فرارو- استاورولا پَبست کارشناس ارشد مسائل بین الملل موسسه کویینسی

به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، با تشدید حملات ارتش اسراییل علیه غزه و حرکت نیروهای نظامی برای تصرف کامل شهر، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، در روزهای اخیر زبانی تندتر و افراطی تر از همیشه برگزیده است. او دیگر تنها بر پیروزی بر حماس تأکید نمی کند، بلکه از چشم اندازی وسیع تر سخن می گوید: تحقق رؤیای اسراییل بزرگ تر ؛ طرحی که نه فقط غزه، بلکه بخش هایی از سرزمین های همسایه را نیز در بر می گیرد.

در هفته گذشته، حضورهای رسانه ای و اظهارات مکرر او تصویری تازه از رهبر اسراییل ترسیم کرد؛ تصویری که نشان می دهد نتانیاهو حتی از چارچوب های پیشین جناح راست افراطی در کابینه اش نیز فراتر رفته و حالا در موضعی حداکثری تر ایستاده است. برای نمونه، او در کنفرانس خبری اخیر که توسط شبکهٔ آمریکایی نیوزمکس در اورشلیم برگزار شد، ایدهٔ هرگونه راه حل سیاسی برای غزه را با صراحت رد کرد. نتانیاهو گفت: وقتی در جست وجوی جایگزینی برای پیروزی هستید، آنچه مطرح می شود همین چیزی است که آن را راه حل سیاسی می نامند؛ اما این چیزی جز نام دیگر شکست و تسلیم نیست. و چنین چیزی هرگز رخ نخواهد داد.

در همان سخنرانی جنجالی، نتانیاهو حتی ارتش اسراییل را به چالش کشید و به طور تلویحی فرماندهانی را که خواستار پایان عملیات در غزه بودند، متهم کرد که تعهد خود به پیروزی را از دست داده اند. او با لحنی قاطع اعلام کرد: من از پیروزی دست نخواهم کشید. مردم اسراییل از پیروزی دست نخواهند کشید. نخست وزیر اسراییل ادعا کرد که واژهٔ پیروزی دیگر آخرین کلمه در فرهنگ لغت ارتش است؛ عبارتی که بسیاری آن را حمله ای مستقیم به تردیدها و هشدارهای نظامیان ارشد تفسیر کردند.

نتانیاهو همچنین در گفت وگویی با شبکهٔ اسراییلی i24، به طرحی بازگشت که شباهت زیادی به ایدهٔ مطرح شده توسط دونالد ترامپ در بهار گذشته داشت: یافتن کشورهایی که حاضر باشند فلسطینیان را بپذیرند. او در این مصاحبه اظهار داشت: به نظر من کار درست این است. حتی بر اساس قوانینی که من از جنگ می شناسم؛ آن که به جمعیت اجازه داده شود منطقه را ترک کنند و سپس با تمام قوا به دشمنی که در آنجا باقی مانده حمله کنید.

نتانیاهو در مصاحبه با شبکهٔ i24 آشکارا از چشم انداز اسراییل بزرگ تر حمایت کرد؛ دیدگاهی که خواستار گسترش مرزهای اسراییل به گونه ای است که فراتر از سرزمین های فلسطینی، بخش هایی از دیگر کشورهای خاورمیانه را نیز در بر گیرد. این اظهارات موجی از واکنش های تند در جهان عرب برانگیخت. دولت های عربی او را به تهدید مستقیم امنیت خود متهم کردند و هشدار دادند که چنین رویکردی هرگونه چشم انداز صلح در منطقه را به طور کامل نابود می کند. علاوه بر این، نتانیاهو در کنفرانس خبری نیوزمکس نیز تلاش کرد بحران انسانی در غزه را کوچک جلوه دهد. او با لحنی تمسخرآمیز گفت در این منطقه هیچ قحطی ای وجود ندارد و حتی تاکید کرد: حماس به اوزمپیک نیاز دارد ؛ اشاره ای طعنه آمیز به داروی پرطرفداری که برای کاهش وزن استفاده می شود.

نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت در گفت وگو با شماری از کارشناسان به بررسی پیامدهای لحن تازه و تندتر بنیامین نتانیاهو پرداخت. به باور بیشتر ناظران، این تغییر زبانی چیزی فراتر از یک تاکتیک سیاسی لحظه ای است و نشانه ای از واقعیتی تلخ به شمار می رود: دولت اسراییل اکنون هرگونه تظاهر به وجود یک راه حل سیاسی را کنار گذاشته و بیش از هر زمان دیگری به اجرای سناریویی حداکثری نزدیک شده است. این سناریو، آن گونه که تحلیلگران توصیف می کنند، چیزی جز اعمال کنترل مطلق بر نوار غزه نیست؛ کنترلی که بدون کوچک ترین توجهی به سرنوشت و حقوق میلیون ها فلسطینی ساکن این منطقه دنبال می شود.

اوری گلدبرگ، تحلیلگر سیاسی اسراییلی، بر این باور است که بنیامین نتانیاهو در مقام یک رهبر سیاسی بر اساس نوعی دوگانگی پیچیده عمل می کند. از یک سو، دوره طولانی نخست وزیری اش تصویری از ثبات و ماندگاری در سیاست اسراییل به او بخشیده است؛ اما از سوی دیگر، همین طول عمر سیاسی به او جسارت اتخاذ تصمیم هایی سخت و پرمخاطره برای آینده اسراییل را داده است.

گلدبرگ می گوید لحن اخیر نتانیاهو آنچه او آن را افراطی تر از حد معمول توصیف می کند، نشانگر تمایل نخست وزیر به پایبندی به همین انتخاب های پرریسک است؛ حتی اگر پیامد آن برگشت ناپذیر باشد یا امنیت اسراییل و جایگاه بین المللی آن را به خطر اندازد. او تاکید کرد: نتانیاهو همه چیز را روی میز گذاشته است؛ او کاملاً متعهد است. هیچ گزینهٔ دیگری ندارد. او بازی خطرناک جرأت یا ترس (chicken) را با جامعهٔ بین المللی آغاز کرده است. انتخاب خود را کرده و حاضر است اجازه دهد هم اسراییل و هم فلسطین در آتش بسوزند.

گزارش ها حاکی از آن است که اسراییل در حال گفت وگو با سودان جنوبی برای انتقال بخشی از جمعیت فلسطینیان غزه به آن کشور است و در ازای آن، کمک هایی مالی و بشردوستانه به جوبا ارسال می کند. اما اوری گلدبرگ، تحلیلگر سیاسی اسراییلی، می گوید اصل ماجرا نه در امکان تحقق چنین طرحی، بلکه در ایجاد سروصدا و نمایش قدرت نهفته است. به باور او، مهم نیست این انتقال عملی شود یا نه؛ پیام اصلی این است که اسراییل هنوز قادر است معاملات سیاسی در سطح بین المللی انجام دهد و نفوذ خود را به رخ بکشد، حتی اگر ناچار باشد با دادن امتیازات یا رشوه، برخی کشورها را به همکاری وادار کند.

کارول دنیل-کاس باری، پژوهشگر مؤسسه کویینسی و مدیر ارشد برنامهٔ حل منازعه در مرکز کارتر، در گفت وگویی با نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، لحن تازهٔ نتانیاهو را نشانه ای از یک سناریوی پایانی دانست؛ سناریویی که در آن سلطهٔ امنیتی نامحدود اسراییل برقرار خواهد شد، امکان تحقق راه حل دو دولت به طور روزافزون کوچک تر می شود و محاسبات ائتلافی بر پایهٔ پایبندی ایدئولوژیک پاداش می گیرند نه سازش دیپلماتیک.

به گفتهٔ او، نتانیاهو در کنار شریکانی در سمت راست افراطی خود حکومت می کند؛ شریکانی که دستورکارشان نه مصالحه، بلکه گسترش شهرک ها و تثبیت کنترل دائمی اسراییل بر سرزمین های فلسطینی است. در چنین واقعیتی، رد مسیر مذاکره برای غزه و اشاره به مهاجرت فلسطینیان، صرفاً بازی با کلمات نیست؛ این ها سیگنال های سیاسی روشنی اند که اهداف واقعی دولت اسراییل را آشکار می سازند. دنیل-کاس باری همچنین یادآوری کرد که نتانیاهو همواره از مخالفان سرسخت تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی در کرانهٔ باختری و غزه بوده است.

