فرارو- پژوهشی جدید نشان می دهد که منظومه شمسی بخشی از شبکه ای به هم پیوسته از حباب ها و گذرگاه های داغ میان ستاره ای است که بر اثر انفجارهای ابرنواختری شکل گرفته است.

به نقل از ویو نیوز، نتایج یک پژوهش مهم که در نشریه Astronomy & Astrophysics منتشر شده، ساختاری شگفت انگیز را در گوشه ای از کهکشان راه شیری آشکار کرده است: گذرگاهی تونل مانند از پلاسماهای داغ که از حباب داغ محلی منظومه شمسی تا صورت فلکی قنطورس امتداد می یابد. این کشف با استفاده از مشاهدات دقیق تلسکوپ پرتو ایکس eROSITA بر روی رصدخانه Spectrum-Roentgen-Gamma (SRG) انجام شد و دقیق ترین تصویر سه بعدی تاکنون را از محیط داغ و کم چگالی که منظومه شمسی در آن قرار دارد، فراهم آورد.

حباب داغ محلی یا Local Hot Bubble حفره ای عظیم از گاز فوق داغ با پهنایی در حدود هزار سال نوری است که به باور اخترشناسان، حدود 14 میلیون سال پیش بر اثر مجموعه ای از انفجارهای ابرنواختری شکل گرفته است. این انفجارها گاز و غبار میان ستاره ای پیرامون را جارو کردند و پلاسماهایی با دمای میلیون درجه کلوین برجای گذاشتند که در پرتو ایکس نرم می درخشند. اگرچه وجود این حباب برای چندین دهه شناخته شده بود، اما ترسیم شکل آن از درون همواره دشوار بوده است. پژوهشگران این کار را به توصیف شکل آکواریوم در حالی که داخل آن ایستاده اید تشبیه کرده اند.

برای حل این مشکل، تیم تحقیقاتی آسمان را به بیش از 2هزار بخش تقسیم کرد و میزان ضعیف پرتو ایکس نرم را در هر بخش اندازه گرفت. سپس با داده ها، مدل سه بعدی دقیقی از حباب داغ محلی ساخت. حساسیت بالای eROSITA نشان داد که ساختار حباب منظم نیست و در جهت عمود بر صفحه کهکشان بیش از امتداد در راستای آن گسترش دارد. علاوه بر این، تفاوت دمای قابل توجهی میان نیمکره های شمالی و جنوبی مشاهده شد: نیمکره جنوبی با میانگین دمای 121.8 ± 0.6 الکترون ولت، گرم تر از نیمکره شمالی با میانگین 100.8 ± 0.5 الکترون ولت است؛ اختلافی که ابزارهای پیشین مانند ROSAT قادر به آشکارسازی آن نبودند.

گذرگاه تازه شناسایی شده به سمت قنطورس، به نظر می رسد از میان لایه های سردتر و چگال تر ماده میان ستاره ای عبور کرده و حباب داغ محلی را به حفره کم چگالی دیگری در آن سوی مرز خود پیوند می دهد. دانشمندان بر این باورند که چنین تونل هایی زمانی شکل می گیرند که حفره های ناشی از چند انفجار ابرنواختری گسترش یافته و با هم ادغام می شوند و مسیرهایی از گاز داغ و یونیده به جا می گذارند. این پدیده با نظریه ای که نخستین بار در سال 1974 مطرح شد همخوانی دارد؛ نظریه ای که می گوید راه شیری ممکن است با شبکه ای از حباب ها و گذرگاه های به هم پیوسته درهم تنیده شده باشد که همانند کانال هایی برای عبور پرتوهای کیهانی، میدان های مغناطیسی و گازهای میان ستاره ای عمل می کنند.

این یافته دیدگاه ما را نسبت به فضای میان ستارگان دگرگون می کند؛ فضایی که دیگر یک خلأ یکنواخت نیست، بلکه شبکه ای پویا و پر منفذ است. نقشه برداری از این گذرگاه ها به دانشمندان امکان می دهد مسیر حرکت انرژی و ماده را در سراسر کهکشان ردیابی کنند و درک بهتری از نقش ابرنواخترها در شکل دهی به ساختار کلان راه شیری، اثرگذاری بر الگوهای میدان مغناطیسی، و حتی آغاز شکل گیری ستارگان تازه در لبه های این حباب ها به دست آورند. فشار حرارتی نسبتاً پایین حباب داغ محلی همچنین نشان می دهد که این حباب ممکن است در عرض های بالای کهکشانی باز باشد و امکان جریان یافتن ماده و پلاسما به حفره های مجاور را فراهم آورد.

فراتر از گذرگاه قنطورس، داده های eROSITA چندین ناحیه بدون غبار و پر از پلاسما را درون حباب داغ محلی آشکار کرده که احتمالاً به حفره های شناخته شده دیگری مانند سحابی گام (Gum Nebula) متصل می شوند. این مناطق نشان دهنده همبستگی معکوس میان چگالی غبار و تابش پرتو ایکس هستند؛ یعنی هرجا غبار کمتر باشد، گاز داغ بهتر دیده می شود. این شواهد، فرضیه وجود ساختاری گسترده و به هم پیوسته را که محیط میان ستاره ای سراسر راه شیری را شکل می دهد، تقویت می کند.

کشف تونلی مستقیم که از حباب منظومه شمسی به سمت صورت های فلکی دوردست امتداد دارد، گامی مهم در جهت شناخت معماری واقعی کهکشان است. این یافته نشان می دهد که منظومه شمسی در یک محفظه ایزوله قرار ندارد، بلکه بخشی از یک شبکه کهکشانی گسترده است که در پی انفجارهای عظیم ستاره ای در گذشته های دور شکل گرفته است. انتظار می رود بررسی های آینده گذرگاه های بیشتری را آشکار کند و به اخترشناسان این امکان را بدهد که مسیرهای پنهان راه شیری را با جزییاتی بی سابقه ترسیم کنند.