فرارو- نظرات احمد شاملو در مورد سعدی و فردوسی و همچنین موسیقی سنتی ایران، حواشی بسیار زیادی را به همراه داشت. بسیاری شاملو را بابت نظراتش مورد حمله قرار داده و بسیاری نیز تا حدی با او همسو بوده اند. دامنه گفته های شاملو آنقدر گسترده و حاشیه ساز بوده است که تا همین امروز نیز حرف و حدیث ها در مورد آن ها ادامه دارد.

به گزارش فرارو، احمد شاملو یکی از بزرگترین و در عین حال پرحاشیه ترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی است. شاملو علاوه بر سرودن شعر، دستی هم بر آتش پژوهش داشت. پژوهش های او هم مانند اشعارش حاشیه ساز و تا حدی جریان ساز بوده اند. کمتر شاعری را می شود نام برد که تا این حد گفتگوها در مورد او بالا گرفته باشد.

شاملو در سال 1325 با نیما یوشیج آشنا شد و سرودن شعر نیمایی را آغاز کرد. در سال 1329 اولین شعر بی وزنش را منتشر کرد و این نوع از شعر به شعر سپید یا شعر شاملویی شهرت یافت. حواشی زندگی شاملو، از همان روزهای ابتدایی فعالیت حرفه ایش شروع شد. رفته رفته شاملو تبدیل به چهره ای جنجال برانگیز شد. علاوه بر شعرش، زندگی شخصی و رویکردهای ادبی و سیاسی اش نیز آتش این جنجال ها را بیشتر کرد.

شاملو از بزرگترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی است و این را علاوه بر رجوع به اشعار او، می توان با پیگیری نظر دیگر بزرگان ادبیات در مورد او نیز دریافت.

شفیعی کدکنی، احمد شاملو را ابتذال ستیزترین شاعر معاصر ایرانی می داند. ابوالحسن نجفی در بخش هایی از کتابی که در مورد وزن شعر فارسی نوشته است، اذعان می کند که حافظ و شاملو از نظر سرودن شعر ناب از دیگر شاعران تاریخ ادبیات فارسی پیشی گرفته اند. بهاالدین خرمشاهی نیز در مورد او می نویسد: شاملو دو مشت کلمه را مانند دو گله ابر پُربار و پرُباران به هم می کوبد و هرگز هیچ جای شعرش بی نبض و بی ضربان نیست. همچنین بسیاری دیگر از بزرگان ادبیات فارسی هم دست به تمجید از شعر شاملو زده اند. اما اوضاع شاملو به عنوان پژوهش گر کمی متفاوت است.

همانطور که گفته شد، شاملو علاوه بر سرودن شعر، دستی هم در پژوهش داشت. مهم ترین پژوهش شاملو کتاب کوچه است. کتاب کوچه در واقع دایره المعارف فرهنگ عامیانه مردم ایران است.

گذشته از کتاب کوچه، شاملو تصحیحی از دیوان حافظ نیز دارد. تصحیح شاملو از دیوان حافظ، یکی از جنجال برانگیزترین تصحیح هایی است که از دیوان حافظ وجود دارد. شاملو در مقدمه این تصحیح، حافظ را کافری می داند که عده ای او را در صف اولیاالله می بینند. این نگاه شاملو به حافظ، باعث اعتراض بسیاری از دوستداران سنتی حافظ شد؛ افرادی که معتقد بودند خواجه شیراز عارف و ازبردارنده قرآن بوده است.

علاوه بر دوستداران سنتی حافظ، عده زیادی از ادیبان زمانه شاملو نیز به ابعاد ادبی تصحیح او خرده گرفته و آن را تصحیحی ذوقی و غیر ادبی دانستند.

در کنار شعر و پژوهش های شاملو، نظرات او نیز بسیار جنجال برانگیز بودند؛ چه زمانی که به عنوان روزنامه نگار و در مجله های مختلف قلم می زد و چه در مصاحبه هایی که داشت.

