ابراهیم نوری گوشکی، عضو هیات مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران؛ با گسترش فناوری های دیجیتال و نیاز روزافزون به تسهیل فرآیندهای سازمانی، انتخابات سازمان نظام پزشکی نیز به سمت الکترونیک شدن حرکت کرده است. این تحول نه تنها مشارکت جامعه پزشکی را افزایش می دهد، بلکه می تواند ضامن سلامت، شفافیت و امنیت انتخابات باشد؛ مشروط بر آن که زیرساخت ها و نظارت های لازم به درستی طراحی و اجرا شوند.

مزایای انجام انتخابات الکترونیک:

1-صرفه جویی در زمان و هزینه

-حذف نیاز به چاپ تعرفه ها، صندوق ها و استقرار شعب فیزیکی

-کاهش هزینه رفت و آمد رأی دهندگان و برگزار کنندگان

2-افزایش مشارکت رای دهندگان

-اعضا می توانند از هر مکان (حتی شهر یا کشور دیگر) رأی بدهند

-دسترسی آسان باعث می شود افرادی که قبلاً به دلیل مشغله یا دوری جغرافیایی رأی نمی دادند، شرکت کنند

3-شفافیت و دقت بیشتر

-کاهش خطای انسانی در شمارش آرا

-امکان ثبت دیجیتال و غیرقابل دستکاری آرا برای بررسی بعدی

4-سرعت اعلام نتایج

-شمارش آرا در کوتاهترین زمان ممکن انجام می شود

-کاهش زمان بلاتکلیفی بعد از برگزاری انتخابات

5-امنیت و کنترل بهتر

-امکان احراز هویت دیجیتال اعضا برای جلوگیری از رأی گیری تکراری یا جعلی

-ثبت و نگهداری سوابق رأی گیری برای بازرسی یا رسیدگی به اعتراضات

6-سازگاری با شرایط خاص

-در شرایط بحرانی مثل پاندمی یا بلایای طبیعی، برگزاری انتخابات بدون تجمع فیزیکی ممکن می شود

چالش های انتخابات الکترونیک در ایران:

با وجود مزایای زیاد اجرای انتخابات الکترونیک صنفی، اما در کشور ما، همواره با چالش های مختلفی روبرو بوده است که مهم ترین انها بدین صورت است:

-احراز هویت مطمئن: نیاز به زیرساخت های فنی برای تأیید هویت رأی دهندگان به صورت امن با گواهی های امنیتی معتبر و بدون خطا دارد.

-اعتماد عمومی: جلب اعتماد رأی دهندگان، نامزدها و مجریان نسبت به صحت و سلامت فرآیند انتخابات

-زیرساخت اینترنتی: نیاز به اینترنت پایدار و پرسرعت به ویژه در مناطق محروم دارد.

-قابلیت بازبینی و نظارت: امکان بازشماری آرا و بررسی اعتراضات در صورت بروز اختلاف، بایستی به روشنی و با شفافیت وجود داشته باشد.

-امنیت سایبری: نگرانی از حملات سایبری، هک شدن سامانه ها یا دستکاری در نتایج انتخابات که آرا را تحت تاثیر قرار می دهد.

اصول کلیدی برای برگزاری انتخابات نظام پزشکی با تضمین امنیت و سلامت:

یکی از دغدغه های اصلی، امنیت اطلاعات و صحت فرآیند رای گیری انتخابات الکترونیکی است. در همین راستا، هیات اجرایی انتخابات با مشاوره از نهادهای تخصصی امنیت سایبری، بایستی تلاش کرده تا بالاترین سطح ایمنی را برای انتخابات الکترونیک فراهم کند.

