فرارو- ماشا گسن ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز و نویسنده کتاب آینده تاریخ است؛ چگونه تمامیت خواهی دوباره روسیه را تصرف کرد

به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، دونالد ترامپ خواهان پایان جنگ اوکراین است. ولودیمیر زلنسکی نیز چنین می خواهد. بسیاری از رؤسای جمهور و نخست وزیران جهان هم بر همین خواسته تأکید دارند. اما ولادیمیر پوتین از این جمع جداست. جنگ اوکراین به محور سیاسی، روانی و اقتصادی رژیم پوتین تبدیل شده و همین عدم تقارن بنیادین، هر تلاش برای رسیدن به صلحی مذاکره شده را محکوم به شکست جلوه می دهد. این واقعیت، دلیل اصلی آن است که در سه سال و نیم گذشته، از زمان آغاز تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین، هیچ مذاکره معناداری برای صلح انجام نشده است. با این حال، ترامپ مدعی است راه حلی در آستین دارد؛ او می گوید با تکیه بر مهارت مذاکره ای خود و افزایش تدریجی فشار اقتصادی، می تواند پوتین را وادار به توقف جنگ کند.

اما در میان پست های پر سروصدای شبکه های اجتماعی، ضرب الاجل های متغیر و اعلامیه های پراکنده ، یک روز مقام کاخ سفید می گوید ترامپ تنها پس از دیدار پوتین با زلنسکی حاضر به ملاقات خواهد شد و روز دیگر ترامپ همین شرط را کنار می گذارد . به سادگی می توان از این واقعیت غافل شد که سیاست او در قبال روسیه، در عمل تفاوتی جدی با همان راهبرد شکست خورده دولت بایدن و حتی دولت اوباما ندارد. بیش از یک دهه است که آمریکا، در واکنش به اقدامات تهاجمی روسیه، ابتدا تهدید به تحریم اقتصادی کرده و سپس این تحریم ها را به تدریج اعمال کرده است. اینکه بخشی از تحریم های ترامپ در قالب تعرفه های تجاری اعمال می شود، تغییری در ماهیت این سیاست ایجاد نمی کند.

نظریه رایج پشت تحریم ها بر این فرض استوار است که فشار اقتصادی می تواند رژیم ها را بی ثبات کرده و رهبرانشان را به تغییر مسیر وادار کند. در یک سناریو، مشکلاتی همچون بیکاری گسترده، تورم فزاینده و کمبود کالا به موجی از نارضایتی عمومی و حتی شورش منجر می شود. در سناریوی دیگر، کوچک شدن اقتصاد و از دست رفتن دسترسی به بازارهای خارجی، نخبگان سیاسی و اقتصادی را خشمگین می کند و آن ها یا با یک کودتای درون حکومتی یا با اعمال فشار مستقیم بر رهبر، مسیر حکومت را تغییر می دهند.

مشکل این نظریه در آن است که اساساً نادرست است. زمانی که تحریم ها اثر می گذارند، نتیجه معمول آن، افزایش فلاکت برای مردم عادی است. نخبگان ثروتمند جایگاه خود را حفظ می کنند و شکاف طبقاتی عمیق تر می شود. به جای آنکه این فشارها خشم عمومی را علیه رژیم و طبقه حاکم برانگیزد، اغلب جامعه را علیه کشوری که تحریم را اعمال کرده است، متحد می سازد. دشمن، در نهایت، دور از دسترس و به راحتی به یک مفهوم انتزاعی تبدیل می شود، در حالی که نخبگان داخلی با کنترل رسانه ها، روایت رسمی را شکل می دهند. آن ها همچنین منابع کار و کالا را در اختیار دارند و این یعنی هزینه دشمن انگاری نخبگان داخلی برای مردم، بسیار بیشتر از دشمنی با کشوری است که در دوردست قرار دارد. علاوه بر این، هنگامی که فشار اقتصادی و سختی ها از حدی فراتر می رود، مردم از مشارکت سیاسی دست می کشند و همه توان خود را صرف بقا می کنند

در سناریوی موسوم به کودتای درون حکومتی ، تجربه روسیه به روشنی نشان می دهد که تحریم ها می توانند نتیجه ای معکوس داشته باشند. ابرثروتمندانی که در خارج از کشور زندگی می کردند و با تحریم ها دسترسی شان به بازارهای غربی قطع شد و بخشی از دارایی هایشان مسدود گردید، ناگزیر به شهرهایی مانند دبی مهاجرت کردند یا به مسکو بازگشتند؛ گزینه دیگری پیش روی آن ها نبود. کوچک شدن کیک اقتصادی لزوماً به معنای توطئه چینی نخبگان برای براندازی رهبر نیست؛ اقدامی که حتی در بهترین شرایط نیز پرخطر و بعید است به موفقیت برسد؛ بلکه بیشتر به معنای رقابت شدیدتر همان نخبگان برای تصاحب سهم بیشتری از باقی مانده کیک است.

مدل رایج در سیاست خارجی آمریکا حکم می کند که تحریم ها به صورت تدریجی و پس از هشدارهای شدید اعمال شوند. این روند عملاً به کرملین فرصت می دهد تا خود را برای پیامدها آماده کند؛ از یارانه دادن به تولید داخلی کالاهایی که دیگر وارد نخواهند شد گرفته تا یافتن بازارهای صادراتی جدید و استفاده از کشورهای ثالث برای فروش نفت یا واردات فناوری های دوکاربردی. این فرآیند همچنین روابط روسیه را با کشورهایی که خود تحت تحریم آمریکا قرار دارند، تقویت می کند.

