فراخوان به صرفه جویی، راهی است برای عبور از بحران آبی که مناطق مختلف کشور از جمله پایتخت را تهدید می کند. همزمان، مسئولان آبفا از هدر رفتن 22درصدی آب تهران خبر می دهند؛ یعنی همان میزانی که انتظار می رود با صرفه جویی شهروندان به عبور از بحران کمک کند.

به گزارش ایرنا، اخیرا آماری در رسانه ها منتشر شده که می گوید حدود 22 درصد آب شهری تهران از مجموع سالانه بیش از 1.2 میلیارد مترمکعب آب مصرفی این شهر به دلایلی چون نشت از شبکه، انشعاب های غیرمجاز و خطاهای اندازه گیری، بدون مصرف واقعی هدر می رود. همزمان، شرکت آبفا اعلام کرده کاهش داوطلبانه 20 درصد از مصرف شهروندان یعنی به همان اندازه هدررفت آب در شبکه، می تواند به حفظ وضع موجود تا شروع بارش ها منجر شود.

بر اساس گزارش شرکت آب و فاضلاب، در میان انواع هدررفت آب، سهم نشت ناشی از فرسودگی شبکه نسبتاً پایین گزارش شده و با حدود 11 درصد، در مقایسه با متوسط جهانی حدود 8 درصد، رقم قابل قبولی است. با این حال و بنابر این گزارش، 11 درصد دیگر از هدررفت شبکه آب تهران ناشی از برداشت های غیرمجاز، معیوب بودن شمارشگرها و حوادث است.

بررسی این داده ها و تایید صحت آنها نیازمند داشتن اطلاعات آماری دقیق از نحوه مصرف آب در تهران، وضعیت شبکه آب شهری، میزان فرسودگی آن و هزینه - فایده تعمیر و بازسازی این شبکه است؛ بنابراین برای بررسی بیشتر این داده ها و دریافت اطلاعات دقیق تر، به سراغ مهدی فلاح مسئول رسانه ای شرکت آب و فاضلاب تهران رفته تا این داده ها را بیشتر بررسی کند.

فلاح می گوید: داده هایی که در گزارش یادشده منتشر شده مورد تایید شرکت آب و فاضلاب است و از سوی آبفای تهران در اختیار رسانه ها قرار گرفته است. انتظار ما این است که با اطلاع رسانی از وضع موجود، مردم را ترغیب کنیم تا مصرف آب شرب خود را حدود 20 درصد کاهش دهند زیرا فقط با کاهش حدود 20 درصدی مصرف آب شرب مردم می توانیم به شروع سال آبی جدید یعنی اوایل آبان برسیم و اگر این کاهش مصرف صورت نگیرد یا بارندگی ها بر خلاف پیش بینی های سازمان هواشناسی دیرتر شروع شود، مساله پیچیده می شود.

به گفته مسئول رسانه ای آبفای تهران، بر اساس اطلاعات این سازمان، حدود 22 درصد آب شربی که در تهران مصرف می شود هدر می رود. این میزان از میانگین 31 درصدی هدررفت آب در کشور کمتر است و تهران از نظر میزان هدررفت آب بعد از اصفهان کمترین میزان هدررفت را دارد. حدود 11 درصد هدررفت آب شرب در تهران واقعی و ناشی از فرسودگی شبکه است و حدود 11 درصد دیگر آن ناشی از مشکلاتی مانند خرابی دستگاه کنتور، انشعاب های غیرمجاز، شکستگی مقطعی لوله ها و حوادث است که ماموران شرکت آبفا در صورت گزارش به سرعت برای رفع آنها اقدام می کنند.

وی می افزاید: در هر صورت هدررفت 22 درصدی آب شرب در تهران یک واقعیت است که به صورت پنهان و آشکار روزانه رخ می دهد. تهرانی ها روزانه بین 3 تا 4 میلیون مترمکعب آب مصرف می کنند و میزان مصرف آب شرب تهران حدود 1.2 میلیارد متر مکعب در سال است. برآورد ما این است که می توانیم در صورت صرفه جویی 20درصدی آب شرب در تهران، وضع موجود را تا آبان ماه یعنی شروع فصل بارش نگه داریم اما آمارها نشان می دهد میزان صرفه جویی مردم از 7 تا 8 درصد فراتر نرفته و به همین علت هنوز نتوانسته ایم به میزان مطلوب صرفه جویی آب در تهران برسیم. انشعاب های غیر مجاز آب هم یک امر پنهان است و معمولا برخی از آنها به صورت اتفاقی از طریق فعالیت گروه های گشت یا گزارش های مردمی کشف می شود، بخشی از هدررفت آب تهران ممکن است به علت فعالیت پیمانکاران شهرداری باشد زیرا در مواردی پیمانکاران از آب شرب برای آبیاری فضای سبز استفاده می کنند. خرابی کنتور هم زمانی در آمار هدررفت آب، اهمیت دارد که رقم کمتری را نسبت به میزان مصرف نشان می دهد و در این میان، بخشی از آب مصرف مشترک در میزان فروش آب شرب آبفا نیست و در واقع نوعی پرت آب و هدررفت آب صورت گرفته است.

