فرارو- محمود زمانی جمشیدی؛ در افواه و تلقی عامّه آدولف هیتلر خصم خونی قوم یهود شناخته شده است. نام او همواره کشتار یهود و کوره های آدم سوزی را به ذهن متبادر می کند. اما با وام گرفتن بینشی ژرف از فردریش نیچه و تأملی در کتاب نبرد من هیتلر و کنش سیاسی او می توان نشان داد که به شکلی متناقض گون هیتلر در همان ساختار ژرف یهودی اندیشید و عمل کرد.

در این مقال بر آن ام که نشان دهم اگر بر حسب ظاهر بنگریم دشمنی خونی ای بین هیتلر و یهود وجود داشت. اما بر حسب باطن قضیه و با التفات به سخن ژرف نیچه می توان گفت در بن انگاره ها و ژرف ساختارها دوستی عمیقی بین این دو می توان یافت و هر دو از آبشخور همانندی سیراب می شوند. اما سخن ژرف نیچه چه بود؟ در برابر این حکم مشهور ارسطو که ای دوستان، دوستی وجود ندارد نیچه بیان داشت: ای دشمنان، دشمنی وجود ندارد ! به دیگر سخن، دشمنان در نبرد با یکدیگر بیش از پیش به یکدیگر همانند می شوند و در ژرف ساختارشان با یکدیگر دوست اند نه دشمن. نگاهی به کتاب نبرد من و کنش سیاسی هیتلر پرده از شباهت ژرف ساختاری میان او و قوم یهود برمی دارد. طُرفه آنکه برخی از بزرگان قوم یهود و صهیونیسم بین الملل هوادار هیتلر بوده اند.

امروزه می دانیم که سران صهیونیسم بین الملل از برنامه های نژادی هیتلر دفاع کردند به این امید که قوم یهود را از سراسر جهان به سوی سرزمین مقدس [اشغالی] بکشانند. و در انجام این کار نیز توفیق یافتند. برخی از این سران صهیونیسم حتی ایدئولوژی نازیسم را به دو بخش پوسته و هسته تقسیم کردند و گفتند پوسته نژادپرستانه این ایدئولوژی را می توان دور ریخت اما هسته مارکسیسم ستیزانه و ضدّ لیبرالی آن را نگاه داشت.

در اینجا بر سر آن نیستم که درباره مارکسیسم ستیزی و دشمنی هیتلر با لیبرالیسم سخن بگویم (و صادقانه باید بگویم نکات چشمگیری در آرای هیتلر در این باب یافت می شود که شایسته توجه جدی است و نباید خود را از آن محروم کرد). اما برگردیم به بحث اصلی: هیتلر و یهود کجا با هم ملاقات می کنند؟ آیا دشمنی هیتلر با یهود پیشاپیش واجد فرم و صورتی یهودی نبود؟ چند شاخص در اینجا هست که اینجا برای ما راهنماست:

یک: آیا هیتلر را نمی توان موسای قوم ژرمن دانست؟ بیایید به داستان موسی و بنی اسراییل و خروج از مصر بنگریم. هیتلر به قوم خود چنان می نگریست که موسی به بنی اسراییل. گویی در پس ذهن هیتلر شاهد بازتولید ساختاری ناخودآگاه بودیم: اینجا فرانسه جایگزین مصر می شود و آلمان ها که در نبرد مستعمراتی به اروپاییان باخته اند به دنبال فتح سرزمین های اروپایی می روند. همچنانکه موسی خواست بنی اسراییل را به سرزمین شیر و عسل رهنمون شود هیتلر نیز شبان قوم خود بود در رسیدن به چراگاه های جدید برای سیر کردن قوم خویش.

آیا در سال 1939 هیتلر دست به خروجی از سرزمین خود نزد برای فتح لهستان؟ و چونان یهود آنگونه که در تورات نمودار می شود سرزمین هایی را که پیش از این دشمن قوم خویش می دانست به زیر سیطره خویش درنیاورد؟ در هیتلر نیز با گونه ای حس کین توزی و انتقام جویی یهودی وار روبه رو می شویم، قومی قربانی اروپا، قومی استثنایی که قوم برگزیده است و رسالتی استثنایی بر عهده دارد و همه چیزش استثنایی است. هیتلر به دنبال خلوص نژادی قوم خود بود، یهود نیز. هیتلر ژرمن ها را قوم برگزیده می دانست، همچنانکه یهود خود را. در نگاه هیتلر که متأثر از نگاه زیست شناسی گرا بود آریایی ها برگزیده بودند چون طبیعت و نه یهوه یا خدا آنان را برگزیده بود.