دنیل لوی، رییس پروژهٔ آمریکا/خاورمیانه، در گفت وگو با نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت یادآور شد که بنیامین نتانیاهو همواره مدافع دیدگاه اسراییل بزرگ تر بوده است و هشدار داد که نباید اظهارات اخیر او را بیش از اندازه تازه یا متفاوت تعبیر کرد. با این حال، به گفتهٔ لوی، در مصاحبهٔ اخیر نخست وزیر اسراییل از تعریفی گسترده تر از این مفهوم حمایت کرده است؛ تعریفی که بیشتر در ادبیات بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسراییل دیده می شود. اسموتریچ بارها از اسراییل بزرگ تر سخن گفته که شامل بخش هایی از فلسطین، سوریه و اردن می شود.

لوی تأکید کرد که نتانیاهو در مواضعش کاملاً روشن بوده است: او بارها در پارلمان اسراییل طرح هایی ارائه کرده که نشان می دهد به طور صریح مخالف تشکیل دولت فلسطینی است، به دنبال گسترش مرزهای اسراییل بوده است. او در جمع بندی نتیجه گرفت: این در واقع پروژه ای است که چندین دهه ادامه داشته است.

اسراییل اکنون در موقعیتی قرار گرفته است که تلاش می کند فلسطینیان را از شهر غزه بیرون براند؛ طرحی که بر اساس تصمیم کابینهٔ امنیتی اسراییل در اوایل همین ماه، شامل آوارگی اجباری حدود یک میلیون نفر می شود. این سناریو موجی از نگرانی ها را در داخل خود اسراییل نیز برانگیخته است. بسیاری از اسراییلی ها هشدار داده اند که چنین اقدامی نه تنها می تواند جان گروگان های باقی مانده را به خطر اندازد و ارتش اسراییل را بیشتر تضعیف کند، بلکه بحران انسانی موجود را به مرحله ای فاجعه بارتر خواهد رساند. اوری گلدبرگ در همین زمینه پرسید: آیا اسراییل این گام بعدی را برخواهد داشت و پس از تأیید رسمی دولت، مرتکب جنایت علیه بشریت خواهد شد؟ او همچنین به نقش مستقیم ایالات متحده اشاره کرد و گفت: واشنگتن بی قیدوشرط بمب، اسلحه، مهمات و سایر تجهیزات لازم برای تهاجم و اشغال نظامی اسراییل را منتقل کرده است. بدون تسلیح از سوی آمریکا، هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد.

در سوی دیگر ماجرا، واشنگتن بارها تصمیم گیری دربارهٔ آیندهٔ نوار غزه و کرانهٔ باختری را عملاً به اورشلیم واگذار کرده است. اوایل همین ماه، دونالد ترامپ آشکارا اعلام کرد که تقریباً این تصمیم به خود اسراییل وابسته است که آیا اشغال کامل غزه را دنبال خواهد کرد یا نه. تنها چند روز بعد، بنیامین نتانیاهو با صراحت گفت اسراییل این تصرف را پیش خواهد برد و آن را بهترین راه برای پایان دادن به جنگ و بهترین راه برای پایان سریع آن خواند.

اوری گلدبرگ در واکنش هشدار داد: اگر اسراییل تصمیم به انجام این کار بگیرد، تصاویر وحشتناکی از میدان نبرد به جهان مخابره خواهد شد. او با این حال تردید دارد که چنین تصرفی از نظر عملی و لجستیکی امکان پذیر باشد؛ زیرا ارتش اسراییل با موانع جدی روبه روست. اما گلدبرگ تاکید کرد: از سوی دیگر، نتانیاهو چنان به این مسیر پایبند شده که هیچ گزینهٔ دیگری پیش روی خود نمی بیند. ارتش اسراییل به شدت به یک پیروزی نیاز دارد. او در پایان خاطرنشان کرد: همهٔ این ها ممکن است رخ دهد. و اگر چنین شود، دیگر هیچ راه بازگشتی وجود نخواهد داشت.