فلاح تصریح می کند: میزان کل هدررفت آب در تهران حدود 22 درصد است، در حالی که میانگین هدررفت آب شهری در دنیا حدود 8 درصد است. اگر هدررفت پنهان را در نظر نگیریم یعنی موارد تخلف شامل انشعاب های غیرمجاز و خرابی های کنتور آب را جدا کنیم سهم فرسودگی شبکه در این هدررفت حدود 11 درصد است یعنی حدود سه درصد با میانگین جهانی فاصله داریم.

فلاح به این پرسش که چرا با تخلفات برخورد نمی شود و خرابی های شبکه آب اصلاح نمی گردد، چنین پاسخ می دهد: در مورد تخلفات انشعاب های غیرمجاز و خرابی کنتورها، چون این موارد معمولا مخفی و پنهان است، از همه موارد آن مطلع نمی شویم اما هر موردی که کشف یا گزارش شود به سرعت رسیدگی می شود. در مورد بازسازی و اصلاح فرسودگی نیز با دو مشکل مواجه هستیم؛ اول اینکه برای بازسازی شبکه نیازمند هماهنگی با دستگاه های مختلفی مانند اداره برق، شهرداری یا اداره گاز هستیم. مساله ترافیک و بسته شدن راه ها نیز مانع دیگری برای بازسازی شبکه آبرسانی است اما مساله اصلی بودجه کلانی است که برای بازسازی شبکه فرسوده آب تهران نیاز داریم.

بازسازی شبکه فرسوده آبرسانی بودجه کلانی می خواهد و به بیش از 20 هزار میلیارد تومان برای نوسازی حدود 200 کیلومتر شبکه فرسوده نیاز داریم. ضمن اینکه نباید انتظار داشته باشیم میزان هدررفت آب در شبکه از حدود 8 درصد که میانگین جهانی است کمتر شود.

وی ادامه می دهد: در شرایطی که با فرسودگی شبکه آب مواجه هستیم، قطعی آب نداریم. آنچه برای مدیریت کمبود آب اعمال می شود، مدیریت فشار آب است به طوری که فشار آب به علت محدودیت منابع کم می شود به شکلی که این منابع محدود به طور عادلانه بین همه شهروندان توزیع شود. البته به علت اختلاف ارتفاع ممکن است بعد از افت فشار به برخی ساختمان ها که در طبقات بالاتر هستند، آب نرسد.

فلاح در پاسخ به این پرسش که چرا برخی ساختمان ها با وجود استفاده از پمپ آب، همچنان با مشکل مواجهند، می گوید: استفاده مستقیم از پمپ برای مکش آب ممنوع و غیرقانونی است و هر جا گزارشی در این مورد داشته باشیم، حتما با متخلفان برخورد می کنیم. آنچه توصیه شده این است که مشترکان باید پمپ و منبع داشته باشند تا در ساعاتی که دچار افت فشار می شوند، پمپ از منبع ساختمان آب را برای واحدهای آن ساختمان تامین کند، در صورتی که گزارش مردمی به شماره 122 داشته باشیم که مشترکانی به طور مستقیم پمپ را به ورودی آب وصل کرده باشند یا بررسی ها نشان دهد که تا یک ساختمان در یک کوچه آب وجود دارد و ساختمان های بعدی آب ندارند، متوجه این تخلف می شویم و با متخلفان برخورد می شود. برخورد قانونی هم به این شکل است که اول پمپ جمع می شود و بعد طبق قانون با متخلف برخورد می شود. البته آماری از این نوع تخلفات نداریم.

