انفجار جمعیت سالمندی در راه است. تعداد بالای متولدان دهه 60 هراس آور شده است؛ افرادی که کوچک ترینشان 35 سال دارد و حالا تبدیل به بحران جمعیتی شده اند بدون اینکه برنامه ای برای دوران سالمندی آن ها در دست باشد. متولدان 60 تا 65 خودشان را در آستانه ورود به سالمندی می دانند. سالمندی مان مبهم، غمگین و نگران کننده است ؛ این خلاصه حرف های متولدان دهه 60 است.

به گزارش شرق، آن ها می گویند شرایط طوری است که نمی توانند تصویر زیبایی از آینده سالمندی شان ترسیم کنند.

افرادی که بین سال های 60 تا 63.64 به دنیا آمده اند، خاطرات تیره و روشنی از جنگ دهه 60 داشتند و حالا به مجموعه خاطراتشان جنگ 12روزه هم اضافه شده است. گروهی هم که در همان دوره به مدرسه رفته اند، تا سال ها بعد از آن شعار تلخ فرزند بیشتر زندگی بهتر که روی در و دیوار شهر نقاشی شده بود را خوب زندگی کردند؛ مدارس پرجمعیت سهم شان بود، نوبت دانشگاه شان که رسید، دعوا بر سر صندلی بود، حتی اشتغال و ازدواجشان هم به کلافی درهم پیچیده تبدیل شد.

حالا اما این نسل پرجمعیت در آستانه رسیدن به میانسالی و در مرحله ای از حیاتش قرار گرفته که بر اساس استانداردهای جهانی باید از یک زندگی ثابت و امن برخوردار باشد، با این حال بسیاری از آن ها هنوز هم در دفترچه های استخدامی به دنبال گمگشته ای به نام کار هستند و به دلیل فقدان امنیت شغلی و وضعیت اقتصادی نابسامان، امکانی برای تشکیل زندگی نداشته و ندارند.

در چنین شرایطی احمد دلبری، رییس انجمن علمی سالمندان ایران نسبت به روند پرشتاب سالمندی جمعیت کشور هشدار داده و گفته است که از سال 1430 از هر سه ایرانی، یک نفر بالای 60 سال خواهد بود و جمعیت سالمندان کشور از 9 میلیون نفر فعلی به بیش از 27 میلیون نفر خواهد رسید.

همه این اعداد تصویری از دوران سالمندی دهه شصتی ها ارائه می دهد و تأکیدی بر لزوم تمهید بسترهای لازم توسط مسئولان برای تأمین حداقل یک سالمندی آرام برای این نسل است. با این حال یک جمعیت شناس توضیح می دهد که ساختار مدیریتی کشور حتی برای سالمندی این نسل هم برنامه مدونی ندارد چه رسد برای 20 سال دیگر.

پیام بعد از سال ها کار و فعالیت در رسانه، با فقدان امنیت شغلی و درآمد ثابت مواجه شده است. او می گوید: در حال حاضر به صورت آزاد تولید محتوا می کنم و متأسفانه درآمد ماهانه ام در 37 سالگی فقط به اندازه کف دستمزد در نظر گرفته شده قانون کار است. شاید فقط بخت من در این روزها آن است که بابت سقف بالای سرم مشکلی ندارم و اجاره نمی پردازم، با این حال آینده برایم مبهم است.

واقعیت این است که بارها از خودم پرسیده ام که آیا مایل هستم به سالمندی برسم یا نه؟ زیرا با توجه به وضع موجود، سالمندی چالش های زیادی به دنبال دارد و از طرف دیگر تغییری هم در روندهای موجود و برای بهبود شرایط نمی بینم. وقتی با دوستانم صحبت می کنم متوجه می شوم که بسیاری از آن ها هم علاقه ای به رسیدن به سن پیری ندارند و دوست دارند زندگی زودتر به پایان برسد. به نظر می رسد که ما دهه شصتی ها دچار یک ترس جمعی نسبت به این دوره از زندگی مان هستیم .