برای برگزاری موفق و قابل اعتماد انتخابات الکترونیکی سازمان نظام پزشکی، مجموعه ای از اصول فنی، حقوقی و اجرایی باید رعایت شود تا سلامت، امنیت و مشارکت حداکثری تضمین گردد. بر اساس بررسی منابع رسمی، بهترین شیوه برگزاری شامل رعایت موارد زیر است:

1-زیرساخت فنی امن و اختصاصی

-استفاده از سامانه اختصاصی با آدرس مشخص و داری گواهی امنیتی از مراجع ذیربط (نهاد ریاست جمهوری/وزارت ارتباطات)

-احراز هویت دو مرحله ای با کد ملی و شماره همراه ثبت شده در سامانه نظام پزشکی کشور

-رمزگذاری داده ها و ذخیره سازی در سرورهای با استانداردهای امنیتی بالا

-صدور کد رهگیری برای هر رأی دهنده جهت پیگیری و ثبت شکایات

2-نظارت چندلایه و مستقل

-تشکیل هیأت نظارت بر انتخابات شامل نمایندگان وزارت بهداشت، وزارت کشور و قوه قضاییه

-نظارت بر مراحل ثبت نام، رأی گیری، شمارش آرا و اعلام نتایج

-امکان بررسی تخلفات و ابطال آرا در صورت لزوم

3-انتخاب شرکت مجری با معیارهای شفاف قانونی و حقوقی و سایبری

-برگزاری فراخوان عمومی برای انتخاب شرکت مجری سامانه الکترونیک رای گیری

-ارزیابی سوابق فنی، امنیتی و اجرایی شرکت ها توسط هیأت اجرایی نظارت

-الزام شرکت مجری به ارائه گزارش های امنیتی و عملکردی دوره ای

-قرار گرفتن شرکت مجری تحت نظارت هیأت اجرایی

4-اطلاع رسانی و آموزش گسترده رای دهندگان

-انتشار راهنمای گام به گام رأی دهی در رسانه ها و سامانه های رسمی

-آموزش نحوه استفاده از سامانه و پاسخ به پرسش های متداول

-اطلاع رسانی درباره حقوق رأی دهندگان و نحوه پیگیری شکایات

5-شفافیت در تبلیغات و جلوگیری از فشار روانی

-محدودسازی تبلیغات در روز انتخابات

-جلوگیری از رأی گیری تحت تأثیر لیست های تبلیغاتی یا فشار گروهی

-فراهم سازی فضای رأی گیری آزاد، بی طرف و بدون دخالت مستقیم کاندیداها

6-تضمین مشارکت عادلانه

-طراحی سامانه با قابلیت دسترسی یکنواخت برای رای دهندگان در سراسر کشور

-رفع مشکلات فنی مانند کندی اینترنت یا اختلال در بارگذاری صفحات

-امکان رأی گیری در بازه زمانی مشخص با رمز یک بار مصرف

بطور خلاصه برای رفع چالشهای موجود و اعتماد در میان رای دهندگان، باید اقدامات زیر انجام شود:

-آموزش عمومی درباره نحوه رای دهی و امنیت سامانه به منظور اعتمادسازی در میان رای دهندگان

-انتشار عمومی مستندات فنی و گواهی های امنیتی سامانه بهره برداری شده

-تشکیل کمیته ای مستقل با حضور نمایندگان سازمان نظام پزشکی، متخصصان فناوری اطلاعات و نهادهای نظارتی برای بررسی امنیت و مشکلات سامانه الکترونیکی رای گیری

-اطلاع رسانی شفاف درباره نقش نهادهای ناظر

-انتشار گزارش های فنی و امنیتی پس از پایان انتخابات

-امکان پیگیری و شکایت از طریق کد رهگیری رای دهندگان

فرآیند انتخاب شرکت مجری سامانه انتخابات الکترونیک:

انتخاب شرکت مجری سامانه انتخابات یکی از مهم ترین چالش های اجرایی است که هیات نظارت بایستی به دقت به آن توجه نماید. این انتخاب باید از طریق فراخوان عمومی و با نظارت هیات اجرایی انجام شود. معیارهای انتخاب شامل سابقه موفق در اجرای سامانه های ملی خصوصا در رای گیری الکترونیکی، توان فنی در حوزه امنیت اطلاعات و رعایت استانداردهای بین المللی در طراحی سامانه های رای گیری است.

برای جلوگیری از تخلفات، شرکت مجری باید تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت و هیات نظارت فعالیت کند و گزارش های دوره ای از عملکرد خود ارائه دهد. همچنین، قرارداد همکاری باید شامل بندهای الزام آور درباره محرمانگی اطلاعات، پاسخگویی در برابر خطاهای احتمالی و تعهد به شفافیت باشد. هیات اجرایی نظارت بایستی به دقت در انتخاب شرکت مجری به دور از هر گونه لابی گری و نفوذ سیاسی و صنفی و انتخاب سلیقه ای که به اعتماد جامعه پزشکی خدشه وارد می کند خودداری نماید و تمام موارد حقوقی و قانونی انتخاب شرکت مجری را رصد نماید.

