داده‎های بیمه سلامت نشان می‎دهد، چند داروی پرمصرف‎ در سال 1402 و 1403 مشابه هم هستند که شامل آموکسی سیلین، آسپرین ASA، متفورمین 500، قرص آتورواستاتین 20، قرص لوزارتان 25 و قرص فاموتیدین 40 است.

به گزارش ایران، البته مصرف این پنج دارو در چهارماه اول امسال هم نشان می‎دهد، همچنان صدرنشین هستند. داروهایی که اگر بحث پیشگیری جدی گرفته می‎شد، اکنون شاهد مصرف زیادشان در جامعه نبودیم، چرا که پیشگیری و داشتن سبک زندگی سالم در کاهش بار بیماری‎ها و به تبع آن، کاهش مصرف دارو بسیار اثرگذار است.

دکتر فرشید عابدی معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با تأیید این موضوع می گوید: با توجه به روند رو به رشد بیماری‎های غیرواگیر و مزمن مثل سرطان‎ها، بیماری‎های قلبی -عروقی، بیماری‎های مزمن ریوی، دیابت و پرفشاری خون که اصلی‎ترین عوامل مرگ و میر هستند و نیاز به درمان و مراقبت طولانی مدت دارند، نقش اقدامات خودمراقبتی و پیشگیرانه بیش از گذشته مورد توجه قرار می‎گیرد. بیماری‎های غیرواگیر و مزمن عمدتاً با کنترل عوامل خطر مانند تغذیه نامناسب، کاهش فعالیت فیزیکی، اختلالات روانی، مصرف دخانیات و الکل قابل پیشگیری و کنترل هستند.

به گفته او، پیشگیری شامل شناسایی زودرس و رفع این عوامل، غربالگری و تشخیص زودرس بیماری‎ها، درمان بموقع و جلوگیری از ایجاد ناتوانی است و در درازمدت نه تنها موجب کاهش بار بیماری‎ها می‎شود، بلکه موجب تسکین رنج و آلام انسان هم خواهد شد.

سازمان بیمه سلامت در راستای ارتقای سطح سلامت بیمه شدگان از طریق تأکید بر اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از ارائه خدمات تشخیصی و درمان‎های غیر ضرور به بیمه شدگان، ساختار جدیدی به نام معاونت پیشگیری ایجاد کرده است.

دکتر عابدی با بیان این مطلب می‎گوید: تشکیل اداره پیشگیری سطح اولین، کاهش عوامل خطر و همچنین اداره پیشگیری سطح چهار همسو با برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع بوده که در اداره کل سلامت خانواده و نظام ارجاع در راستای اقدامات پیشگیرانه ایجاد شده است. سازمان‎های بیمه‎گر پایه بر اساس قانون هفتم پیشرفت، مکلف شده‎اند 5 درصد از اعتبار مصوب سالانه خود را برای ارتقای اصول پیشگیری در سطح جامعه هزینه کنند. این پیشگیری در مواردی مثل خودمراقبتی، ورزش، تغذیه سالم، بهداشت روان، مهار و کنترل مصرف دخانیات است. آیین نامه این بند به تصویب هیأت وزیران رسیده و شیوه نامه آن در حال تدوین در شورای عالی بیمه است که پس از ابلاغ اجرایی خواهد شد.

معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با اشاره به اینکه اجرای صحیح این بند بار بیماری های مزمن در جامعه را کاهش می دهد، می‎گوید: با اقدامات پیشگیرانه و توجه به عوامل خطر تأثیرگذار بر سلامت در طولانی مدت، علاوه بر حفظ و ارتقای سلامت افراد جامعه، شاهد کاهش بروز و شیوع بیماری‎ها، افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه، استفاده بهینه از منابع موجود و کاهش هزینه‎های نظام سلامت خواهیم بود. اما این امر مستلزم وجود انگیزه و دانش کافی، برنامه‎ریزی طولانی مدت، فرهنگ‎سازی، توجیه سیاست‎گذاران و آموزش افراد جامعه است. اما به رغم تلاش‎های فراوان در این مسیر هنوز تا رسیدن به اهداف مورد نظر، راهی طولانی در پیش داریم که اجرای طرح پزشکی خانواده می‎تواند گام مؤثری در این مسیر باشد.

