محمد قوچانی، رییس کمیته سیاسی حزب کارگزاران سازندگی ایران، در سرمقاله روزنامه سازندگی به انتقاد از بیانیه اخیر جبهه اصلاحات پرداخت.

او در این زمینه نوشت: 1- جبهه اصلاحات ایران، ائتلافی انتخاباتی میان احزاب اصلاح طلب است که در تدوام ائتلاف هایی مانند گروه های خط امام (در نیمه اول دهه70) با جبهه دوم خرداد (نیمه دوم دهه80) و نیز شورای هماهنگی احزاب، اصلاح طلب (دهه80) و شورای سیاستگذاری انتخاباتی اصلاح طلبان (دهه90) به تکامل تشکیلاتی خود رسیده و به صورت اجتماعی دائمی برای طراحی و هماهنگی راهبردی انتخاباتی اصلاح طلبان درآمده است.

حضور شخصیت های ملی اصلاح طلب مانند دکتر محمدرضا عارف و مهندس بهزاد نبوی در تبارشناسی این نهاد نشان می دهد این جبهه مسئولیتی تاریخی در حفظ سرمایه اجتماعی، اصلاحات دارد و حساسیت آن را تشدید می کند تا جایی که پس از تجربه موفق دوم خرداد در انتخاب سیدمحمد خاتمی در سال 1376 سپس تجربه موفق شورای مشورتی اصلاح طلبان در حمایت از حسن روحانی در سال 1392 در دوره اخیر همین جبهه اصلاحات در سال 1403 با حمایت از مسعود پزشکیان، توانست برای بار سوم اصلاحات را به عنوان یک تشکیلات به حاکمیت برساند.

2- با وجود این جبهه اصلاحات ایران هنوز جبهه است، نه حزب . در باب مزیت هر یک از این دو نهاد سیاسی موافقان و مخالفانی وجود دارد که بی سابقه نیست. در تاریخ معاصر ایران مرحوم دکتر محمد مصدق به عنوان موسس جبهه ملی ایران با حزب شدن این نهاد در دوران حذف خویش مخالف بود و با وجود تعلق خاطر حزب ایران به دکتر مصدق، رهبر نهضت ملی با ادغام احزاب ملی در این حزب در دوره جبهه ملی دوم مخالفت کرد چراکه حرکت جبهه ای را در آن شرایط به سود دموکراسی می دید.

ممکن است این باور در شرایط کنونی همچنان در مورد احزاب دموکراسی خواه صادق نباشد اما می توان گفت، تفاوت دیدگاه بر سر اولویت حزب یا جبهه در دموکراسی خواهی پابرجاست. اما از این بحث مهم تر توجه به تمایزات حرکت جبهه ای است که آن را از حزب جدا می کند. حزب، کانون یک دیدگاه منسجم و دارای یک بینش روشن است که در مانیفست و یا سند مواضع آن مکتوب و مدون می شود. اما از جبهه، طیف گسترده ای از آرا و عقاید را در بر می گیرد.

به عنوان نمونه حزب توده ایران، مانیفستی داشت که حتی با دیگر گروه های چپ مانند فداییان و مجاهدین و رنجبران و… تمایز داشت. درحالی که با همه آن ها در براندازی سلطنت پهلوی متحد بود. یا کارگزاران سازندگی ایران منشوری به نام سازندگی دارد که در 40 اصل، تمایزش را با احزابی چون حزب مشارکت، حزب اتحاد ملت، حزب اعتماد ملی، حزب ندای ایرانیان و… نشان می دهد اما همراه این احزاب، عضو جبهه اصلاحات ایران است.