از جنجال برانگیزترین نظرات شاملو باید به نظر او در مورد فردوسی و سعدی اشاره کرد. گفته های شاملو در مورد فردوسی در سخنرانی ای که در دانشگاه برکلی آمریکا داشت، واکنش های بسیار زیادی را به همراه آورد.

شاملو در این مصاحبه گفت: بنده با فردوسی هیچ میانه خوبی ندارم. پنج-شش صفحه اول شاهنامه را بخوانید، ببینید ابیاتی از این سست تر و بی معنی تر وجود دارد یا نه.

او در ادامه این سخنرانی نیز به حملاتش به شاهنامه ادامه داد و ضحاک را به جای فریدون نماینده توده مردم خواند و فردوسی را در بازنمایی شخصیت حقیقی ضحاک ناتوان دانست.

این گفته های شاملو در مورد فردوسی باعث خشم بسیاری از دوستداران فردوسی شد. اسماعیل خویی که از دوستان شاملو هم بود، در مصاحبه ای گفت: شاملو اصلا شاهنامه را نخوانده بود.

بهرام بیضایی و جلال خالقی مطلق، اظهارات شاملو در مورد فردوسی را برآمده از ضعف شناختی او از شاهنامه دانستند. عده دیگری از شاعران و ادیبان و روشنفکران نیز، حرف های شاملو در مورد فردوسی را به باد انتقاد گرفتند.

شاملو هر قدر که حافظ را دوست داشت و او را می ستود، سعدی را نقد می کرد. در مورد حافظ معتقد بود که حافظ اولین شاعری است که شعر را به سلاحی برای مبارزه اجتماعی بدل کرده است . همچنین معتقد بود که حافظ تاج سر همه شاعران همه زبان ها در همه زمان ها است. اما در مورد سعدی نظر دیگری داشت. شاملو سعدی را بزرگترین ناظم ادبیات فارسی می دانست و شعر او را در حد ابیاتی موزون تخفیف می داد.

شاملو در مورد تفاوت حافظ و سعدی در گفتگویی با علی اصغر ضرابی گفته بود:

حافظ را موفق ترین شاعران می دانم. گو این که افق او، حتی از افق بسیاری از شاعران متوسطِ روزگار ما نیز محدودتر بوده است. نبوغ حافظ چیزی کاملاً قابل لمس است. با این همه، شناخت حافظ نیازمند بررسی انتقادی چندجانبه ای در احوال و اشعار اوست. هیچ یک از شاعرانی که من شناخته ام، خواه ایرانی یا فارسی زبان و یا غیرِ آن، و خواه مربوط به اعصار گذشته یا امروز، تا بدین حد عظیم و دور از دسترس نبوده اند. [...] سعدی به عقیده من، بزرگ ترین ناظمی است که تا به امروز، زبان فارسی به خود دیده است. همین که تا پیش از به عرصه رسیدن نسل حاضر، در مجلاتی که ناشر افکار اُدبای فرهنگستانیِ این مرز و بوم بود، گهگاه، پرسش های مُضحکی از این قبیل به بحث گذاشته می شد که حافظ بزرگ تر است یا سعدی؟ ، نشانه آن است که بیان منظوم سعدی، گاه، در لطافت با شعر پهلو می زند.

با وجود اینکه شاملو هرگز دست به پژوهشی نزد که در آن از نظراتش در مورد سعدی دفاع کند، اما تا آنجا که به نظرت می رسد و بسیاری معتقدند، می توان او را در مواجهه با سعدی نیز دچار خطای شناختی دانست.

عده ای معتقدند دلیل علاقه شاملو به حافظ به دلیل رویکرد استعاری و اجتماعی او به شعر است. یعنی همانطور که خود شاملو گفته بود، حافظ کسی است که شعر را بدل به سلاحی برای مبارزه اجتماعی می کند. از طرفی شعر حافظ سرشار از نقیضه گویی هایی است که برای شاملو که ابعاد اجتماعی شعر را در نظر دارد، بسیار شیرین به نظر می رسند.