او نبود رفاه و معیشت مناسب را از جمله مواردی می داند که علاقه به ادامه زیستن را برای دهه شصتی ها کم رنگ کرده است: مجردم و یکی از نگرانی هایم تنهاماندن در دوره سالمندی است. با توجه به وضع درآمد و اشتغال، توان ازدواج و تشکیل خانواده ندارم، بنابراین به احتمال زیاد فرزندی نخواهم داشت که در دوران سالمندی به او تکیه کنم. به لحاظ درمانی هم بعید است پوشش بیمه ای بتواند در آن سال ها حمایت لازم را از سالمندان داشته باشد کمااینکه همین الان هم برخی از خدمات درمانی جزیی به صورت تدریجی از پوشش بیمه خارج شده اند .

پیام، شکاف نسلی میان سالمندان دهه شصتی و جوانان دوره سالمندی اش را قابل توجه می داند؛ موضوعی که دهه شصتی ها را بابت جایگاه اجتماعی دوران سالمندی نگران می کند: نگران وضعیت خودمان در سالمندی هستم. هیچ برنامه ای برای ما ندارند، در چنین شرایطی حتی اگر خود فرد هم برای آینده و دوران سالمندی اش برنامه ریزی کند، فایده چندانی ندارد .

خورشید بعد از فوت والدینش همراه با خواهرش در خانه پدری زندگی می کند. رشته تخصصی او موشن گرافیک است، اما همه تحصیل و تلاش او در سال های جوانی هم نتوانسته زمینه رفاه و امنیتش را فراهم کند.

او روایت می کند: ثبات شغلی و درآمد ثابت ندارم. هرازگاهی به صورت پروژه ای فعالیت می کنم اما کارفرماها معمولا یا پول نمی دهند، یا پول کمی می دهند یا آن قدر دیر حقوقم را پرداخت می کنند که زحماتم هدر می رود .

از آنجایی که خورشید ازدواج نکرده تحت پوشش بیمه و حقوق پدرش قرار دارد: حقوق پدرم زیاد نیست و به موقع هم پرداخت نمی شود. بیمه هم فایده ای ندارد و با توجه به قوانینی که هر روز جدید می شوند عملا نمی توانم از آن استفاده کنم .

او در 43سالگی از خستگی های زودرسی می گوید که گریبانش را گرفته است: از این همه فشار و ناامنی خسته شده ام. همین حالا هم آن قدر استرس دارم که دوست ندارم به سالمندی مبهمی که در پیش دارم فکر کنم. در حال حاضر به جای داشتن یک زندگی امن و مستقل ناچارم با خواهری زندگی کنم که به دلیل تفاوت سنی 9ساله در دنیایی دیگر زندگی می کند و این مسئله توان فرساست. تنها آرزویم این است که به پیری نرسم و هرچه زودتر این زندگی تمام شود، زیرا از پیری، بیماری و ناتوان شدن در تنهایی به شدت می ترسم .

ریحانه کسب وکار شخصی خودش را دارد و به صورت خویش فرما تحت پوشش بیمه است. او از حالا که فقط 37 سال دارد، به فکر دوران سالمندی است و برای آن روزها پول پس انداز می کند.

ریحانه می گوید: ما نسل تنهایی هستیم و با توجه به شرایط فعلی جامعه و خودم فکر می کنم که نسل ما آینده غمگینی خواهد داشت. حتی اگر ازدواج کنم بعید است فرزندی به دنیا بیاورم .

او ادامه می دهد: خواهر و برادرم فاصله سنی زیادی با من دارند، برادرم 15 سال از من بزرگ تر است و اگر من به سن سالمندی برسم، خواهر و برادرهایم باز هم از من پیرتر خواهند بود و توان مراقبت از من را نخواهند داشت؛ البته اگر آن زمان در قید حیات باشند. پس من ناچارم پول پس انداز کنم تا در آینده بتوانم در یک خانه سالمندان خوب با خدمات استاندارد ساکن شوم؛ کاری که چندسالی است شروع کرده ام. من از همین حالا می دانم که روی هیچ فرد دیگری برای روزهای پیری نمی توانم حساب کنم .