این طبیعت و سیر تنازع بقا بود که آریاییان و گل سرسبد آنها یعنی ژرمن ها را مستحق برگزیدگی و استثنایی بودن و سروری بر همه نژادهای بشر کرده بود. اما در قوم یهود این استثنا بودن چیزی نیست که از جانب طبیعت بدانها هدیه شده باشد، برعکس؛ هیتلر در کتاب نبرد من آشکارا دیدگاهی آتنی و ضرورت بنیاد دارد. نگاه یهود اما در ستیز با آتن و طبیعت گرایی است و به تعبیر لف شستوف فیلسوف یهودی روس تبار دیدگاهی اورشلیمی است. هیتلر می گفت ضرورت طبیعی و قوانین ضروری علّی است که آریاییان را شایسته سروری بر جهانیان می کند.

یهود می گفت دخالت موجودی متعال و یک خدای بیرون از دستگاه است که منجی قوم یهود می شود. هیتلر نیازی به توسل به این خدا نداشت چون طبیعت را ضامن پیروزی خود و قومش می دانست و می پنداشت طبیعت با قوم او عهد بسته که او را هرگز رها نکند. این عهد آیا شبیه عهدی نیست که یهوه با بنی اسراییل بست که تا هر وقت که تنها مرا بپرستید و از شریعتم سرنپیچید شما را در میان اقوام و اُمَم سرفراز خواهم کرد و ذرّیه شما را در جهان خواهم گسترد؟ برای هیتلر این عهد را آریاییان باید با طبیت ببندند، و شریعتِ این طبیعت را مراعات کنند. شریعت این طبیعت به زعم وی چیست؟ چیرگی اقویا بر ضعفا و حفظ خلوص نژادی. ازقضا تأکید بر حفظ خلوص نژادی و قومی را نزد یهود نیز می یابیم. یهود قوم برگزیده خداست چون تنها این قوم است که به تمامی پاسدار شرایع الهی است.

آریاییان (ژرمن ها) قوم برگزیده خدا/طبیعت اند چون تنها آنها پاسدار شریعتِ طبیعت اند. محتوای پاگانی (شرک آلود) هیتلر و نازیسم و مضمون توحیدی یهود گویی از یک نمونه ازلی (به تعبیر یونگی) پیروی می کنند. برای نمونه در همان تورات نیز نسبت به ازدواج یهود با غیریهود هشدار داده شده تا مبادا این ازدواج با مشرکان باعث نقض عهد با یهوه شود و به شرک و بت پرستی و زیر پا نهادن شریعت موسی بینجامد، چرا که در این صورت یهوه بنی اسراییل را عذاب سختی خواهد داد، خدایی که غیور است و برنمی تابد که بنی اسراییل جز او خدای دیگری را عبادت کند (نمونه های این عذاب ها در تورات آمده، به بردگی گرفته شدن بنی اسراییل و ویرانی معبد اورشلیم و ... توسط اقوام آشور و ...). هیتلر نیز همراه با هارون های اش (گوبلز، هیملر، آیشمن، هس و ...) در حال انذار دادن آلمان ها بود به پرستش گوساله لیبرالیسم و مارکسیسم و دمکراسی پارلمانی.

