فرارو- نشست آلاسکا میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، نخستین دیدار مستقیم پس از تهاجم روسیه به اوکراین، بیش از آنکه دستاوردی سیاسی داشته باشد، نمایش نمادین قدرت و تشریفات بود. ترامپ در حالی با تجلیل از پوتین او را بر فرش قرمز پذیرفت که هیچ توافقی درباره آتش بس یا کنترل تسلیحات حاصل نشد. پوتین استقلال اوکراین را علت اصلی جنگ دانست و لبخندزنان نشست را ترک کرد؛ نشانه ای از ضعف دیپلماسی واشنگتن در برابر سرسختی کرملین.

به نقل از نشریه اکونومیست، از همان لحظه ای که ولادیمیر پوتین از هواپیمای دولتی اش بر فرش قرمز فرودگاه آلاسکا قدم گذاشت، می شد این سفر را برای او پیروزی ای نمادین دانست. استقبال رسمی در کنار میزبانش، دونالد ترامپ، صحنه ای بود که برای کرملین ارزش تبلیغاتی فراوان داشت. هرچند پس از ساعت ها گفت وگو، هیچ دستاورد مشخصی برای اعلام وجود نداشت، اما اهمیت ماجرا در جای دیگری نهفته بود: این نخستین دیدار چهره به چهره یک رییس جمهور روس با همتای آمریکایی پس از تهاجم به اوکراین به شمار می رفت. همین کافی بود تا نشست در پایگاه نظامی المندورف-ریچاردسون در آنکوریج، پوتین را از شخصیتی مطرود در غرب به مهمانی ویژه بر خاک ایالات متحده تبدیل کند.

تا توافقی حاصل نشود، توافقی در کار نیست ؛ این جمله را ترامپ با چهره ای جدی و گرفته بر زبان آورد. او با اصرار بر اینکه بسیاری و بسیاری از موارد مورد توافق قرار گرفته، تلاش کرد فضایی مثبت ترسیم کند، اما اعتراف کرد که در مسئله ی اصلی یعنی توقف جنگ اوکراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است. این خود تصویری روشن از دوران پرابهامی است که روابط واشنگتن و مسکو را احاطه کرده؛ دورانی که در آن حتی ناکامی نیز می تواند برای برخی به منزله ی دستاورد تلقی شود. چه بسا همین نتیجه ی نامعلوم، مایه ی آسودگی خاطر رهبران اوکراین و اروپا بود؛ زیرا نگرانی اصلی آنان این بود که ترامپ در برابر خواسته های کرملین برای تضعیف کی یف کوتاه بیاید.

هیچ یک از دو رهبر در پایان نشست به پرسش خبرنگاران پاسخی ندادند. گویی ترامپ به خوبی می دانست پرسش ها بیشتر حول تهدیدهای پیشین او خواهد بود؛ همان هشدارهایی که پیش از دیدار داده و از پیامدهای بسیار شدید در صورت تداوم جنگ سخن گفته بود. او حتی درست پیش از فرود در آلاسکا به فاکس نیوز گفته بود: اگر بدون نوعی آتش بس از اینجا بروم خوشحال نخواهم بود. با این حال، نه خبری از نشست سه جانبه با ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، به میان آمد و نه اثری از توافق در زمینه ی کنترل تسلیحات هسته ای که پوتین پیشنهاد داده بود. آنچه باقی ماند، تنها تأکید دو طرف بر فرصت های اقتصادی بود، بی آنکه دستاوردی مشخص ارائه شود. ترامپ وعده داد که جزییات گفت وگوها را به زلنسکی و رهبران اروپایی منتقل خواهد کرد؛ وعده ای که شاید بتواند پرده ای هرچند نازک از آنچه پشت درهای بسته گذشت را کنار بزند.

ترامپ، همچون همیشه در نقش نمایشگر، تلاش کرد لحظه ی ورود را به صحنه ای باشکوه تبدیل کند و پوتین را تحت تأثیر قرار دهد. هواپیماهای دو رهبر تقریباً هم زمان بر باند نشستند و کنار هم توقف کردند؛ آنان با گرمی دست دادند و به سوی جایگاه رفتند، در حالی که بر فراز آسمان یک بمب افکن بی-2 به همراه چهار جنگنده ی اف-35 عبور می کرد. روی زمین نیز چهار جنگنده ی اف-22 ردیف شده بودند. این صحنه آشکارا کوششی بود برای به رخ کشیدن قدرت نظامی ایالات متحده، اما آنچه در عمل به نمایش درآمد، ضعف دیپلماسی واشنگتن بود. ترامپ بارها ضرب الاجل هایی برای توقف حملات روسیه تعیین کرده بود، بی آنکه در برابر بی اعتنایی های کرملین واکنشی جدی نشان دهد.

