به کارگیری مهاجران غیرمجاز در پروژه های شهری از ابتدا تخلف بوده است این جمله را زهرا نژادبهرام، فعال سیاسی اصلاح طلب و عضو پیشین شورای شهر تهران، مطرح می کند و به بررسی پیامدهای اخراج مهاجران افغان غیرقانونی از بدنه خدمات شهری پرداخت.

به گزارش اقتصادنیوز، او می گوید: شهرداری و پیمانکاران حق نداشتند نیروهای غیرقانونی را به خدمت بگیرند و حالا هم نمی توانند بابت پیامدهای این تخلف، طلبکار باشند.

نژادبهرام همچنین با انتقاد از بی توجهی به نظر شهروندان در پروژه هایی چون دوطبقه کردن بزرگراه همت، تأکید می کند مدیریت شهری باید به جای فرافکنی، مسئولیت خود را در قبال شهروندان بپذیرد و بر پیمانکاران نظارت جدی داشته باشد با توجه به نظر شهروندان شهر را اداره کند.

مشروح گفتگوی زهرا نژادبهرام، فعال سیاسی اصلاح طلب را از اینجا بخوانید:

****

خانم نژادبهرام! اخراج مهاجران افغان غیرقانونی چه پیامدهایی بر بدنه خدمات شهری پایتخت داشته است؟

واقعیت این است که شهرداری همیشه با شرکت های پیمانکاری قرارداد می بندد. این شرکت ها مسئولیت نظافت شهر، پاکسازی معابر، یا حتی کارهایی مثل لایروبی مسیرهای سیلاب را برعهده دارند. در قراردادها هم تصریح می شود که باید از نیروهای داخلی استفاده کنند. اگر هم از اتباع به کار گرفته می شد، باید حتماً مجاز باشند؛ یعنی یا کارت اقامت داشته باشند یا ویزای کار. زمانی که ما در شورا بودیم، این اصل رعایت می شد.

حالا اما گفته می شود حدود 4800 مهاجر غیرقانونی از بدنه شهرداری اخراج شده اند، پرسش اصلی این است: چرا اصولاً این افراد به کار گرفته شدند؟ این کار خلاف مقررات بوده است. اگر شرکت های پیمانکاری چنین تخلفی کرده اند، ناظران باید جلوی آن را می گرفتند. نمی توانیم بگوییم چون این افراد کار می کردند، حالا اخراج شان ضربه زده است. تخلف، از همان ابتدا صورت گرفته بود.

البته روشن است که پیمانکاران به دلیل پرداخت کمتر به نیروی کار غیرقانونی، سود بیشتری می بردند. اما این منطق قابل دفاعی برای اداره شهر نیست. امروز همه مکلفند از نیروی کار ایرانی یا اتباع مجاز استفاده کنند.

چرا شهرداری فراخوان جذب پاکبان داده است؟

شهرداری تهران اعلام کرده که برای جذب نیروی ایرانی، حقوق حدودا 25 میلیون تومان به همراه بیمه پرداخت خواهد شد. درحالی که گفته می شود به مهاجران غیرقانونی حدود 7 میلیون تومان (و با اضافه کاری حداکثر 15 میلیون تومان) پرداخت می شده است. یعنی حقوق جدید تقریباً دو و نیم برابر شده است. آیا این شرایط می تواند باعث جذب نیروی کار ایرانی شود؟ و مهم تر از آن، این بودجه از کجا قرار است تامین شود؟

اول باید بگویم که اصولاً این فراخوان نباید از سوی شهرداری منتشر می شد. پیمانکاران هستند که مسئول جذب نیرو هستند، نه شهرداری. شهرداری تنها قرارداد را منعقد می کند و پیمانکار در مناقصه، رقم موردنظر خود را پیشنهاد می دهد. بنابراین اعلام چنین موضوعی از سوی شهرداری به نظر من نوعی فرافکنی است.

اما درباره اصل ماجرا، نکته این است که پیمانکاران می توانند در صورت بروز چنین شرایطی، متممی به قرارداد اضافه کنند و مثلاً درخواست افزایش 20 درصدی مبلغ قرارداد بدهند. اینکه امروز ما با بحران کمبود نیرو روبه رو شده ایم، ناشی از همان تخلف قبلی است: چرا اساساً مهاجر غیرقانونی به کار گرفته شد؟

از نظر اقتصادی هم باید واقع بین بود. شهرداری چاه نفت ندارد که خودش بودجه تولید کند. منابع اش از عوارض و مالیات های شهروندان تامین می شود. بنابراین هر هزینه اضافه باید در چارچوب قانون و با مشارکت مردم دیده شود.

با توجه به تجربه شما در حوزه شهری، آیا این افزایش حقوق و مزایا (25 میلیون تومان به همراه بیمه) می تواند نیروهای ایرانی را جذب کند؟

بله، به نظر من این رقم قابل توجه است. حقوق پایه وزارت کار برای یک کارگر ساده حدود 12 میلیون تومان است. بنابراین وقتی شهرداری یا پیمانکار 25 میلیون تومان پیشنهاد می دهد، تقریباً دو برابر پایه حقوق است و احتمال جذب نیرو زیاد است. البته بستگی دارد نوع کار و شرایطش چه باشد. ولی اصولاً این رقم می تواند نیروی ایرانی را به همکاری ترغیب کند.

