است.

شاید برخی بخواهند در این بین پلتفرم ها را مقصر بنامند، برخی خود راننده ها و برخی مالک موتور سیکلت ها را، ولی واقعیت این است که زمانی که سیستم در هر حوزه ای فشل و فرسوده باشد، افراد برای بقا و گذران زندگی با خلاقیت خود مسیرهایی را ایجاد می کنند.

شاید اگر حاکمیت به جای دخالت و بازی کردن در نقش یک تاجر و تولیدکننده ناموفق برای چهار دهه وظیفه اصلی خود که نظارت، ارتقا زیرساخت ها و رگولاتوری بود را تنها به نحو احسن انجام می داد، ما هم امروز همانند بسیاری از کشورها اگر حمل و نقل خودران نداشتیم، حداقل چنین شیوه ای حمل و نقل و مشاغل کاذبی را که هیچ توسعه و ترقی و کسب درآمدی برای جامعه هم ندارد، نداشتیم.

در نهایت تنها می توان گفت که کار کردن روی موتور در تهران زندگی روی لبه تیغ است؛ نان شب با ریسک مرگ، خرابی موتور و هزینه های سنگین اجاره به دست می آید. صنعتی غیررسمی، بی قانون و بی پشتیبان که هر روز ادامه دارد. کار کردن روی موتور و حتی در نگاهی عمیق تر موتورسواری در تهران در این حجم گسترده و نامنظم نماد تلاش، ریسک، عقب افتادگی سیستم حمل و نقل و شکاف طبقاتی است و بازتاب مستقیم فشار اقتصادی و اجتماعی زندگی شهری.