چند روزی است که ایجاد تغییرات در شورای عالی امنیت و انتصاب علی لاریجانی به دبیری این نهاد مهم امنیتی، نقل محافل سیاسی و رسانه ای است.

به گزارش خبرآنلاین، بر همین اساس، حمیدرضا جلایی پور، فعال سیاسی اصلاح طلب، در گفت و گویی، با اشاره به حضوری لاریجانی در مهم ترین نهاد امنیتی کشور بیان کرد: معرفی علی لاریجانی بعنوان دبیر شورای امنیت ملی نشان دهنده تصمیم حکومت در بازبینی سیاست ها و قوی تر اجرا کردن آن ها است.

وی درباره تشکیل شورای دفاع در دل شعام هم گفت: اولا تشکیل شورای دفاع زیر مجموعه قانونی شورای عالی امنیت ملی است. بعنوان مثال هم اکنون شورای امنیت کشور هم در وزارت کشور زیر مجموعه شعام هست. ثانیا احتمالا یکی از فلسفه های انتخاب لاریجانی برای پایان دادن به موازی کاری ها در حساس ترین سازمان های سیاسی، امنیتی، نظامی و اطلاعاتی کشور است.

محدود شدن جایگاه تندروها در حکومت از موضوعات دیگری بود که جلایی پور به آن گریزی زد و خاطرنشان کرد: روشن است که عاقلانه ترین کارها این هست که حاکمیت از این تندروی ها فاصله بگیرد. دبیری لاریجانی همینجا معنا دارد و گرنه حسین شریعتمداری را برای این کار بکار می گرفتند.

مشروح گفت و گو با حمیدرضا جلایی پور، فعال سیاسی اصلاح طلب را در ادامه می خوانید؛

اخیراً درپی ایجاد تغییرات در شورای عالی امنیت ملی، شورای دفاع تشکیل شد. همچنین آقای لاریجانی هم به دبیری شورای عالی امنیت ملی منصوب شده است. ارزیابی شما از این تغییرات چیست؟

ارزیابی دقیق از هر دو موضوع در سوال شما هنوز کمی زود است. زیرا پس از جنگ دوازده روزه هنوز مقامات رسمی و مربوطه درباره علل این تصمیمات نظری نداده اند. ما بیشتر می توانیم براساس شواهد و قرائن گمانه هایی را مطرح کنیم.

به نظر می رسد تشکیل شورای دفاع نتیجه بررسی مسولان پس از جنگ دوازده روزه هست. باز به نظر می رسد حکومت وقوع مجدد جنگ را جدی تلقی می کند و قصد دارد با تشکیل شورای دفاع چابک تر و موثرتر با شرایط جنگی برخورد کند. و حتی اگر جنگ هم نشد این شورای دفاع متمرکزتر به تقویت امور دفاعی بپردازد. این تصمیم در واقع نوعی کابینه دفاعی جنگی در رویارویی با وضعیت جنگی و یا تقویت بنیه دفاعی است.

معرفی علی لاریجانی بعنوان دبیر شورای امنیت ملی هم نشان دهنده تصمیم حکومت در بازبینی سیاست ها و قوی تر اجرا کردن آن ها است. همه می دانیم در شرایط فعلی کشور و حکومت آن در شرایط و پیچ سختی در برابر اسراییل و بلوک غرب قرار دارد. بلوک غرب از ایران تسلیم می خواهد.

هم اکنون برای عبور از این پیچ جنگی سه راه حل مطرح است. یکی راه حل تداوم جنگ به هر قیمت. یعنی همین راه تندروها در کشور. یکی هم راه حل انعطاف حداکثری در برابر آمریکا و یکی هم راه حل سوم است. در راه حل سوم بنا به جنگ به هر قیمت نیست و بنا به تسلیم هم نیست بلکه بنا به یک دیپلماسی فعال و ابتکاری (در حین افزایش توانایی نظامی، اقتصادی و اجتماعی کشور) است. به نظر می رسد انتصاب لاریجانی بدین خاطر هست که حکومت راه سوم را محکم تر طی کند. اگر غیر از این بود حکومت لازم نمی دید که علی لاریجانی را که دو بار در انتخابات 1400 و 1403 صلاحیتش را برای ریاست جمهوری تایید نکرده دوباره بخواهد در پست مهم دبیری شورای عالی امنیت ملی (شعام) بکار گیرد.

پس شما از حضور علی لاریجانی در پست دبیری شعام دفاع می کنید؟

اگر توجه کنید ما دو تا علی لاریجانی داریم. یکی لاریجانی یک که از اول انقلاب تا وقتی که به او تندروها در قم کفش پرتاب کردند، است. یکی هم لاریجانی دو است که یکی از ویژگی های این لاریجانی مخالفت با سیاست های تندروانه در سال های اخیر است. اشاره شد شاید به همین دلیل هم صلاحیت او در انتخابات 1400 و 1403 تایید نشد. من در این گفت گو از لاریجانی دو در مسولیت دبیری شعام (شورای عالی امنیت ملی) دفاع می کنم.

