فرارو- چندان باورپذیر به نظر نمی رسد که شاعری که در کتاب بدعت ها و بدایع نیما یوشیج و عطا و لقای نیما یوشیج دست به ستایش نیما زده و خودش از جمله شاگردان نیما بوده است، در ادامه نیما را مورد لعن و نفرین قرار بدهد؛ پس داستان دلخوری مهدی اخوان ثالث از نیما یوشیج چیست؟

به گزارش فرارو، مهدی اخوان ثالث از اولین افرادی بود که قدم در مسیری گذاشت که نیما یوشیج آن را ساخته بود. اگر نیما یوشیج را بنیان گذار شعر نیمایی بدانیم، مهدی اخوان ثالث کسی بود که این مسیر را هموار و تثبیت کرد. نقش مهدی اخوان ثالث در تثبیت شعر نیمایی و ماندگاری این قالب شعری، به هیچ عنوان نقش کوچکی نیست.

اخوان با حضور در حلقه نزدیکان نیما یوشیج، خیلی زود مسیری را که استادش نیما در پیش گرفته بود پذیرفت و شروع به نوشتن شعر در قالب نیمایی کرد. اشعار او که به جرئت از محکم ترین اشعار ادبیات فارسی است، مسیر را برای بسیاری هموار و بسیاری را به شعر نیمایی علاقه مند کرد.

با وجود تمام این ها روایت هایی از دلخوری های اخوان از نیما یوشیج وجود دارد که با یک پیگیری ساده می توان پی برد که این روایت ها نادرست نیستند.

داستان دلخوری اخوان از نیما یوشیج به ماجراهایی پس از کودتای 28 مرداد برمی گردد. اخوان ثالث پس از اتفاقات 28 مرداد، دو بار زندانی شد. روایت ها در مورد دلایل زندانی شدن اخوان زیاد است؛ اما در یکی از این روایت ها، نیما یوشیج کسی است که باعث زندانی شدن اخوان بوده است.

در کتاب پیر پرنیان اندیش، که گفتگویی با هوشنگ ابتهاج است، اشاره ای به موضوع دیده می شود. ابتهاج در پاسخ به این سوال که آیا نیما اخوان را لو داده است یا نه، می گوید:

والله در پرده مونده خود اخوان اعتقاد داشت نیما ترسیده و اونو لو داده، ولی آخه اخوان کار ه ای نبود که نیما بخواد اونو لو بده. اگه نیما می خواست کسی رو لو بده باید یه آدم مهمی را لو می داد؛ مهم از لحاظ حزبی و تشکیلاتی می گم؛ یه خورده باورکردنی نیست. من حالا یادم نیست و درست نمی دونم که اخوان چند بار به زندان رفته. یه بار که یک امر خصوصی بود و داستانی دیگر بود که به شکایت کسی به زندان افتاد.

از گفته های ابتهاج می توان به این نتیجه رسید که حداقل داستان دلخوری مهدی اخوان ثالث از نیما یوشیج بیراه نیست.

سر نخ بعدی شعری با نام برای دخترکم لاله و آقای مینا است که اخوان در آن خطاب به دخترش گلایه هایی را در مورد آقای مینا مطرح می کند. اما این آقای مینا کیست؟ مینا در واقع همان نیما است که اخوان پس از مرگ نیما برای آنکه کدورتی از استاد در دل نداشته باشد آن را تغییر داده است.

گفته ها در مورد اینکه نیما چه نقشی در زندانی شدن اخوان داشته است ضد و نقیض به نظر می رسند. داستانی هست که اخوان در مورد نیما شعری نوشته و در آن به نیما بدگویی کرده است:

مرا نیمای... لو داد

مرا لو، پیشوای شعر نو داد

در کتاب پیر پرنیان اندیش، ابتهاج در این باب داستانی را از درگیری اخوان با سیاوش کسرایی ذکر می کند:

ما به کسرایی می گفتیم سیا بس کن خجالت بکش این کارا چیه می کنی؟ کسرایی با عصبانیت می گفت این فلان فلان شده به نیما فحش داده. اخوان هم طفلک خودشو زده بود به مظلومیت و موش مردگی و می گفت عزیزجان من اون شعر رو نگفتم دروغه؛ عاقبت اخوان گفت من مصرع دومو گفتم.

یدالله قرایی از دوستان نزدیک اخوان، در کتاب چهل و چند سال با اخوان لودادن اخوان را کار افرادی در حزب توده می داند. محمدرضا شفیعی کدکنی در کتاب حالات و مقامات م. امید بیتی را که اخوان در آن به نیما ناسزا گفته است، جعلی و ساختگی می داند. با وجود این، مرتضی کاخی، از شاگردان اخوان روایت دیگری را در این مورد بازگو می کند. کاخی در مصاحبه ای با هفته نامه نگاه پنجشنبه اذعان می کند که:

بعد از کودتای 28 مرداد نیما جملات بدی را به زبان آورد. زمانی که دستگاه وقت به نیما اتهام توده ای بودن و چپ گرایی زده بود، او گفته بود: من اصلاً چپ نیستم و این آدم های وقت گیر مثل اخوان و شاملو که دور من جمع می شوند عضو حزب توده هستند. این حرف ها باعث گرفتاری اخوان شد.

در روایتی دیگر، مسئله به جلال آل احمد بازمی گردد. محمدمهدی حسنی، پس از مصاحبه ای با تقی خاوری، از قول او نقل می کند که:

اخوان گفت وقتی مرا برای بازجویی به اتاق تیمسار تیمور بختیار بردند. او روی میز کار دفتر خود نشسته و با هفت تیرش بازی می کرد. پس از مدتی سکوت در همان وضع گفت: تو علیه اعلیحضرت همایونی شعر گفته ای؟ گفتم من چنین شعری نگفته ام. شعری را به من نشان داد که با دستخط نیما نوشته و زیرش قید شده بود که از اخوان است و گفت: ببین پیشوایتان نوشته این شعر را تو گفته ای و تو انکار می کنی؟ من وقتی خط نیما را شناختم، برای رَستنِ پیرمرد، موضوع را به گردن گرفتم. بعدها فهمیدم جلال آل احمد به نیما گفته بود تو با این جسم نحیف اگر به زندان بروی، می میری، بگذار جوان ها فولادِ آبدیده شوند و انتخابشان من بودم.

با توجه به شواهد موجود شاید بتوان این طور استدالال کرد که مهدی اخوان ثالث از نیما دلخوری داشته. اما با وجود این ها، مشخص نیست که داستان دلخوری اخوان از نیما دقیقا در چه زمینه ای بوده و اینکه آیا نیما یوشیج در واقع کسی بوده که باعث زندانی شدن اخوان شده است یا نه.