حسین طراح گرافیک است و به صورت آزاد کار می کند: 25 سال است کار می کنم اما به دلیل اینکه جایی را نداشتم که برایم بیمه رد کنند، فقط 14 سال سابقه بیمه دارم. یعنی اگر شرایط به همین منوال بگذرد، برای گرفتن حقوق بازنشستگی باید تا 63سالگی کار کنم. درآمدم به گونه ای است که فقط می توانم برای افزایش رهن خانه ام در هر سال، پولی کنار بگذارم و نمی توانم برای آینده ام پس انداز کنم .

او می گوید که هیچ تصوری از آینده ندارد و همین که بتواند برای فردایش برنامه ریزی کند احساس موفقیت می کند: با خودم فکر می کنم وقتی در 43سالگی به انواع دردهای استخوانی و مفاصل دچارم، در هفتمین دهه زندگی ام قرار است با چه دردهایی مواجه شوم و چگونه زندگی کنم. اینکه آیا در دوره سالمندی مستمری بازنشستگی ام کفاف زندگی ام را می دهد و سقفی بالای سرم خواهم داشت یا نه، برای من سؤالی بی جواب است .

حسین معتقد است با ادامه همین روند احتمالا باید تا آخرین لحظه زندگی اش کار کند البته اگر در آن زمان کاری برایش باشد: 10 سال پیش متارکه کردم و فرزندی ندارم، به نظر من و بسیاری از دوستانم وقتی دوره سالمندی نسل ما از راه برسد، خانه سالمندان به شدت رونق می گیرد و ما برای تأمین حداقل نیازهای زندگی مان تا لحظه مرگ باید همه درآمدمان را صرف هزینه های این مراکز کنیم .

مهدیه نزدیک به دو دهه است که در دانشگاه و در حوزه تئاتر تدریس می کند، البته به صورت حق التدریس. بااین همه، در 45سالگی نه شغل و درآمد ثابتی دارد و نه پس اندازی.

مهدیه تعریف می کند: مبلغی که بابت حق التدریس به من پرداخت می شود، ساعتی 40 هزار تومان است. همه دستمزدم اما در پایان سال پرداخت می شود که معمولا از سه یا چهار میلیون تومان بیشتر نیست. بابت باقی فعالیت های هنری ام هم به درآمدی نرسیده ام. با توجه به این شرایط تا چند سال پیش بیمه نداشتم تا اینکه بالاخره از طریق صندوق اعتباری هنر متعلق به وزارت ارشاد، توانستم خودم را بیمه کنم، بیمه ای فاقد حقوق بیکاری و ازکارافتادگی، با این وصف طبیعی است که در زمان بازنشستگی هم مستمری ام کف حقوق وزارت کار خواهد بود. یعنی مبلغی کمتر از درآمد کارگران روزمزد .

او در حال حاضر با والدین سالمندش زندگی می کند: پدرم مبتلا به سرطان است، برای پرداخت هزینه های درمانی، خانه ای را که داشت، فروختیم. بنابراین در آینده پشتوانه مالی خانوادگی برای یک زیست امن را نخواهم داشت. از طرف دیگر شرایط ازدواج هم مهیا نیست و اگر ازدواج کنم فرزندی نخواهم داشت که از ما در پیری مراقبت کند، درست برعکس نسل ما که هوای والدین را دارد . به گفته مهدیه، به دلیل بیمه دیرهنگام، مستمری دوره بازنشستگی اش کفاف کرایه یک خانه کوچک را هم نمی دهد.

مهدیه از بی برنامگی دولت برای حمایت از سالمندان دهه 60 و شکاف طبقاتی که حتی سالمندی را هم تحت تأثیر قرار می دهد، می گوید: در حال حاضر خانه های سالمندان با خدمات استاندارد اغلب متعلق به قشر مرفه است. اما اگر بازنشسته شوم توان پرداخت هزینه های پرستار در منزل یا حتی یک خانه سالمندان مناسب را ندارم. فکر کنید، در حال حاضر باید چند سال کار کنم تا بتوانم فقط یکی از دندان هایم را درست کنم. به همین دلیل هم فکرکردن به شرایط سالمندی و حتی ترس از آن برایم مضحک است .

