فرارو- دونالد ترامپ، هشتم اوت را به عنوان روز ضرب الاجل برای ولادیمیر پوتین تعیین کرده بود: یا جنگ را متوقف کن یا با تحریم هایی فلج کننده روبه رو شو. اما با گذشت ساعات، نشانه ای از اجرای این تهدید دیده نشد و ضرب الاجل بدون سر و صدا سپری شد.

به نقل از نشریه اکونومیست، سرانجام، حوالی ساعت شش عصر، کاخ سفید اعلام کرد که قرار است پانزدهم اوت نشستی میان ترامپ و پوتین در آلاسکا برگزار شود؛ نشستی که به گفته منابع رسمی، ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین در آن حضور نخواهد داشت. به نظر می رسد پوتین این امتیاز دیپلماتیک را بی آنکه امتیازی ملموس بدهد، تنها با بهره گیری هوشمندانه از گفت وگوهای اخیرش با فرستادگان آمریکایی کسب کرده است.

با این حال، همه چیز به نمایش و مانورهای سیاسی ختم نمی شود. نشانه هایی دیده می شود که حاکی از آغاز واقعی یک روند صلح است؛ روندی که تا همین چند هفته پیش، بسیاری آن را مرده و دفن شده می دانستند. به اطلاع اکونومیست رسیده است که ولادیمیر پوتین، پیش از برگزاری نشست آلاسکا، پیشنهاد آتش بسی محدود در عرصه های هوایی و دریایی را مطرح کرده است. منابع آگاه حتی از طرحی بلندپروازانه تر خبر می دهند: بسته ای از توافقات که می تواند چارچوب یک توقف درگیری را ترسیم کند. با این همه، فاصله مواضع کی یف، مسکو و واشنگتن همچنان عمیق است و تردیدها درباره نیت واقعی کرملین پابرجاست. در میدان نبرد، نشانی از توقف دیده نمی شود؛ بمباران های روسیه همچنان ادامه دارد.

شکل و شمایل توافق صلحی که آمریکا، روسیه و اوکراین بر سر آن مذاکره می کنند، همچنان مبهم و چندلایه است. منابع آگاه می گویند چند متن موازی و در حال تکمیل به طور هم زمان در گردش است؛ فرایندی که خود مذاکره کنندگان آن را کارهای هم زمان و پیش رونده توصیف کرده و به گفته ناظران، همین ساختار پیچیده موجب سردرگمی شده است.

تا پیش از سفر غیرمنتظره استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ به مسکو در ششم اوت، پیش نویس ها تقریباً به صورت روزانه میان کی یف و مسکو رد و بدل می شد. در یکی از نسخه های کلیدی، پیشنهاد شده بود که جنگ در خط تماس فعلی متوقف شود، بدون آنکه اوکراین اشغال بخش هایی از خاک خود توسط روسیه را به رسمیت بشناسد. همچنین محدودیت هایی برای تعداد نیروهای مسلح دو کشور در نظر گرفته شود. در این طرح، عضویت اوکراین در ناتو کنار گذاشته می شود، اما راه پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا همچنان باز خواهد ماند.

دیپلماسی استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ، ظاهراً ماهیت مذاکرات صلح را دگرگون کرده است. او در دیداری سه ساعته با ولادیمیر پوتین، تصویری از بازگشت روسیه به اقتصاد جهانی را ترسیم کرد که می توان به لغو تحریم ها تا رفع محدودیت های تجاری بر صادرات نفت و گاز اشاره کرد. به گفته منابع مطلع، در همین جلسه پوتین پیشنهادی غیرمنتظره مطرح کرد: اگر اوکراین به طور داوطلبانه به مرزهای اداری استان های دونتسک و لوهانسک عقب نشینی کند، روسیه عملیات نظامی را متوقف خواهد کرد. چنین توافقی، دستاوردی نظامی برای کرملین به ارمغان می آورد که ارتش روسیه در سه سال و نیم جنگ خونین هرگز به آن دست نیافته بود.

ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، این پیشنهاد را غیرقابل قبول خواند و تأکید کرد: اوکراین هرگز حتی ذره ای از سرزمین خود را واگذار نخواهد کرد. هنوز مشخص نیست ویتکاف پیش از ارائه این طرح، با دولت اوکراین یا حتی تمام همکاران آمریکایی خود هماهنگ کرده بود یا نه. یک منبع آگاه این روند را یک افتضاح تمام عیار توصیف کرده است.

تحولات اخیر پیرامون توافق آتش بس، تا حدی بازتابی از واقعیت های سیاست داخلی دولت ترامپ است؛ جایی که آشوب، بی اطلاعی و خودمحوری برخی چهره ها، به اندازه خود میدان جنگ در تعیین مسیر حوادث نقش داشته اند. در مراحل ابتدایی، زمانی که روابط میان ترامپ و زلنسکی سرد و فاصله دار بود، سکان گفت وگوها عمدتاً در دست استیو ویتکاف قرار داشت. استیو ویتکاف با فشار برای دستیابی به یک توافق بزرگ در پی بازتنظیم روابط واشنگتن و مسکو بود. با این حال، منتقدان این مسیر را ساده انگارانه می دانستند؛ به ویژه پیشنهاد به رسمیت شناختن ادعای روسیه بر سرزمینی که حتی موفق به تصرف کامل آن نشده بود.

