فرارو- پنج عادت روزمره از عوامل اصلی آسیب خاموش به کبد هستند که با اصلاح سبک زندگی می توان از ابتلا به بیماری های کبد پیشگیری کرد.

به نقل از ایندیپندنت، کبد به عنوان یکی از حیاتی ترین و پرکارترین اندام های بدن انسان، نقشی اساسی در سلامت کلی ایفا می کند. این اندام نه تنها وظیفه سم زدایی و پاکسازی مواد مضر را بر عهده دارد، بلکه در فرآیند هضم غذا، ذخیره مواد مغذی و تنظیم سوخت وساز بدن نیز نقش مهمی ایفا می کند. با وجود قدرت بازسازی و مقاومت چشمگیر کبد، این عضو حیاتی در برابر آسیب ها مصونیت کامل ندارد. بسیاری از عادت های روزمره که اغلب نادیده گرفته می شوند، می توانند به مرور زمان باعث آسیب جدی به کبد شده و در نهایت منجر به بیماری هایی مانند سیروز (زخم و سفتی دائمی کبد) یا نارسایی کبد شوند.

یکی از چالش های مهم در تشخیص بیماری های کبدی، ماهیت خاموش و پنهان آن ها در مراحل اولیه است. در این مراحل، علائم ممکن است بسیار مبهم باشند؛ مانند خستگی دائمی یا حالت تهوع خفیف. با پیشرفت آسیب، نشانه های واضح تری بروز می کنند که یکی از شناخته شده ترین آن ها زردی پوست و سفیدی چشم ها است. گرچه بسیاری، بیماری های کبدی را تنها به مصرف الکل نسبت می دهند، اما عوامل دیگری نیز می توانند به همان اندازه خطرناک باشند. در ادامه به پنج عادت شایع که به صورت خاموش به کبد آسیب می زنند، پرداخته می شود.

الکل شناخته شده ترین عامل آسیب به کبد است. هنگام مصرف نوشیدنی های الکلی، کبد تلاش می کند آن را تجزیه کرده و از بدن دفع کند، اما مصرف زیاد، این فرآیند را مختل کرده و باعث تجمع مواد سمی می شود که سلول های کبد را تخریب می کنند. آسیب کبدی ناشی از الکل به صورت تدریجی پیشرفت می کند. در ابتدا، چربی در کبد انباشته می شود (کبد چرب الکلی) که معمولاً بدون علامت خاص است و در صورت ترک مصرف، قابل بازگشت خواهد بود. ادامه مصرف می تواند به التهاب و زخم کبد (هپاتیت الکلی) منجر شود. در مراحل پیشرفته، این زخم ها به سیروز تبدیل می شوند که عملکرد کبد را به شدت مختل می کند. گرچه بازگرداندن کامل عملکرد کبد در سیروز دشوار است، اما ترک الکل می تواند از پیشرفت آسیب جلوگیری کند.

رژیم غذایی ناسالم نیز می تواند باعث تجمع چربی در کبد شود و به بیماری ای منجر شود که امروزه بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD) نامیده می شود و پیش تر به عنوان کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شناخته می شد. تجمع بیش از حد چربی در کبد عملکرد آن را مختل کرده و در طول زمان باعث التهاب، ایجاد زخم و حتی سیروز می شود. افرادی که اضافه وزن دارند، به ویژه کسانی که چربی اضافی در ناحیه شکم دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند. فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا نیز از عوامل خطر مهم محسوب می شوند.

غذاهای سرشار از چربی های اشباع، مانند گوشت قرمز، غذاهای سرخ شده و تنقلات فرآوری شده، می توانند سطح کلسترول را افزایش داده و موجب انباشت چربی در کبد شوند. مصرف زیاد قند و نوشیدنی های شیرین نیز خطر ابتلا به کبد چرب را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. تحقیقات سال 2018 نشان داد افرادی که بیشتر نوشیدنی های قندی مصرف می کنند، 40 درصد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

همچنین، غذاهای فوق فرآوری شده مانند فست فود، غذاهای آماده و تنقلات حاوی شکر و چربی ناسالم، فشار زیادی به کبد وارد می کنند. مطالعات گسترده حاکی از آن است که مصرف زیاد این غذاها به طور مستقیم با افزایش مشکلات کبدی مرتبط است. در مقابل، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد غذایی طبیعی، می تواند در پیشگیری و حتی بهبود کبد چرب مؤثر باشد. رژیم های حاوی سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، حبوبات و ماهی، به کاهش چربی کبد و بهبود عواملی چون قند خون و کلسترول کمک می کنند. مصرف کافی آب (حدود 8 لیوان در روز) نیز برای پشتیبانی از فرآیندهای سم زدایی طبیعی کبد اهمیت دارد.

