به گزارش دنیای اقتصاد؛ جریان صعود قیمت ها که از نیمه دوم سال 98 شتاب بیشتری به خود گرفته بود، اکثر سهم ها را در اغلب گروه های معاملاتی وارد محدوده های حبابی کرده بود. اهالی بورس تهران بر این اصل اعتقاد راسخ داشتند که بالاخره روزی بازار سهام گرفتار سیل وحشتناک فشار فروش حقیقی ها خواهد شد، اما هیچ کس از زمان وقوع آن مطلع نبود. از سوی دیگر، داغ بودن تنور معاملات سهام و احساس ترس از جاماندن از سودهای موجود در متن بازار، معامله گران را از این که عطای بازار سهام را به لقای آن ببخشند، دور و دورتر کرده بود.

در چنین شرایطی و از روز 20مردادماه، ریزش سنگین شاخص ها در کلیت بازار سهام آغاز شد و صفوف گسترده فروش که خریداری را در برابر خود نمی دیدند، تبدیل به غول ترسناک مرداد 99 بورس تهران شدند.

شاخص کل در جریان پنج روز منفی متوالی از قله 2 میلیون و 103 هزار واحدی که در صبحگاه 20مرداد تجربه کرده بود، به پله های میانی کانال یک میلیون و 800 هزارواحدی عقب نشینی کرد؛ اما این پایان کار نبود و بازار سهام گرفتار یک روند نزولی طولانی شد و این روند باید تا زمانی ادامه پیدا می کرد تا حباب قیمتی موجود در نمادهای کوچک و بزرگ بازار تخلیه شود.

شاخص کل بورس تهران در جریان یک روند نزولی 10ماهه، از قله 2 میلیون و 100 هزار واحدی، تا محدوده یک میلیون و 95 هزارواحدی در سوم خرداد سال 1400 عقب نشینی کرد. این یعنی شاخص کل بیش از 47 درصد از قله تاریخی خود عقب نشینی کرد که در بازه زمانی کمتر از یک سال، یک ریزش اسفناک برای قیمت یک کلاس دارایی محسوب می شود.

افزون بر این، چنین افتی در نماگر اصلی بازار سهام تجربه شده بود و قیمت برخی از سهم ها، بعضا افت های بیش از 80 درصدی را از قله های تاریخی خود تجربه کرده بودند. به این ترتیب بازار سهام، در آن روزهای دهشتناک، آن روی سکه و نیمه خالی لیوان را به مردمی نشان داد که تحت تاثیر فضای روانی مثبتی که در بورس وجود داشت؛ راهی بازار سهام شده بودند.

البته گفتنی است که دعوت های مقامات دولتی در آن مقطع، یکی از مهم ترین عواملی بود که موجبات تشدید استقبال مردم عادی از بازار سهام را فراهم کرد. بورس تهران نهایتا در فروردین ماه سال 1402 و پس از 31 ماه توانست سقف تاریخی ثبت شده در مرداد سال 99 را مجددا فتح کند.

چهارماه نخست سال 99، یکی از تاریخی ترین دوران بازار سهام محسوب می شود و سریالی از رکوردها در آن مقطع در سپهر بورس تهران به ثبت رسید. همان طور که گفته شد؛ شاخص کل از ابتدای سال تا 19مرداد 99، در بازه ای نزدیک به پنج ماه، با رشد 305 درصدی همراه شد و ابرکانال 2 میلیون واحدی را فتح کرد. در بهار 99، شاخص کل 148 درصد رشد کرد و در تیر 99 و فقط ظرف یک ماه، شاخص کل بورس 51 درصد رشد کرد تا بهار 99 و تیرماه آن سال تبدیل به بهترین فصل و ماه تاریخ معاملات سهام شوند.

از اسفند 97 تا تیر 99، شاخص بورس در 16 ماه از 17 ماه مدنظر، با رشد همراه شد و فقط در آبان 98 با افت 1.1 درصدی همراه شد. در 23 اردیبهشت 99، یک میلیارد و 451 میلیون دلار سهام در بازار معامله شد که این رقم، رکورد تاریخ بازار سهام در زمینه ارزش دلاری معاملات روزانه است و تا به امروز شکسته نشده است.

همچنین رکورد ارزش ریالی معاملات نیز در 18تیر 99 به ثبت رسیده که در آن روز، 30هزار و 480 میلیارد تومان سهام میان خریداران و فروشندگان دست به دست شده است که این رکورد هم تاکنون دست نخورده باقی مانده است.

افزون بر این، از ابتدای سال 99 تا 19 مرداد آن سال، 114همت پول حقیقی وارد گردونه معاملات سهام شد که رقم قابل توجهی محسوب می شود. ارزش دلاری بازار سهام نیز در 20مرداد 99 به 433 میلیارد دلار رسید که این رکورد نیز تاکنون دست نخورده باقی مانده است.

نخستین دلیل ریزش قیمت سهام، افزایش قابل توجه نرخ بهره بین بانکی بود. با شیوع و آغاز پاندمی کرونا در زمستان سال 98 و تعطیلی های گسترده ای که در آن مقطع به دلیل وحشت ناشی از ویروس کرونا شکل گرفته بود، بسیاری از کسب وکارها در حالت تعطیلی کامل یا نیمه تعطیل به سر می بردند. این موضوع موجب کاهش تقاضای تسهیلات در نظام بانکی شد، به گونه ای که نرخ بهره بین بانکی در یک مقطع حتی تا محدوده های 8 درصد نیز عقب نشینی کرد، یعنی اکثر بانک ها به دلیل عدم تقاضای تسهیلات با مازاد منابع مواجه شدند.

مازاد منابع موجب شده بود تا برای بانک ها، استقراض از بانک های دیگر در بازار بین بانکی با نرخ های بالاتر توجیه نداشته باشد. وقتی این اتفاق حادث شد، بانک ها در قالب یک توافق، تصمیم گرفتند که نرخ سود سپرده ها را تا محدوده 15 درصد نیز کاهش دهند. این موضوع سبب شد تا نرخ بهره در اقتصاد کاهش پیدا کند.

ارتباط معکوس نرخ بهره با ارزش دارایی ها یک تئوری اقتصادی است که در همه دنیا به عنوان یک اصل بنیادین پذیرفته شده است؛ در واقع در آن مقطع کاهش نرخ بهره، منجر به افزایش قیمت دارایی ها شد و افزایش ناگهانی نرخ بهره در ماه های بعد نیز یکی از دلایلی بود که موجبات ریزش قیمت ها در بورس تهران را فراهم کرد.

در واقع در آن برهه، باید بانک مرکزی موضع فعالانه تری را در قبال نرخ بهره اتخاذ می کرد، یعنی اجازه عقب نشینی نرخ بهره تا سطوح نازل را نمی داد و متعاقبا نرخ بهره را با شوک افزایشی ناگهانی نیز همراه نمی کرد. افزون بر این حبابی شدن قیمت ها نیز اصلی ترین عامل افت قیمت ها بود.

بررسی پارامترهای مختلف بازار در آن مقطع نشان می دهد که بسیاری از سنجه های تحلیلی و آماری بازار در آن مقطع تا چندین برابرمیانگین بلندمدت تاریخی خود نیز افزایش پیدا کرده بودند. افزون بر این دعوای دو وزارتخانه بر سر عرضه صندوق پالایش یکم نیز این سیگنال را به مردم مخابره کرد که شاید دولت دیگر قصد حمایت از بازار سهام را ندارد.