وی درباره میزان منابع آبی تهران و حجم آب در دسترس تا شروع بارندگی ها توضیح می دهد: در تهران چهار سد ماملو، امیرکبیر، لار و طالقان را داریم که آب تهران و البرز را تامین می کنند. آمارهای موجود نشان می دهد که این سدها به جز سد طالقان حدود 12 درصد موجودی آب دارند. معنی آن این است که اگر بتوانیم سهم آب سد طالقان را برای تهران بیشتر کنیم و مردم 20 درصد صرفه جویی کنند می توانیم با مدیریت فشار آب، آب شرب مردم تهران را تا شروع بارندگی ها که امیدواریم در آبان ماه باشد تامین کنیم.

در تهران سالانه 1.2 میلیارد مترمکعب آب مصرف می شود. بر این اساس، ساکنان تهران روزانه بین یک تا سه میلیون لیتر آب مصرف می کنند که در روزهای پرمصرف تابستان به 4 میلیون لیتر می رسد. از نظر سهم میزان آب مصرف شهری در مقابل مصرف آب صنعتی و کشاورزی هم بین استان ها تفاوت وجود دارد. در استان تهران عمده مصرف در بخش مصرف شهری و آب شرب است اما در خیلی از استان ها سهم آب کشاورزی بیشتر است.

مسئول رسانه ای آبفا ادامه می دهد: ما در شرکت آبفای تهران فقط مسئول بخش آب شرب شهری هستیم و اعداد و ارقام مربوط به مصرف بخش کشاورزی و صنعتی را نداریم. اما در کل تهران حدود 42درصد مصرف آب در بخش شهری است که سالانه حدود 1.2 میلیارد مترمکعب است و حدود 58 درصد سهم بخش کشاورزی و صنعتی است. از نظر مصرف آب شهری نیز حدود 32 درصد مشترک خوش مصرف داریم که میزان مصرفشان کمتر از 12 مترمکعب در ماه به ازای هر خانوار است. حدود 62 درصد مشترک پرمصرف داریم که ماهانه بین 12 تا 24 مترمکعب مصرف آب دارند و حدود 6 درصد نیز خانوارهای بدمصرف هستند که بیش از دو برابر الگوی مصرف آب مصرف می کنند.

اکنون به طور متوسط هر تهرانی باید روزانه 130 لیتر آب مصرف کند اما این میزان اکنون به طور متوسط 250 لیتر یعنی دو برابر الگوی مصرف جهانی است. این الگو البته برای استان های گرم متفاوت است. اگر مردم تهران حدود 20 درصد در مصرف آب صرفه جویی کنند امیدواریم بتوانیم با مدیریت فشار آب تا زمان فصل آبی جدید و شروع بارش ها که امیدواریم اوایل آبان باشد، وضعیت را مدیریت کنیم در غیر این صورت مدیریت آب در تهران وضعیت پیچیده ای پیدا می کند.

جمع بندی

با توجه به آنچه ذکر شد، حدود یک پنجم آب شرب تهران به علت فرسودگی شبکه، حوادث و ترکیدگی لوله ها و نیز انشعاب های غیر قانونی و دستکاری یا خرابی کنتورهای آب هدر می رود. شرکت آب و فاضلاب گزارش دقیقی از میزان تخلفات و انشعاب های فرسوده ندارد و روی گزارش های مردمی حساب باز کرده است. البته اعتبار و بودجه کافی و نیز توان مدیریتی مناسبی برای هماهنگی بین بخشی برای بازسازی شبکه فرسوده نیز به چشم نمی آید.

شرکت آب و فاضلاب امیدوار است با صرفه جویی و کاهش مصرف 20 درصدی مردم تهران تا زمان شروع بارش ها که امید دارد از اوایل آبان شروع شود و نیز افت فشار در شبکه بتواند وضع موجود را تا آبان ماه حفظ کند اما میزان صرفه جویی مردم از 8 درصد فراتر نرفته و شروع بارندگی ها از اوایل آبان نیز قطعی نیست.

در این میان، البته حدود 58 درصد مصرف آب استان تهران در بخش کشاورزی و صنعتی است؛ بخشی که میزان هدررفت آن بسیار بالا است و شبکه مدرنی هم در بخش صنعتی برای پالایش و چرخانش آب وجود ندارد و به این ترتیب، گزارشی از مدیریت آب به شکل مدرن در این دو بخش به طور کلی در کشور وجود ندارد. کشت محصولات آب بر، جایابی نامناسب صنایع آب بر نه تنها در استان تهران بلکه در اکثر استان ها نیز به این وضعیت دامن زده و به نظر می رسد ضعف مدیریت و نبود برنامه ریزی بلندمدت و میان مدت عامل مهمی در رسیدن به وضعیت موجود است.