سومین کتیبه تدفینی وابسته به استودانی متعلق به اواخر دوره ساسانی، در محدوده نقش رستم شهرستان مرودشت کشف شد. این کتیبه که به خط پهلوی کتابی و به صورت عمودی (خوابیده) بر صخره ای در کنار یک استودان (استخوان دانی) نگاشته شده، در زمره کتیبه های تدفینی قرار می گیرد

این کتیبه که به خط پهلوی کتابی و به صورت عمودی (خوابیده) بر صخره ای در کنار یک استودان (استخوان دانی) نگاشته شده، در زمره کتیبه های تدفینی قرار می گیرد.

دکتر ابوالحسن اتابکی، پژوهشگر تاریخ به "جماران" گفت: این سنگ نوشته در هفت سطر حک شده اما به دلیل گذر زمان به شدت آسیب دیده و بسیاری از حروف آن به سختی قابل خواندن است.

او افزود: متن کتیبه حاوی نام شخص درگذشته ای است که فرمان داده این استودان برای او ساخته شود. بررسی های مقدماتی نشان می دهد این اثر متعلق به اواخر دوره ساسانی است و به عنوان سومین کتیبه تدفینی شناخته شده در این محدوده اهمیت ویژه ای دارد.

به گفته این باستان شناس متن ترجمه شده این کتیبه به شرح زیر است:

> این دخمک (استودان)

مهر فرخ زاد؟

برای روان خویش

فرمود ساختن

او را

بهشت بهرش

بواد (باد)

نجمه ابراهیمی، کارشناس ارشد تاریخ هم درباره مفهوم و کاربرد استودان ها در آیین تدفینی دوره ساسانی توضیح داد: استودان ها یکی از شیوه های رایج تدفین در آن دوران بودند. در این روش، اجساد ابتدا بر فراز کوهستان ها قرار می گرفتند تا توسط حیوانات درنده و پرندگان لاشه خوار از گوشت تهی شوند. سپس استخوان های باقی مانده که با نور آفتاب تطهیر می شدند، به درون استودان ها منتقل می شدند.

او ادامه داد: این ساختارها به صورت تاقچه هایی در دل صخره های کوهستان حجاری می شدند. دلیل این شیوه تدفین، حفظ پاکی عناصر مقدس همچون خاک بود. به باور زرتشتیان دوره ساسانی، جسد مرده "نسو" یا ناپاک محسوب می شد.

ابراهیمی با اشاره به تمرکز جغرافیایی این استودان ها گفت: بیشتر نمونه های شناسایی شده در فلات ایران، به ویژه در محدوده مرکزی شهرستان مرودشت، اطراف شهر استخر و محدوده نقش رستم واقع شده اند. از جمله این محوطه ها می توان به چهل تاقچه حاجی آباد و چهل تاقچه گرم آباد اشاره کرد. تاکنون بیش از صد نمونه استودان تاقچه ای در این منطقه ثبت شده است.

کوهستان نقش رستم یکی از مهم ترین کوهستان های معنوی دشت مرودشت است که در طول تاریخ، به ویژه چندین سده پس از ورود اسلام، بار سنگین میراث فرهنگی و آیینی این منطقه را بر دوش کشیده است.

وجود چندین سنگ نگاره مذهبی انشانی که به دوره ایلام بازمی گردد، آرامگاه های شاهان هخامنشی در دل صخره ها و قربانی هایی که تا اواخر دوره هخامنشی در کنار این آرامگاه ها انجام می شد، همگی گویای تقدس و اهمیت این مکان بوده اند.

همچنین، تصویر ساختمان معروف به کعبه زرتشت که روی سکه های شاهان مستقل فارس نقش بسته، گواه دیگری بر جایگاه ویژه این کوهستان در باورهای آیینی و سیاسی زمان خود است.

پس از اسلام، فراوانی تدفین های زرتشتی در نقش رستم و اشاره به این مکان مقدس با عنوان هایی چون بن خانک در کتیبه کرتیر و دژ نپشت در کتاب پنجم دینکرد، نشان دهنده استمرار جایگاه مذهبی و فرهنگی آن است.

با تأسیس سلسله ساسانی، این تقدس بیش از پیش تقویت شد و نقش رستم به یکی از نمادهای اصلی فرهنگ و مذهب زرتشتی تبدیل شد.

این منطقه یکی از مهم ترین محوطه های باستان شناسی ایران و خاورمیانه است که آرامگاه چهار پادشاه بزرگ هخامنشی، داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم و همچنین مجموعه ای بی نظیر از نقش برجسته ها، صحنه های تاج گذاری و پیروزی و نگاره های ساسانی را در خود جای داده است.

برخی از این نقش برجسته ها حاوی کتیبه هایی با مضامین رسمی، سیاسی یا مذهبی هستند و اطلاعات ارزشمندی درباره اندیشه و ساختار قدرت در آن دوره ارائه می دهند. نقش رستم را می توان محل تلاقی سه دوره مهم تاریخی ایلامی، هخامنشی و ساسانی دانست.

این محوطه نه تنها از نظر معماری و هنر سنگ نگاری، بلکه به دلیل استمرار عملکرد آیینی در طول بیش از هزار سال، جایگاهی یگانه در باستان شناسی ایران دارد.

کشف کتیبه های تدفینی در این مکان می تواند نگاهی تازه به آیین های مرگ، مفهوم تطهیر و نگرش ساسانیان به جهان پس از مرگ بیفکند و شناخت ما از باورهای زرتشتی متأخر را عمیق تر کند.