نقش وزارت بهداشت در انتخابات هیات مدیره سازمان نظام پزشکی کشور:

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول برگزاری انتخابات هیات مدیره نظام پزشکی از طریق هیات های اجرایی انتخابات با رعایت موازین قانونی است. با این حال، تصمیم نهایی درباره برگزاری انتخابات به صورت تمام الکترونیک بر عهده هیات مرکزی نظارت بر انتخابات است که متشکل از نمایندگانی از وزارت کشور، قوه قضاییه، وزارت بهداشت، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و شورای عالی نظام پزشکی است. این هیات وظیفه دارد بر تمامی مراحل انتخابات، از ثبت نام داوطلبان تا شمارش آرا، نظارت کند و در صورت بروز تخلف، اقدامات قانونی لازم را انجام دهد.

اهم رسالت وزارت بهداشت در انتخابات الکترونیک نظام پزشکی کشور عبارتند از:

-تشکیل ستاد اجرایی مرکزی انتخابات: معاونت درمان وزارت بهداشت، ریاست ستاد اجرایی مرکزی انتخابات را برعهده دارد. این ستاد، مسئول هماهنگی بین استان ها، نظارت بر اجرای صحیح فرآیند رأی گیری و رسیدگی به مشکلات فنی و اجرایی است.

-همکاری با هیأت مرکزی نظارت: وزارت بهداشت با هیأت نظارت بر انتخابات همکاری می کند؛ هیأتی که شامل نمایندگانی از وزارت کشور، قوه قضاییه ، مجلس شورای اسلامی و شورای عالی سازمان نظام پزشکی است. این هیأت مسئول تأیید نهایی شیوه برگزاری، نظارت بر سلامت انتخابات و بررسی تخلفات احتمالی است.

-تضمین امنیت و صحت انتخابات:

-وزارت بهداشت موظف است زیرساخت های فنی امن، رمزگذاری اطلاعات و احراز هویت دقیق را فراهم کند تا اعتماد رأی دهندگان جلب شود. همچنین، سرورهای سامانه انتخابات باید در مراکز دولتی و تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت نگهداری شوند.

-اطلاع رسانی و آموزش رأی دهندگان: از طریق روابط عمومی و دانشگاه های علوم پزشکی، وزارت بهداشت راهنمای رأی دهی، آموزش های تصویری و اطلاعیه های رسمی را منتشر می کند تا فرآیند رأی گیری برای پزشکان و اعضای نظام پزشکی شفاف و قابل فهم باشد

در مجموع، وزارت بهداشت نه تنها مجری فنی انتخابات است، بلکه با همکاری نهادهای نظارتی، ضامن سلامت، امنیت و مشارکت حداکثری در انتخابات سازمان نظام پزشکی کشور محسوب می شود.

انتخابات الکترونیکی سازمان نظام پزشکی؛ اگر با رعایت اصول امنیتی، نظارت دقیق و شفافیت کامل برگزار شود، می تواند الگویی موفق برای سایر نهادهای صنفی و دولتی باشد. نقش ستاد مرکزی اجرایی انتخابات الکترونیک به عنوان مسئول در طراحی، اجرا و نظارت بر فرآیند انتخابات، همراه با نظارت چندجانبه از سوی نهادهای قضایی و اجرایی، ضامن سلامت این فرآیند است.

سامانه ای امن، شرکت مجری قابل اعتماد به دور از نفوذ لابی گری سیاسی صنفی، نظارت چندلایه و آموزش گسترده، چهار ستون اصلی برای برگزاری انتخاباتی سالم، شفاف و مشارکت محور هستند. با انتخاب شرکت های مجرب، استفاده از فناوری های امن و اطلاع رسانی گسترده، می توان اعتماد جامعه پزشکی را جلب کرد و گامی بلند در مسیر دموکراسی صنفی برداشت.