با این حال، دولت های پیاپی آمریکا همچنان تحریم را به عنوان ابزار اصلی برای تغییر رفتار پوتین معرفی کرده اند. جو بایدن چندین دور تحریم علیه روسیه وضع کرد، اما هیچ یک از آن ها، برخلاف وعده هایش، ویرانگر نبود. ترامپ نیز تعرفه ای 25 درصدی بر واردات از هند ( به ظاهر به دلیل خرید نفت روسیه) اعمال کرد و وعده تعرفه های ثانویه علیه دیگر شرکای تجاری مسکو داد. سال به سال، رؤسای جمهور آمریکا همان سیاست را تکرار کرده اند و همچنان انتظار دارند نتیجه ای متفاوت به دست آورند. از این منظر، ترامپ تفاوت چندانی با پیشینیان خود ندارد.

برای ترامپ، پذیرش محدودیت های این رویکرد تقریباً غیرممکن است. او بارها نشان داده که باور دارد همه انسان ها را می توان با پول به حرکت واداشت. این ذهنیت البته تنها به او محدود نمی شود؛ بسیاری از تحلیلگران غربی نیز پیش بینی کرده اند که پوتین، پس از پرهزینه شدن جنگ اوکراین برای روسیه یا به ویژه برای شخص خودش به دنبال راه خروج خواهد بود. اما پوتین، هرچند شیفته ثروت است، بارها نشان داده که قدرت را بیش از هر چیز دوست دارد؛ قدرتی دائمی در داخل از طریق گسترش مرزهای روسیه و قدرتی جهانی از رهگذر ترساندن رهبران دیگر کشورها. ترامپ به نظر نمی رسد درک کند که صرفِ دیدار با او، دقیقاً همان چیزی است که پوتین می خواهد: یک نمایش قدرت.

ترامپ با پذیرفتن دیدار بدون حضور زلنسکی و کنار گذاشتن اتحادیه اروپا، هدیه ای دیگر به پوتین می دهد و عملاً ادعای همیشگی کرملین را تأیید می کند که این جنگ، در اصل رویارویی مستقیم میان روسیه و آمریکاست. پوتین، به محض ورود به اتاق مذاکرات، آنچه را که می خواهد به دست آورده است به اضافه فرصتی برای یک شوخی تاریخی درباره آلاسکا به عنوان سرزمین روسی (این را یک پیش بینی بدانید). اگر این دیدار بدون توافق پایان یابد، پوتین چیزی از دست نداده است؛ اما ترامپ، در صورت بازگشت دست خالی، آبروی خود را خواهد باخت و ممکن است برای حفظ ظاهر، به پذیرش هر توافقی حتی توافقی ضعیف تن دهد.

شرایط صلحی که روسیه در ژوئن ارائه کرد، در واقع نسخه مفصل تری از چهار مطالبه همیشگی پوتین بود: الحاق سرزمین از جمله بخش هایی از اوکراین که هنوز تحت اشغال روسیه قرار ندارد؛ پایان کمک های نظامی غرب به اوکراین؛ تضمین عدم عضویت اوکراین در ناتو؛ و تغییر رهبری در کی یف. ترامپ می تواند با این شروط موافقت کند، اما زلنسکی هرگز چنین نخواهد کرد و پوتین نیز هیچ دلیلی برای عقب نشینی از خواسته هایش ندارد.

اگر پوتین بخواهد به ترامپ کمک کند تا موفق جلوه کند ،شاید دو طرف بتوانند به نوعی توافق آتش بس دست یابند. این آتش بس می تواند موقت و مشروط به عقب نشینی اوکراین از بخش هایی از شرق کشور باشد؛ امری که به روسیه فرصت می دهد چند ماهی برای حمله دوباره آماده شود، این بار با این بهانه که اوکراین به شروط مسکو پایبند نبوده است. دیگر طرح های مطرح شده شامل ممنوعیت حملات عمیق در خاک دشمن یا ایجاد آتش بس هوایی است؛ توافقی که می تواند جان انسان ها را در کی یف و اودسا و حتی در شهرهای روسیه، که به طور فزاینده زیر ضربات پهپادی اوکراین قرار دارند، نجات دهد.

برای اوکراین، چنین توافقی بهایی سنگین خواهد داشت. کشور همچنان در وضعیت جنگی باقی می ماند، با قوانین اضطراری، خانواده های از هم گسیخته و مرگ مداوم سربازان و غیرنظامیان در خط مقدم و شهرهایی چون خارکیف. توانایی حمله به عمق خاک روسیه، تنها اهرم واقعی اوکراین در مذاکرات است؛ توقف این حملات، جنگ را بار دیگر برای جامعه روسیه دور و انتزاعی جلوه می دهد. تنها چشم انداز شکست نظامی می تواند پوتین را به مذاکره جدی وادار کند. بدون آن، او آمادگی دارد جنگ را بی پایان ادامه دهد. کرملین در سال 2022 و بار دیگر در مه امسال یادآور شد که جنگ پتر کبیر با سوئد 21 سال طول کشید و این جنگ نیز می تواند دهه ها ادامه یابد.