دکتر عابدی دراین‎باره توضیح می‎دهد: اجرای برنامه پزشکی خانواده با طراحی و پیاده‎سازی دقیق می تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش بار بیماری ها داشته باشد. این برنامه با تمرکز بر پیشگیری، تشخیص زودهنگام بیماری و مدیریت بیماری های مزمن، می تواند در حفظ و ارتقای سلامت مردم مفید واقع شود.

در این برنامه، تیم سلامت با مراقبت مستمر از جمعیت تحت پوشش، آموزش حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‎ها، تشخیص زودهنگام بیماری از طریق شناسایی علائم هشداردهنده بیماری ها، غربالگری منظم بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون و سرطان ها مثل سرطان پستان و روده بزرگ، باعث کاهش بروز بیماری، پیشرفت بیماری و ابتلا به عوارض برگشت ناپذیر بیماری می شود.

واکسیناسیون و آموزش سبک زندگی سالم از بروز بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند. همچنین طرح پزشکی خانواده با مدیریت بهینه بیماری های مزمن از جمله دیابت، فشار خون، بیماری های قلبی و تحت نظارت مستمر پزشک خانواده، باعث کاهش بستری های غیرضروری و در ادامه کاهش عوارض ناشی از کنترل نشدن این بیماری‎ها مثل نارسایی کلیه در دیابت خواهد شد. دکتر عابدی می گوید: در برنامه پزشکی خانواده، بیماران با مشکلات جسمانی توسط پزشک خانواده ویزیت و راهنمایی شده و در نتیجه بابت مشکلات جسمی خفیف به اورژانس ها یا بیمارستان ها مراجعه نمی کنند و این موضوع سبب کاهش مراجعات بیمارستانی می شود.

پیش نیازهای لازم برای موفقیت هرچه بیشتر این برنامه، پوشش بیمه همگانی جمعیت، نیروی انسانی آموزش دیده و کافی، سیستم ارجاع و نوبت گیری کارآمد است. معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با تأیید این موضوع می گوید: با قرار گرفتن بیماران در این چرخه وقتی نیاز به متخصص داشته باشند، پزشک آن ها را ارجاع می‎دهد. همچنین پشتیبانی مالی و بیمه ای که موجب تشویق و انگیزه برای بیماران برای بهره مندی از طرح پزشکی خانواده است، اعمال می‎شود.

اجرای برنامه پزشکی خانواده می‎تواند نقش مهمی در کاهش مصرف خدمات و داروهای غیرضروری داشته باشد، دکتر عابدی توضیح می دهد: این تأثیر به کیفیت اجرای برنامه و نحوه نظارت بر اجرا بستگی دارد. راه های اثرگذاری این طرح بر کاهش مصرف داروهای غیرضروری شامل موارد زیر است؛ کاهش خوددرمانی وعدم مراجعه مستقیم به داروخانه ها می‎تواند سبب کاهش خوددرمانی با داروهای OTC شود.

این در حالی است که اکنون بار مصرف داروهای بدون نسخه بسیار بالاست. تجویز منطقی و مبتنی بر پروتکل ها یکی دیگر از راه های کاهش مصرف دارو است. تجویز دارو توسط پزشکان خانواده بر اساس دستورالعمل های استاندارد انجام می‎شود و این کار از تجویز بیش از حد آنتی بیوتیک ها در سرماخوردگی ویروسی یا مصرف داروهای حاوی کورتون بدون ضرورت، جلوگیری می کند.

معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با بیان اینکه جلوگیری ازمصرف Polypharmacy (چند دارویی) با اجرای طرح پزشکی خانواده امکان پذیر می‎شود، می گوید: در گروه‎های سالمندان و بیماران مزمن مثل دیابتی ها و افراد دارای فشارخون که معمولاً داروهای متعدد و گاهی تکراری دریافت می کنند، پزشک خانواده با بررسی پرونده بیمار، از تجویز داروهای مشابه یا موارد تداخل دارویی جلوگیری می کند.

کاهش تقاضای القایی یکی دیگر از نتایج اجرای این طرح است. در سیستم های بدون پزشکی خانواده، بیماران گاهی با انتظار دریافت دارو به پزشک مراجعه می کنند و پزشک به دلیل فشار بیمار، داروی غیرضروری تجویز می کند، در حالی که پزشک خانواده با آموزش بیمار و رابطه بلندمدت، این چرخه را می شکند و از تجویز داروهای غیرضروری جلوگیری می کند.