او ادامه می دهد: نسل ما برای تغییر و ارتقای کیفیت زندگی خودش و جامعه تلاش کرد، با این حال نتیجه ای به دست نیاورد. ما همین الان با دردهای دوران سالمندی مان دست به گریبانیم. فکر می کنم اگر همین حالا مرگم از راه برسد، توان خرید قبر را هم ندارم. وقتی در میانسالی محروم از حداقل ها هستم، قطعا دورنمای زیبایی از دوران پیری ندارم .

رها 40ساله است و از نظر درآمدی وضعیت ثابتی ندارد. یک ماه حقوق دارد و یک ماه نه. گاهی اضافه حقوق می گیرد و ماه دیگر خبری از آن نیست.

او می گوید: با این شرایط درآمدی، باید هر سال پولی را برای رهن خانه کنار بگذارم. از طرف دیگر مخارج درمانی مادر سالمندم هم بر عهده من است، درحالی که توان تأمین هزینه های درمانی ضروری و معاینه های سالانه ام را ندارم. مسلما دردهای درمان نشده امروزم در دوران سالمندی تشدید شده و ناتوان ترم می کند . به باور رها، متولدان دهه 60، جز دوستانشان هیچ کس را ندارند و جامعه بستر لازم برای مراقبت از آن ها در دوران سالمندی را فراهم نکرده و برنامه ای هم برای این موضوع ندارد.

او دوره سالمندی نسل خودش را نه ترسناک که غمگین توصیف می کند: مسئولان باید از همین حالا که فرصت دارند به فکر 30 سال دیگر که نسل ما پیر می شود باشند نه اینکه تازه 30 سال دیگر به این موضوع فکر کنند. دهه شصتی ها در همه مراحل زندگی از تحصیل تا اشتغال و ازدواج با بحران مواجه بوده اند، حداقل بگذارید دوران سالمندی مان در آرامش و رفاه باشد و از همین حالا بسترهای لازم برای آن زمان را فراهم کنند .

پرهام 41ساله، کارمند روابط عمومی یک سازمان خصوصی است که بیمه شده و حقوق متوسطی دارد: با اینکه 41ساله ام، اما همچنان با خانواده زندگی می کنم. البته فعلا مشکلی بابت مسکن و اجاره خانه ندارم اما با توجه به شرایط درآمدی و هزینه های ضروری زندگی عملا ناچار شده ام پس اندازکردن برای آینده را کنار بگذارم. مهم ترین کابوسم فقر در این دوران است. می ترسم نظام تأمین اجتماعی تقریبا ورشکسته ما، در دوران سالمندی نسل ما چنان به خشک سالی برسد که میزان مستمری که پرداخت می کند کفاف ادامه زندگی مان را ندهد .

تصویر او از آینده، حضور دهه شصتی های سالمند در خانه های سالمندان به صورت گروهی است: مستمری و عایدی ما در آن دوران به جیب مدیران این مراکز می رود، البته اگر عایدی ما کفاف هزینه های چنین مراکزی را بدهد. نکته مبهم دیگر برای من این است که با توجه به شرایط فعلی کشور مانند بحران انرژی و تغییرات اقلیمی و… آیا این مراکز می توانند شرایط زیستی مناسبی را برای ما سالمندان آینده فراهم کنند؟ فکر می کنم در آینده نسل تنها مانده دهه 60 در همین خانه های سالمندان و در کنار هم این تنهایی را پر می کند تا زمانی که لحظه مرگ برسد .