این نمایش نظامی به ویژه چشمگیر بود، چرا که اف-22 همچنان پیشرفته ترین جنگنده ی ایالات متحده به شمار می رود و همواره از دیدگان کنجکاو به دقت محافظت می شود. خبرنگار ما یادآوری می کند که در جریان رزمایشی در جزیره تینیان در اقیانوس آرام، زمانی که تعدادی از همین جنگنده های اسکادران آلاسکا حضور داشتند، ناچار شد همه ی عکس های خود را برای سانسور به نیروی هوایی آمریکا تحویل دهد. در چنین شرایطی، بعید نبود که هیئت روسی از فرصت عبور کاروان ریاست جمهوری برای وارسی دقیق این جنگنده ها نهایت استفاده را برده باشد.

در دورهٔ نخست ریاست جمهوری اش، دونالد ترامپ بارها نشان داده بود که ترجیح می دهد با ولادیمیر پوتین بدون حضور مشاوران یا یادداشت برداران گفت وگو کند؛ رویکردی که همواره زنگ خطر دیپلمات ها و نهادهای امنیتی را به صدا درآورده بود. از همین رو، اعلام صبح همان روز مبنی بر گسترش نشست یک به یک در آنکوریج با حضور دو مقام عالی رتبه از هر طرف برای بسیاری نشانه ای از احتیاط و شفافیت بیشتر تلقی شد؛ اما این اطمینان دیری نپایید. به محض پایان مراسم رسمی و پایین آمدن از جایگاه، ترامپ پوتین را دعوت کرد تا سوار بر لیموزین ریاست جمهوری آمریکا مشهور به هیولا شود؛ حرکتی که عملاً فرصت گفت وگویی خصوصی و دور از چشم دیگران را برای دو رهبر فراهم آورد.

تجلیل آشکار ترامپ از پوتین در تضاد کامل بود با تحقیر علنی ای که او و مشاورانش در نخستین سفر ولودیمیر زلنسکی به کاخ سفید در اوایل سال جاری به نمایش گذاشتند. هرچند از آن زمان روابط واشنگتن با کی یف بهبود یافته، اما ترامپ بارها با شتاب انگشت اتهام را متوجه خود اوکراین کرده و آن را کشوری که مورد حمله قرار گرفته توصیف کرده است؛ رویکردی که به طرزی عجیب با نرمی و گذشت او در برابر کرملین هم زمان شده است. ترامپ در گفت وگو با شبکهٔ فاکس استدلال کرد که برای رسیدن به توافق باید حرکت های زیگزاگی داشت. اما در عمل، تغییر موضع های پیاپی و دست وپا زدن های پیش از نشست بیشتر به نشانه ی سردرگمی و درماندگی می مانست؛ درماندگی در برابر رهبری روس که نه حاضر به عقب نشینی بود و نه به سادگی در برابر خواهش های او سر فرود می آورد.

محل برگزاری نشست نیز خود سرشار از نمادگرایی بود. آلاسکا، ایالتی در مرز شرقی روسیه و غربی آمریکا، یادآور نزدیکی دو قدرت در دو سوی تنگهٔ برینگ است؛ سرزمینی که در سال 1867 از سوی روسیهٔ تزاری به ایالات متحده فروخته شد و در جنگ جهانی دوم نیز یکی از مسیرهای حیاتی کمک های نظامی آمریکا برای تجهیز اتحاد شوروی در برابر آلمان نازی از آن می گذشت. پوتین در سخنانش همه ی این خاطرات تاریخی را مرور کرد و تلاش کرد بستر دیدار را به پیوندی عمیق تر گره بزند. او حتی روایت کرد که هنگام قدم زدن بر فرش قرمز، خطاب به ترامپ گفته است: بعدازظهر بخیر، همسایهٔ عزیز.

بدیهی است که قدرت های هسته ای؛ حتی اگر رقیب ژئوپلیتیکی یکدیگر باشند ناگزیر به گفت وگو هستند. اما پرسش اساسی اینجاست: آیا باید برای چنین دیدارهایی، آن هم بر خاک خود، همه ی تشریفات و آیین های افتخار را برپا داشت، وقتی دستاورد ملموسی از دل مذاکرات بیرون نمی آید؟ در نهایت، تنها امتیازی که نصیب ترامپ شد جمله ای بود از زبان ولادیمیر پوتین: او گفت صادقانه خواهان پایان جنگ است و تأکید کرد که اگر ترامپ در سال 2022 رییس جمهور آمریکا بود، جنگ اوکراین هرگز آغاز نمی شد.

با این حال، پوتین بارها بر این نکته پای فشرد که باید همه ی دلایل اصلی آن درگیری از میان برداشته شود. از نگاه او، این دلایل اصلی چیزی جز استقلال و حاکمیت اوکراین و حق این کشور برای پیوستن به نهادهای اروپایی از جمله ناتو ــ نیست؛ تعریفی که عملاً فرمولی برای تداوم جنگ به شمار می رود، نه راهی برای پایان آن. ترامپ هیچ کوششی برای به چالش کشیدن این موضع نشان نداد. پوتین با لبخندی آشکار سالن نشست را ترک کرد و حتی اندکی هم به انگلیسی سخن گفت: دفعه ی بعد در مسکو. میزبان آمریکایی اش هم با لحنی نیمه جدی، نیمه خوشحال پاسخ داد: به خاطر این جمله کمی تحت فشار قرار می گیرم، اما ممکن است شدنی باشد.