شامگاه آخرین روز هفته گذشته مردی مسلح پس از قتل همسر و دو فرزندش در شهرستان گرگان به آمل رفت و 6 نفر از اعضای خانواده همسرش از جمله پدرزن، باجناق، دو خواهرزن و کودکان آن ها را به گلوله بست و سپس خودکشی کرد. یک روز قبل از این ماجرا نیز مردی در یکی از روستاهای شهرستان دلفان لرستان با اسلحه کلاش 4 برادرزاده خود را به قتل رساند و یک ساعت بعد نیز دستگیر شد. خبر قتل دختر 15ساله بابلی به دست خواستگار کینه جو نیز از دیگر خبرهای تلخ آخر هفته گذشته بود که در رسانه ها منتشر شد. اینها فقط چند نمونه از جنایت های هولناکی است که هفته گذشته شاهدش بودیم.

به گزارش ایران، فارغ از انگیزه قاتلان از ارتکاب این جنایت ها، آنچه باید بررسی شود این است که چرا آستانه تحمل، تاب آوری، گذشت و صبر در جامعه کمرنگ شده است؟ این حوادث هر علتی که داشته باشد آیا هیچ راهی جز قتل و کشتار برای حل مشکلات وجود نداشته است؟

سال هاست متولیان و مسئولان امور فرهنگی، روانشناسان و جامعه شناسان بر لزوم آموزش و ترویج فرهنگ گفت وگو، تاب آوری و اخلاق مداری تأکید دارند اما وقتی با انتشار اخبار قتل و جنایت های فجیع به خصوص از نوع خانوادگی در گوشه و کنار کشور روبه رو می شویم، این سؤال در ذهن ما شکل می گیرد که آیا در آموزش اخلاق و رفتار اجتماعی کوتاهی شده است یا ریشه این فجایع را باید در جای دیگری جست وجو کرد؟ نکته مهمی که در این قتل ها قابل تأمل است اینکه در سال های نه چندان دور مسئولان انتظامی و قضایی کشور از کاهش آمار جرم و جنایت در ماه های محرم، صفر و رمضان به خصوص ایام خاص سال مانند روزهای تاسوعا، عاشورا، اربعین و… خبر می دادند اما الان می بینیم که در این ایام مقدس چند جنایت عجیب در گوشه و کنار کشور رخ داده است که جای بررسی و تأمل بسیار دارد.

از سوی دیگر وقتی کامنت های کاربران را در فضای مجازی می خوانیم که زیر اخبار این جنایت ها نوشته اند، می بینیم که بیشتر آن ها معتقدند وقتی شکایت های قانونی و پیگیری های انتظامی و قضایی، شاکی را وارد یک پروسه طولانی و سخت می کند، برخی افراد ترجیح می دهند خودشان وارد عمل شده و تسویه حساب کنند. از این رو برای ریشه یابی دلایل چنین رفتار غیراخلاقی که از برخی افراد جامعه سر می زند به سراغ دکتر ریحانه صبورنژاد روانشناس و مدرس دانشگاه رفتیم تا علل این رفتار را واکاوی کنیم.

دکتر صبورنژاد در این باره می گوید: قتل ها و درگیری های خشن همیشه یک نقطه آغاز دارند؛ نقطه ای که اغلب دیده نمی شود. روان شناسان و جامعه شناسان می گویند برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی باید قبل از رسیدن به لحظه حادثه، عوامل پنهان را شناخت و مدیریت کرد.

وقتی خبر یک درگیری خیابانی یا حتی یک قتل را می خوانیم، اولین واکنش مان این است که بپرسیم چطور ممکن است؟ اما روان شناسی و جامعه شناسی می گوید ماجرا به این سادگی نیست. خشونت معمولاً از یک لحظه عصبانیت به وجود نمی آید؛ پشتش مجموعه ای از شرایط و فشارهاست. از نگاه روان شناسان، وقتی انسان در موقعیت هایی قرار می گیرد که احساس بی عدالتی، تحقیر یا تهدید می کند، مغز وارد حالت دفاع می شود.

در این حالت بخش هیجانی مغز، یعنی آمیگدال، فرمان را به دست می گیرد و بخش منطقی که مسئول کنترل رفتار است، کمتر فعال می شود. به همین دلیل احتمال تصمیم های ناگهانی و پرخطر بالا می رود. این روانشناس در ادامه می افزاید: جامعه شناسان هم یادآوری می کنند که شرایط اقتصادی سخت، بیکاری، تبعیض یا نبود اعتماد به قانون، زمینه را برای خشونت آماده می کند.

وقتی آدم ها حس کنند هیچ راه عادلانه ای برای حل مشکل شان نیست ، خشونت گاهی به چشمشان تنها راه باقی مانده می آید. البته اینها به معنای توجیه خشونت نیست، بلکه توضیحی است برای اینکه بدانیم پیشگیری از چنین اتفاقاتی فقط با مجازات بعد از حادثه ممکن نمی شود. آموزش کنترل خشم، بهبود شرایط زندگی و ایجاد حس اعتماد به قانون، همان سپرهایی هستند که می توانند پیش از وقوع حادثه جلوی فاجعه را بگیرند. شاید وقتش رسیده به جای اینکه فقط بپرسیم چه شد که این اتفاق افتاد؟ بپرسیم چه باید بکنیم که دیگر تکرار نشود.

آموزش مهارت های کنترل خشم از دوران مدرسه: یادگیری تکنیک های ساده مثل تنفس عمیق، فاصله گرفتن موقت از موقعیت و بازنگری فکری قبل از واکنش.

تقویت مهارت همدلی: تمرین درک احساسات دیگران باعث می شود افراد کمتر به سمت رفتارهای آسیب زننده بروند.

ایجاد فرصت های گفت وگو و حل تعارض بدون خشونت: مراکز میانجی گری محلی می توانند جلوی بسیاری از درگیری ها را بگیرند.

حمایت روانی از افرادی که تحت فشار شدید هستند: مشاوره رایگان برای افراد درگیر بحران های مالی یا خانوادگی می تواند جلوی انفجار خشونت را بگیرد.

بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی: کاهش نابرابری، ایجاد فرصت شغلی و افزایش احساس عدالت اجتماعی، زمینه پرخاشگری را کم می کند.