این احزاب فعلا فقط در مورد اصل، نحوه و روش ورود به انتخابات متحد هستند و از این رو بعید است بتوانند در موارد کارشناسی و اختلافی مانند مذاکرات خارجی، بیانیه تحلیلی بدهند. مگر آنکه با تدوین یک سند مواضع مشترک مصوب، عملا ادغام شده و به حزب اصلاحات ایران بدل شوند که لازمه این اقدام مباحث گفتمانی و راهبردی و تاریخی است و البته قبل از همه این مباحث نظری از لحاظ تشکیلاتی باید در درون جبهه اصلاحات براساس سابقه احزاب، فراگیری، تعداد اعضا و هواداران، نشریه ها، بیانیه ها و با نفوذ و شاخص های کمی و کیفی دیگر، نوعی بازآرایی میان احزاب کوچک، بزرگ و اشخاص حقیقی و حقوقی (که عضویت شان فاقد توجیه حزبی است) صورت گیرد و با عبور از احزاب موازی و سایه های حزبی چند نهاد اصلی اصلاح طلبی به گفت وگو و اجماع برسند. تا آن زمان صدور هر بیانیه تحلیلی و نه اطلاعیه خبری اگر خطاانگیز نباشد، مناقشه آمیز خواهد بود.

3- به خصوص اگر این بیانیه ها درباره مسائل ملی و کارشناسی چون سیاست خارجی باشد. سیاست خارجی در همه جای جهان، امری ملی و فراتر از رقابت های سیاسی داخلی است. براساس یک قانون بجا مانده از قبل از انقلاب اسلامی، کارمندان وزارت امور خارجه حق عضویت در احزاب سیاسی را ندارند. چراکه نزد بیگانه همه باید یک تن واحد باشند. به خصوص که با این بیگانه در جنگ باشند و به میهن تجاوز شده باشد.

دیپلماسی امری است که حتی از شمول دموکراسی هم فراتر می رود. اگر دموکراسی را به حکومت ملی ترجمه کنیم که البته عرصه دیپلماسی، عرصه امر ملی است اما وقتی براساس اکثریت- اقلیت سخن می گوییم در دموکراتیک ترین دولت ها پای میز مذاکره، نه اکثریتی داریم و نه اقلیتی بلکه یک ملت- دولت باید در برابر ملت- دولت مقابل قرار گیرد.

برای توضیح ناکارآمدی ابزارهای دموکراتیک در دیپلماسی باید از نهاد روزنامه سلام در دهه 70 یاد کنیم که نوشت: می توان رابطه با آمریکا را به رفراندوم گذاشت و در همان زمان دکتر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت که متهم به آمریکایی مابی بود این پیشنهاد را نقد کرد نه چون با رابطه با آمریکا مخالف بود! بلکه بدان سبب که معتقد بود اگر اکثریت مطلق ملت ایران به رابطه با آمریکا رای دهند (که می دادند) آن وقت دولت ایران پای میز مذاکره چه داشت که از آمریکا برای ایران امتیاز بگیرد.

4- براساس همین پیچیدگی های سیاسی، احزاب سیاسی به خصوص آن ها که منتخب شان بر سر کار است و به نوعی با اغماض حزب حاکم در قوه مجریه به حساب می آیند، درحالی که حزب نیستند و جبهه اند و درحالی که حاکم نیستند، اپوزیسیون به حساب می آیند چرا باید وارد عرصه ای شوند که جز هزینه، نتیجه ای برای خود و دولت و کشور ندارد؟

هزینه اول؛ بستن دست دولت اصلاح طلب در مذاکره ای است که طرف مقابل تاکنون هیچ وعده ای برای لغو همه تحریم ها نداده است و بهای این سازش را فقط یک صلح مسلح می داند. در میان مذاکره، حمله می کند، صلای پیروزی طرف مقابل را نه به مصالحه که به تسلیم فرا می خواند.

بدیهی است، می توان در ریشه یابی علل این وضع و آسیب شناسی گذشته، صدها صفحه نوشت اما در وضع کنونی اصلاح طلب و اصولگرا و حتی بیرون از آن شهروندان عادی چه بسا ضد هر دو جریان در معرض یک جنگ ناجوانمردانه هستند. مذاکره بدون نیروی بازدارنده چه مادی و چه معنوی و چه سلاح و چه رای ملت، معنایی جز تسلیم ندارد و دولتی که رییس آن مسعود پزشکیان از اصلاح طلبان است باید با دست پر وارد مذاکره شود و خالی کردن دست های او خردمندانه نیست.