نحوه برخورد صهیونیستها با قربانیان هولوکاست که به جای تمرّد و شورش کاری نکردند مگر اینکه روانه مرگ شوند نیز نمونه ای از برخورد خلوص گرایانه یهود با قوم خویش است، و این نوع برخورد به انگاره های آرمانی هیتلر و نازیسم همانندی ژرف ساختاری دارد. چنانکه در اسناد تاریخی آمده سران یهود سعی بسیار کردند تا خاطره این قربانیان بخت برگشته را که نمونه ای از یهودیان ناخالص و بد بودند از ذهن و ضمیر تاریخ بزدایند. در نگاه ایشان یهودی خوب یعنی کسی که فقط عبری حرف می زند نه ییدیش (زبانی مخلوط از آلمانی و عبری مخصوص یهودیان چک و ...)، با عشق در مزارع اسراییلی (کیبوتص) کار می کند، به یهودی بودن خویش مفتخر است، متکی به خود و با اعتماد به نفس است و .... در قلب دیدگاه هیتلر و یهود، هر دو، گونه ای نظریه به نژادی (اصلاح نژادی) دیده می شود.

در پایان به گونه ای ناسازگاری در اندیشه هیتلر اشاره کنیم. هیتلر چنانکه در اندیشه بسیاری از منتقدان مدرنیته دیده می شود و در رهیافتی که تداعی گر رمانتیسم آلمانی قرون هجده و نوزده میلادی است (و نمونه های آن در فرانسه نیز دیده می شود) یک شخص باور (پرسونالیست) است. اما تأکید او بر پیروی از طبیعت و ترادهش های قوم ژرمن جایی برای پرسونالیسم نمی گذارد. پرسونالیسم همواره گونه ای طغیان در برابر جماعت و طبیعت را به ذهن متبادر می کند. چرا که هیتلر نیز در تقابل با مدرنیته به دنبال بازیابی روح انداموار اجتماع قومی (گماینشافت) بود در برابر گزلشافت مدرن که به تعبیر وبر قفس آهنین عقل سرد بر آن فرمانفرماست.

و این امر به معنای مستحیل کردن فرد در قوم خویش است و جایی برای ابراز وجود مستقل شخص باقی نمی گذارد. یهود در پروژه صهیونیسم کوشید با تبلیغ و تأکید بر دیانتِ یهود یهودیانِ سراسر عالم را به فلسطین بکشاند و روح قومی از دست رفته یهود (گماینشافت) را آنجا برپا و دوباره مستقر کند، کوششی که پیشاپیش محکوم به شکست بود. یهود خاکی نداشت که بتواند از خاک دم زند. فقط خون داشت. و کوشید این خون ها را از سرتاسر جهان به سوی خاکی بکشاند که در تعلق اش به یهود حرف و حدیث فراوان بود. در همان زمان اعلامیه بالفور یکی از اعضای یهودی مجلس بریتانیا پروژه انتقال یهودیان به سرزمین های اشغالی را با استدلالی درست نقد کرد.

لبّ حرف اش این بود که هم وطن دانستن یهودیان لهستان و فرانسه و مجارستان و هلند و آلمان و روسیه و اوکراین و ... همان قدر موجه و معقول است که مسیحیان فرانسه و ایتالیا و انگلستان و اسپانیا و بلژیک و ... را به صرف مسیحی بودن هم وطن هم بدانیم. اما آنچه برای هم وطن بودن مهم است هم کیش بودن و حتی هم نژاد بودن نیست بلکه زیستنی درازمدت در یک سرزمین و گذراندن حوادثی یکسان از سر و رسیدن به یک روح همدلی و هم سرنوشتی است (آنچه در تاریخ ایران دیده می شود). خلاصه اینکه آلمان و یهود گویی هر دو زخم خورده یک خنجر بودند: از دست رفتن روح انداموار گماینشافت. بدینسان هر دو ضدّ مدرن بودند، هرچند هیتلر در استفاده از تکنولوژی رهیافتی مدرن داشت. (و همین یکی از دلایل نقد هایدگر بود بر نازیسم به عنوان یکی از نمونه های ویرانگر تحقق اراده معطوف به قدرتی که در متافیزیک غرب به ودیعت نهاده شده بود).[1]

[1] همین جا هشدار بدهیم که یهودی و آریایی را باید دو آیدئال تایپ (سنخ آرمانی) به معنای وبری کلمه دانست. در واقعیت چنین چیزهایی وجود ندارند، بلکه برساخته هایی نظری اند برای تبیین و توضیح ساده تر پدیده ها. بی توجهی به این هشدار فقط نتایج معرفتی ندارد بلکه سر از نتایج وخیم سیاسی اخلاقی نیز درمی آورد.