یکی از پرسش های مهم این است که مردم نسبت به خدمات شهری چه نگاهی دارند. طبق نظرسنجی دنیای اقتصاد، میزان شکایت های ثبت شده در سامانه 137 در چهار ماهه نخست سال 1404 نسبت به سال قبل بین 4 تا 5 درصد افزایش یافته است. این نشان می دهد رضایت شهروندان کاهش یافته. شما این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟

این آمار قابل تأمل است. افزایش شکایت ها نشان می دهد که شهروندان احساس رضایت کافی از مدیریت شهری ندارند. طبیعی است که این مسئله باید هم در شورای شهر و هم در بخش اجرایی شهرداری مورد بازنگری جدی قرار گیرد.

متأسفانه بیلبوردها و تبلیغات شهری بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارند تا آموزشی. درحالی که باید از این ظرفیت برای فرهنگ سازی و آموزش عمومی استفاده شود. اگر شهروندان احساس تعلق به شهر داشته باشند، خودشان هم در نظافت شهری مشارکت می کنند.

قبلاً در خانواده ها رسم بود که جلوی خانه را جارو کنند، جوی آب را تمیز نگه دارند و زباله ها را جمع کنند. این حس تعلق به مرور از بین رفته و امروز بسیاری از شهروندان حتی فکر می کنند می توانند بطری آب یا ته سیگارشان را در خیابان رها کنند. وقتی حس تعلق کاهش پیدا کند، مسئولیت پذیری شهروند هم کاهش پیدا می کند.

به نظر شما ریشه این شکاف میان مدیریت شهری و شهروندان کجاست؟

بخش بزرگی از این شکاف به نبود مشارکت شهروندان برمی گردد. مدیریت شهری اغلب پروژه ها را بدون نظرخواهی از مردم اجرا می کند. درحالی که تجربه نشان داده اگر پروژه ها با مشارکت شهروندان پیش برود، نتیجه بسیار بهتری دارد.

ما در دوره حضورمان در شورای شهر طرح آرزوهای تهران را اجرا کردیم. در محله هایی مثل امیرآباد و یوسف آباد، با رأی گیری از اهالی محل، پروژه های کوچک مثل زمین بازی کودکان ایجاد شد. این تجربه موفق نشان داد که وقتی خواست مردم مبنا قرار گیرد، پروژه ها هم پایدارتر و هم مورد رضایت بیشتری است. در بسیاری از کشورهای دنیا هم همین روند وجود دارد.

اما حالا نگاه کنید به یکی از نمونه های اخیر، پروژه دوطبقه کردن بزرگراه همت به سمت غرب؛ که ماه ها است ترافیک شدیدی ایجاد کرده. آیا در چنین پروژه هایی نظر شهروندان لحاظ می شود؟ خیر. دقیقاً همین جا است که مسئله مشارکت شهروندان اهمیت پیدا می کند. الان حدود هفت هشت ماه است که اتوبان همت را به سمت غرب دوطبقه کرده اند. نگاه کنید چه ترافیکی ایجاد کرده است. آیا کسی از شهروندان پرسید که چنین اقدامی لازم است یا نه؟ چه بسا اگر از مردم نظرخواهی می شد، می گفتند نه آقا، این کار را نکنید. به جای آن مثلاً یک دوربرگردان بگذارید. شهروندان باید احساس کنند که نظرشان جدی گرفته می شود. اما متأسفانه اغلب اینگونه نیست.

از طرف دیگر، درباره موضوع مهاجران افغان هم همین اتفاق افتاده است. ظاهراً هیچ کار کارشناسی دقیقی پیش از تصمیم گیری صورت نگرفته بود. ناگهان حجم زیادی از مهاجران افغان غیرقانونی اخراج شدند و شهر با کمبود نیرو مواجه شد. پرسش اصلی این است: چرا اصلاً این افراد به کار گرفته شده بودند؟ مدیریت شهری اجازه نداشت چنین کاری بکند. این یک تصمیم ملی است، بخشی از منافع ملی کشور است. شهرداری یا پیمانکاران حق نداشتند مهاجران غیرقانونی را به خدمت بگیرند.

حالا یک تخلف انجام شده، ولی به جای پاسخگویی، مدیریت شهری طلبکار هم شده است! انتظار دارند که کشور تصمیم ملی خود را زمین بگذارد فقط به خاطر اینکه یک نهاد عمومی در نظارت بر پیمانکاران کوتاهی کرده است. این هیچ توجیهی ندارد، هیچ منطقی ندارد.

اینکه امروز می گوییم این کار کارشناسی نشده بوده، باید روشن کنیم: اخراج مهاجران غیرقانونی یک تصمیم ملی بوده و در چارچوب منافع ملی گرفته شده است. ما مجاز نبودیم خلاف قانون عمل کنیم و چنین نیروهایی را به کار بگیریم.

البته درباره سرعت اجرای این تصمیم ـ اینکه آیا باید به این شکل سریع صورت می گرفت یا نه ـ می توانیم بحث دیگری داشته باشیم. این موضوع قابل بررسی است، اما اصل ماجرا روشن است: مدیریت شهری اجازه نداشت از ابتدا مرتکب این تخلف شود.