در ادامه، قدرت در تیم مذاکره کننده آمریکا به جناحی منتقل شد که حول محور کیت کلاگ، ژنرال بازنشسته و دیگر نماینده ویژه ترامپ شکل گرفته بود. این گروه تمرکز بیشتری بر جزییات میدانی جنگ داشتند که می توان به ارسال تسلیحات غربی و اعمال تحریم ها گرفته تا رصد مانورهای دیپلماتیک مبهم کرملین اشاره کرد. همزمان با تشدید حملات پهپادی و موشکی پوتین به شهرهای اوکراین، لحن ترامپ نیز سخت تر شد و به مواضع کلاگ نزدیک تر گردید. یک منبع آگاه در کی یف می گوید که آخرین بسته پیشنهادی آمریکا ترکیبی از هر دو رویکرد یعنی معامله گرانه و سخت گیرانه را در بر می گیرد.

هیچ تردیدی نیست که ولادیمیر پوتین، صرف برگزاری نشست آلاسکا را یک پیروزی دیپلماتیک برای خود می داند؛ آن هم بی آنکه پیش تر وعده روشنی برای پایان جنگ داده باشد. تصویر بیرونی ماجرا نیز به نفع اوست: این دیدار، نخستین نشست سران آمریکا و روسیه در چهار سال گذشته و پرزرق وبرق ترین حضور بین المللی پوتین از زمان تصمیم فاجعه بارش برای آغاز جنگ در سال 2022 خواهد بود.

مدتی ابهام وجود داشت که آیا ولودیمیر زلنسکی هم در این میز مذاکره حضور خواهد داشت یا خیر. کرملین از ابتدا به شدت مخالف بود، چرا که هر ترتیبی که اوکراین را هم سطح روسیه نشان دهد، خط قرمز مسکو محسوب می شود. گزارش های اولیه حاکی از آن بود که کاخ سفید تنها به یک نشست سه جانبه رضایت می دهد. اما ترامپ بعدتر اعلام کرد که چنین ضرورتی وجود ندارد.

هیچ کس با قطعیت نمی داند که ولادیمیر پوتین واقعاً به دنبال صلح است یا تنها در حال آزمودن و بازی دادن دونالد ترامپ می باشد. ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین به برخی نشانه ها اشاره کرده که می تواند حاکی از تمایل مسکو به توقف جنگ باشد، اما تحولات میدانی روایت پیچیده تری ارائه می دهند. نیروهای روسی ابتکار عمل را در اختیار دارند و در سراسر جبهه در حال پیشروی اند. یک منبع نزدیک به ستاد فرماندهی اوکراین می گوید که اغلب فرماندهان نظامی انتظار دارند جنگ دست کم یک سال دیگر ادامه یابد. گفته می شود پوتین حتی به وعده های ژنرال های خود دل بسته است؛ وعده هایی که بنا بر برخی گزارش ها، سقوط اوکراین را ظرف سه ماه نوید می دهند.

با این حال، اجرای حملات وسیع در جبهه ای که به طور شبانه روزی زیر دید و تیررس پهپادهای شناسایی و تهاجمی قرار دارد، فوق العاده دشوار است. روسیه همچنان برای دستاوردهای تاکتیکی محدود، بهای سنگینی به شکل تلفات انسانی می پردازد.

در همین حال، منابع مالی کرملین رو به کاهش است. تاکنون، روسیه توانسته نیازهای نیروی انسانی جبهه را با جذب داوطلبان و پرداخت پاداش های کلان جبران کند. اما با وخیم تر شدن وضعیت مالی دولت، ادامه این روند بدون اعلام بسیج عمومی دشوار خواهد بود؛ تصمیمی که پوتین تا این لحظه در برابر آن مقاومت کرده است. رکود اقتصادی پیش ِرو ممکن است کرملین را به سمت تثبیت دستاوردهای کنونی و تغییر مسیر به کارزاری کم هزینه تر برای بی ثبات سازی اوکراین از درون سوق دهد. با این حال، چنین راهبردی نه تنها فروش آن به افکار عمومی روسیه به عنوان یک پیروزی را دشوار می کند، بلکه ممکن است با گرایش های ملی گرایانه و توسعه طلبانه شخص پوتین نیز در تضاد باشد.

ابرهای تیره بر صحنه سیاست داخلی اوکراین نیز سایه افکنده اند. اقدام ولودیمیر زلنسکی در اواخر ژوییه برای محدود کردن استقلال نهادهای ضدفساد که در حال تحقیق درباره اعضای حلقه نزدیک به او بودند حرکتی نادرست و پرهزینه بود. اگرچه او در نهایت و آن هم تحت فشار اعتراضات گسترده، از این تصمیم عقب نشینی کرد و موقعیت سیاسی خود را حفظ نمود، اما این ماجرا زخمی بر جای گذاشت؛ زخمی که هم در نگاه ده ها هزار معترض خیابانی باقی است و هم در ذهن شرکای غربی که به طور بی سابقه ای، یک متحد درگیر جنگ را به شکل علنی مورد انتقاد قرار دادند.

این ماجرا هنوز به نقطه پایان نرسیده است. تحقیقات ضدفساد اکنون با جدیت و سرعت بیشتری پیگیری خواهد شد و می تواند بر کارزار انتخاباتی ای که احتمالاً پس از دستیابی به یک توافق صلح آغاز می شود، سایه بیفکند. یکی از مقامات ارشد یک نهاد ضدفساد می گوید: چنین پرونده هایی شتاب خود را پیدا می کنند. بعضی مسائل خودبه خود از بین نمی روند مثل یک سرماخوردگی نیست.