روزنامه کیهان در مطلبی با عنوان غفلت دولت از ظرفیت های داخلی برای جبران ناترازی انرژی به انتقاد از سوختن بیهوده3-4میلیارد دلار گاز مشعل در دولت رییسی پرداخته است.

این روزنامه در این زمینه نوشت: در شرایطی که کشور برای توسعه فازهای پارس جنوبی، اجرای پروژه های فشارافزایی و تکمیل زنجیره میادین نفتی با بحران تأمین مالی مواجه است، دولت همچنان به دنبال سرمایه گذار خارجی است. این در حالیست که سالانه میلیاردها دلار انرژی در داخل کشور به دلیل تلفات فنی، بهره وری پایین و مصرف غیراستاندارد، هدر می رود؛ منابعی که می توانند بدون نیاز به هیچ فاینانسی، پروژه های استراتژیک انرژی کشور را تأمین مالی کنند.

بر اساس داده های رسمی، در سال 1399 حدود 2151 میلیون بشکه معادل نفت خام، انرژی اولیه در کشور عرضه شده است. اما تنها 1657 میلیون بشکه آن به دست مصرف کننده نهایی رسیده و حدود 494 میلیون بشکه معادل نفت خام تلف شده است؛ یعنی حدود 23 درصد از کل انرژی.

اگر قیمت هر بشکه معادل نفت را تنها 60 دلار در نظر بگیریم، میزان تلفات سالانه انرژی در کشور به عددی نزدیک به 29 میلیارد و 600 میلیون دلار می رسد؛ بیش از کل بودجه عمرانی کشور و بزرگ تر از تمام نیاز ارزی پروژه های نفت و گاز در چهار سال آینده.

در شرایطی که توسعه فازهای باقی مانده پارس جنوبی و پروژه های فشارافزایی به حدود 20 میلیارد دلار در چهار سال آینده نیاز دارد، دولت همچنان چشم به بیرون دوخته و یا وعده سرمایه گذاری چین و روسیه را تکرار می کند. این در حالیست که منابعی به مراتب بزرگ تر و کاملاً در دسترس، سالانه در داخل کشور از بین می روند.

سؤال اساسی اینجاست؛ چرا دولت از این فرصت بزرگ صرفه جویی و بهینه سازی، برای تأمین مالی پروژه های کلان خود استفاده نمی کند؟ آیا مدیریت تلفات داخلی سخت تر از مذاکره با خارجی هاست؟

تنها در سال 1400، حدود 15 میلیارد و 200 میلیون مترمکعب گاز مشعل در کشور سوزانده شده است؛ معادل 41 میلیون و 700 هزار مترمکعب در روز. این گاز که عمدتاً در میادین نفتی جنوب کشور به آتش کشیده می شود، می توانست به جای سوزانده شدن، به نیروگاه ها، صنایع یا حتی صادرات اختصاص یابد.

ارزش صادراتی این گاز، با قیمت های منطقه ای، بین سه تا چهار میلیارد دلار در سال برآورد می شود، اما همچنان خبری از پروژه های جدی جمع آوری گازهای مشعل نیست. به جای آن، کشور در روزهای سرد سال با بحران کمبود گاز مواجه می شود.

راندمان متوسط نیروگاه های حرارتی ایران در حدود 39 و یک دهم درصد است. طی دهه گذشته، این عدد تنها دو واحد درصد افزایش یافته، در حالی که در کشورهای پیشرفته، راندمان تولید برق به بالای 50 درصد رسیده است.

به گفته کارشناسان، به ازای هر یک درصد افزایش راندمان نیروگاهی، حدود دو و نیم درصد در مصرف سوخت صرفه جویی می شود. این یعنی میلیاردها مترمکعب گاز کمتر در سال مصرف خواهد شد.

با این حال، نه فقط سرمایه گذاری لازم برای نوسازی نیروگاه ها صورت نگرفته، بلکه در بسیاری موارد نیروگاه های فرسوده با بهره وری پایین همچنان در حال فعالیت اند.

بر اساس گزارش های بین المللی، شاخص شدت مصرف انرژی در ایران یک و هشت دهم برابر میانگین جهانی و دو و هشت دهم برابر کشورهای توسعه یافته است. به زبان ساده، ایران برای تولید هر واحد محصول یا خدمات، بسیار بیشتر از کشورهای دیگر انرژی مصرف می کند.

با این حال، روند این شاخص در کشور نه تنها بهبود نیافته، بلکه صعودی هم بوده است. یعنی بهره وری در حال کاهش است و کشور به سمت مصرف بیشتر انرژی برای تولید کمتر می رود.

در بخش خانگی که حدود 33 درصد از مصرف انرژی کشور را در اختیار دارد، وضعیت بهره وری نگران کننده است.

بیش از 70 درصد کولرهای آبی و 70 درصد بخاری های گازی مورد استفاده مردم فاقد برچسب انرژی یا دارای برچسب رده D یا کمتر هستند. حدود 20 میلیون بخاری گازی و همین تعداد کولر آبی در منازل کشور استفاده می شود. در بخش حمل ونقل نیز، مصرف سوخت خودروهای سبک و سنگین بالاتر از استانداردهای جهانی است. به عنوان نمونه، مصرف سوخت خودروهای سواری در ایران به طور میانگین بیشتر از کشورهای آلمان، ترکیه، هند و چین است.

همچنین در ناوگان حمل ونقل باری، حدود 45 درصد خودروها فرسوده اند و دو برابر خودروهای نو سوخت مصرف می کنند.

بخش صنعت با سهم بیش از 37 درصدی از کل انرژی مصرفی کشور، به یکی از گلوگاه های اصلی اتلاف انرژی تبدیل شده است. بررسی ها نشان می دهد که رشد ارزش افزوده در این بخش متناسب با رشد مصرف انرژی نبوده، یعنی مصرف بالا رفته ولی تولید ثروت نه.

کارشناسان بر این باورند که نوسازی صنایع انرژی بر، وضع استانداردهای سخت گیرانه و تشویق به تکمیل زنجیره ارزش می تواند هم از اتلاف انرژی جلوگیری کند و هم صادرات صنعتی کشور را افزایش دهد.

مهدی هاشم زاده، کارشناس انرژی در این زمینه معتقد است: اگر تنها نیمی از تلفات انرژی کشور با بهینه سازی کاهش یابد، سالانه 15 میلیارد دلار منابع آزاد می شود. این عدد، بیشتر از نیاز ارزی سالانه توسعه میدان های گازی کشور است.

او تأکید کرد: بهینه سازی انرژی نه فقط راهی برای حل بحران ناترازی گاز است، بلکه منبعی پایدار و ارزی برای کشور ایجاد می کند، اما متأسفانه هیچ اراده عملی در بدنه دولت برای استفاده از این ظرفیت دیده نمی شود.

دولت ایران برای نجات صنعت نفت و گاز کشور، دنبال منابع خارجی است، اما ثروت واقعی همین جاست، در خانه، در کارخانه، در لوله های انتقال، در مشعل های روشن و در خودروهای فرسوده.

هرساله حدود 30 میلیارد دلار انرژی در کشور دود می شود؛ در حالی که با فقط 50 درصد صرفه جویی، می توان کل پارس جنوبی را نوسازی کرد، پروژه های فشارافزایی را راه انداخت، و حتی سرمایه گذاری جدید در صنعت برق انجام داد.

اما تا زمانی که دولت همچنان از ظرفیت مصرف غیربهینه چشم می پوشد و فاینانس خارجی را به عنوان تنها راهکار دنبال می کند، هم توسعه عقب خواهد ماند و هم منابع ملی دود خواهد شد.