هزینه دوم؛ گشودن دست های تندروهایی است که دولت پزشکیان را در برابر نظام سیاسی قرار می دهند درحالی که اصل مذاکره در هماهنگی با نظام و نیز سران قوا و نیروهای مسلح از سوی رییس جمهور رسماً و علناً پذیرفته شده است. رییس جمهور اخیراً جواب محکمی به تندروهایی چون مدیر روزنامه کیهان داده است و حتی اصولگرایان میان رو، خود پاسخ اصولگرایان تندرو در جبهه پایداری و جریان جلیلی را داده اند.

در واقع هر نوع چپ روی ائتلاف بزرگ تر، که در قالب وفاق ملی دست کم در مذاکرات خارجی را شکل داده است از بین می برد. جبهه پایداری- جلیلی که با انتخاب علی لاریجانی زیر ضرب قرار گرفته است را از کنج خارج می کند و جبهه اصلاحات را زیر ضرب می برد. پیشنهادهایی از نوع بیانیه اخیر جبهه اصلاحات بر فرض دقت و مصلحت می توانست در صورت نامه سربسته به رییس جمهور یا دیگر مقامات سیاست خارجی و امنیت ملی به باز شدن باب بحث منجر شود. به شرط آنکه از نوع فشار از پایین و چانه زنی در بالا تلقی نشود.

هزینه سوم اما، تشدید بدگمانی سیاسی پس از همبستگی ملی اخیر در برابر تجاوز خارجی است. درحالی که با حمایت همه سران اصلاحات از ملت و ملیت و دولت و کشور در جریان جنگ 12روزه امید به راهبرد وفاق ملی بیش از پیش شده بود و حاکمیت در نظر احساس می کند باید برای اصلاحات حساب تازه ای باز کند، مواضعی که این امید را- ولو اندک- کم کند به سود اصلاحات و از جمله جبهه اصلاحات نیست. وقتی نظام سیاسی در عالی ترین سطح، پذیرای رهبران جبهه اصلاحات می شود و مقامات کشوری، خود را شنونده اصلاح طلبان نشان می دهند، آیا برای ارائه مشاوره های میهن ‎دوستان، راه بهتری وجود ندارد؟

5- دولت ایران به ریاست مسعود پزشکیان اگر حتی به معنای ناب کلمه اصلاح طلبانه نباشد، نزدیک به اصلاحات و نامزد برنده جبهه اصلاحات است و رییس جمهور با جلب اعتماد نظام سیاسی در راس قوای سه گانه و شورای عالی امنیت ملی تنها فردی است که می تواند با توافق سازی، اجماع سازی به پشتوانه رای ملت، حمایت از حاکمیت، روش یا موضوع مذاکرات جلوی جنگ را بگیرد و صلحی پایدار را برقرار سازد.

مسئولیت تاریخی اصلاح طلبان، قرار گرفتن پشت سر رییس جمهور و یاری دادن به نهاد سیاست خارجه و امنیت ملی کشور با مشورت و حمایت است و در این راه انزوای جنگ طلبان داخلی و خارجی یک ضرورت است که تنها با تقویت نیروی بازدارندگی مادی (قدرت دفاع مسلحانه) و معنوی (قدرت رای مصلحانه) ممکن است.

می توان برای حفظ حقوق هسته ای ایران و تناسب آن با صلح، توسعه، رفاه و آزادی های سیاسی و از همه مهم تر، استقلال کشور راه حل های تکنیکی بسیاری به صورت سربسته و حتی سرگشاده نوشت و خود را در جای دیپلمات ها و مذاکره کنندگان کشور قرار داد و فکر کرد: چه می توان داد و چه می توان گرفت؟

اما آنچه مسلم است اینکه هرگز نباید به دوستان نادان (تندروهای داخلی) و دشمنان دانا (جنگ طلبان خارجی) بهانه داد و اجماع بزرگی که در کشور میان اصولگرایان، اصلاح طلبان، حاکمیت و اصلاحات بر سر منافع و مصالح ملی ایجاد شده که مذاکرات همانند مقاومت در جنگ فقط یکی از جلوه های آن است از بین برود.