بسیاری از افراد برای رفع سردرد، دردهای عضلانی یا تب، به داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن روی می آورند. گرچه مصرف این داروها در دوز توصیه شده بی خطر است، اما حتی کمی فراتر رفتن از مقدار مجاز می تواند برای کبد بسیار خطرناک باشد. کبد هنگام تجزیه استامینوفن، ماده ای سمی به نام NAPQI تولید می کند. به طور معمول، بدن با کمک ماده ای محافظ به نام گلوتاتیون، این سم را خنثی می کند.

اما در مصرف بیش از حد، ذخایر گلوتاتیون کاهش یافته و NAPQI تجمع پیدا می کند و به سلول های کبد آسیب می زند. این آسیب می تواند منجر به نارسایی حاد کبد شود که حتی خطر مرگ دارد. ترکیب استامینوفن با الکل یا مصرف مکرر و بدون تجویز پزشک، خطر بروز آسیب را به شدت افزایش می دهد. بنابراین، رعایت دوز توصیه شده و مشورت با پزشک در صورت نیاز مکرر به مسکن، ضروری است.

سبک زندگی کم تحرک، یکی دیگر از عوامل مهم خطر برای بیماری های کبدی است. بی تحرکی باعث افزایش وزن، مقاومت به انسولین و اختلالات متابولیک می شود که همگی می توانند به تجمع چربی در کبد بینجامند. خبر خوب این است که حتی بدون کاهش قابل توجه وزن، ورزش می تواند به بهبود سلامت کبد کمک کند. یک مطالعه نشان داد که تنها هشت هفته تمرینات مقاومتی می تواند چربی کبد را تا 13 درصد کاهش دهد و کنترل قند خون را بهبود بخشد. فعالیت های هوازی، مانند پیاده روی تند به مدت 30 دقیقه و پنج روز در هفته، نیز در کاهش چربی کبد و افزایش حساسیت به انسولین بسیار مؤثر هستند.

بیشتر مردم، سیگار را با سرطان ریه یا بیماری های قلبی مرتبط می دانند، اما این عادت مضر می تواند آسیب جدی به کبد نیز وارد کند. دود سیگار حاوی هزاران ماده سمی است که بار اضافی بر کبد تحمیل می کنند، زیرا این اندام تلاش می کند آن ها را فیلتر و تجزیه کند. در طول زمان، این فرآیند منجر به استرس اکسیداتیو می شود؛ وضعیتی که در آن مولکول های ناپایدار موسوم به رادیکال های آزاد به سلول های کبد آسیب رسانده، جریان خون را مختل کرده و به بروز سیروز کمک می کنند.

سیگار همچنین خطر ابتلا به سرطان کبد را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو، مانند نیتروزآمین ها، وینیل کلراید، تار و 4-آمینوبی فنیل، همگی سرطان زا هستند. بر اساس آمار انجمن تحقیقات سرطان بریتانیا، حدود 20 درصد موارد سرطان کبد در این کشور با مصرف سیگار مرتبط است.

کبد اندامی بسیار مقاوم است، اما شکست ناپذیر نیست. حفظ سلامت آن نیازمند رعایت اصولی ساده اما حیاتی است: عدم مصرف الکل، ترک سیگار، استفاده صحیح و مسئولانه از داروها، پیروی از رژیم غذایی متعادل، فعالیت بدنی منظم و نوشیدن آب کافی. در صورت مشاهده علائمی مانند خستگی مداوم، حالت تهوع یا زردی پوست و چشم ها، مراجعه سریع به پزشک اهمیت زیادی دارد. هر چه بیماری های کبدی زودتر تشخیص داده شوند، احتمال موفقیت درمان بیشتر خواهد بود.