بهار گرافیست است و 16 سال در این حوزه فعالیت کرده اما وضعیت شغلی ثابتی ندارد. او به شرق می گوید پرداخت حق بیمه اش به صورت کامل بر عهده خودش است و کارفرما در این حوزه نقشی ندارد: از نظر مسکن مشکلی ندارم و فعلا درآمدم کفاف زندگی مجردی ام را می دهد اما به دلیل فقدان ثبات شغلی مشخص نیست این وضع درآمدی تا چه زمانی ادامه داشته باشد .

مهم ترین ترس بهار ، تنها ماندن در دوران سالمندی است: مهم ترین دغدغه ام داشتن یک همدم خوب در دوران سالمندی است. من 43ساله هستم. ازدواج نکرده ام و در صورت ازدواج هم قطعا فرزندی نخواهم داشت. با این حال یک امید هم دارم. ما دهه شصتی ها یاد گرفته ایم که از دوستان خود مراقبت و تنهایی مان را در کنار هم پر کنیم. به نظرم می توانیم در دوران سالمندی هم هوای یکدیگر را داشته باشیم. مثلا خانه اشتراکی با دوستان در دوران سالمندی نظر جالبی بود که دوست مادرم مطرح کرد. اما این نوع گذران سالمندی هم نیاز به این دارد که افراد به لحاظ مالی و توان جسمی و روحی در شرایط نسبتا برابری باشند تا بتوانند هزینه های زندگی را به صورت مساوی بپردازند .

نگرانی های متولدان دهه 60 از دوران پیری و سالمندی در شرایطی است که به گفته علی پژهان، جمعیت شناس و استاد دانشگاه، افزایش تعداد سالمندان واقعیتی انکارناپذیر است اما نکته اینجاست که هیچ برنامه ای برای این افراد وجود ندارد.

او می گوید: سالمندی نه تنها ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه نیازمند بازنگری در نگرش ها و سیاست های مربوط به سالمندان است. حقوق این گروه باید تضمین شده و از زندگی سالم و با عزت، مشارکت فعال در جامعه، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی مناسب و برخورداری از امنیت اقتصادی و اجتماعی برخوردار باشند .

او با اشاره به اینکه در سال 2050 بیش از دو میلیارد سالمند در جهان خواهیم داشت، ادامه می دهد: بخشی از این جمعیت در ایران خواهد بود که بار سنگینی را بر دوش سیستم های بهداشتی و درمانی می گذارد. براساس آمارها در سال 95 حدود 9.3 درصد جمعیت ایران سالمند بود، درحالی که در سال 1430 تقریبا نزدیک 20 درصد جمعیت کشورمان سالمند می شود. در حال حاضر در کشور ما به صورت میانگین هر هشت نفر از جامعه با کار و فعالیت خود خرج یک سالمند را از طریق نظام تأمین اجتماعی پرداخت می کنند، اما در سال 2050 هر سه نفر باید هزینه یک سالمند را تأمین کنند که بار مالی سنگینی را بر جامعه تحمیل می کند .

این جمعیت شناس تأکید می کند شفاف سازی آمارها برای بیدارکردن مسئولان است تا از همین حالا برای مراقبت از جمعیت بالای سالمندان در 30 سال آینده برنامه ریزی کنند: آمارها نشان می دهد که یک انفجار جمعیت سالمندی در راه است. کاهش سریع پیری جمعیت تهدیدی بزرگ برای اقتصاد، بازارهای کار و سیستم های رفاه اجتماعی است. متولدان دهه 60، به صورت متوسط 35 سال از عمرشان رفته است. اما دولت برنامه مدونی برای 20 سال آینده این نسل ندارد .

با این حال او معتقد است دولت هنوز فرصت فراهم کردن آرامش برای 20 سال آینده دهه شصتی ها را دارد: اگر این نسل، امروز اشتغال پایدار و درآمد بالایی نداشته باشد، در دوره سالمندی باید کاسه گدایی به دست بگیرد و فقر را تجربه کند. در آینده سرزمین ما سرزمین پدربزرگ ها و مادربزرگ ها خواهد بود. اما دولت با استفاده از تجربه کشوری مانند ژاپن می توانند از این پدیده یک فرصت بسازد .