معنای تشکیل شورای دفاع در شرایط فعلی چیست و چقدر ممکن است موازی کاری با نهادهای دیگر انجام شود؟

به اهمیت شورای دفاع پس از جنگ دوازده روزه و در پاسخ سوال بالا جواب دادم. اما بحث موازی کاری دو پاسخ دارد. پاسخ اول این که در هر سازماندهی جمعی امکان موازی کاری هست. حتی ممکن است نه بین دو سازمان که در یک سازمان کوچک میان رییس سازمان و معاونش موازی کاری بشود. لذا همه مدیران باید مواظب ورود به موازی کاری باشند. اما در مورد موضوع تشکیل شورای دفاع و انتصاب لاریجانی به دبیری شعام (شورای عالی امنیت ملی) می شود امیدوار بود که موازی کاری ها کمتر شود.

زیرا اولا تشکیل شورای دفاع زیر مجموعه قانونی شورای عالی امنیت ملی است. بعنوان مثال هم اکنون شورای امنیت کشور هم در وزارت کشور زیر مجموعه شورای عالی امنیت ملی است. ثانیا احتمالا یکی از فلسفه های انتخاب لاریجانی برای پایان دادن به موازی کاری ها در حساس ترین سازمان های سیاسی، امنیتی، نظامی و اطلاعاتی کشور است. ثالثا لاریجانی فردی صاحب تجربه در بزنگاه های بحرانی کشور بوده. وزیر بوده، ده سال مدیر صداسیما بوده و سه دوره ریاست مجلس بوده. سابقه طولانی در حضور در نشست های شعام داشته. لاریجانی دبیر و مسولی صفر کیلومتر در شورای عالی امنیت ملی نیست. ثالثا لاریجانی قبلا با پزشکیان در هیئت رییسه مجلس کار مشترک بدون حاشیه داشته اند. این ها نشانه هایی می تواند باشد که موازی کاری ها محدودتر شود.

آیا بازگشت لاریجانی به این معناست که حاکمیت به سمت اصلاحات می رود؟

حتما کشور نیازمند بازگشت عقلانیت و نیاز به تغییر و اصلاح رویکردها است. در سوالات بالا به ویژگی های لاریجانی و تصمیمات اخیر حکومت اشاره کردم. علی لاریجانی در شرایط فعلی و در این پیچ حساس جنگی از یک مزیت دیگر نیز برخوردار است. او در شرایط فعلی از حمایت مهمترین نیروی سیاسی داخل جامعه ایران برخوردار است. ببینید در شرایط فعلی از چهار جریان و نیروی سیاسی می توانیم صحبت کنیم.

اول، رادیکال های اصول گرا، شامل جبهه پایداری و دولت سایه جلیلی و حامیان آن ها در رسانه ها و در دستگاه های امنیتی. دوم، میانه روها که وسیع ترین نیروهای سیاسی کشور هستند. شامل اصلاح گران توافق گرا (خاتمی، حسن خمینی و پزشکیان، جهانگیری و حامیانشان)، اصول گرایان میانه رو (قالیباف و لاریجانی و حامیانشان) و اعتدال گران (روحانی و حامیانش).

سوم، گذرکنندگان از جمهوری اسلامی (میرحسین و تاج زاده و حامیان شان، بخشی از ملی مذهیی ها و بخشی از جمهوری خواهان خارج از کشور). چهارم، سرنگونی طلبان هستند. این نیرو وزن اجتماعی در ایران ندارد اما حمایت نیروی نظامی و رسانه ای دشمن را (یعنی اسراییل را) با خود دارند. این نیرو شامل طرفداران پسر شاه و نیروهای مسلح معارض ج. ا مثل مجاهدین خلق، کومله و جیش العدل و…هستند.

نکته مهم این است که دبیری علی لاریجانی در شعام مورد حمایت نیروهای سیاسی میانه رو و توسعه گرا و توافق گرای کشور هستند. و اتفاقا این نشان می دهد هم دولت و حاکمیت دست به انتخاب خوبی زده اند.

ارزیابی شما از سرنوشت سعید جلیلی چیست؟

من از اخبار پشت پرده خبر ندارم. ممکن است جناب جلیلی در شورای عالی امنیت ملی بماند یا برود. این مهم نیست، مهم اراده حاکمیت بر تغییر رویکردها در امور سیاسی امنیتی است. اگر این اراده باشد بودن جلیلی در شورای عالی امنیت ملی مشکل نیست. ولی اگر اراده تغییر رویکردها در حاکمیت سست باشد، جلیلی هم در شورای عالی امنیت ملی نباشد مشکل کشور در عبور از پیچ جنگی فعلی حل نمی شود.

ضمنا توجه داشته باشید افراد و گروه های تندرو در سیاست همه کشورها حضور دارند. لذا حضور تندروها در سیاست کشور ما معضل نیست، معضل و ضایعه وقتی است که این جریان تندرو و هزینه ساز بیش از دو دهه و بدون رعایت قواعد دموکراسی بر تصمیمات مهم کشور موثر بودند و هزینه های سهمگین ایجاد کردند؛ از احمدی نژادی ها که از محو اسراییل می گفتند تا دولت سایه که دست از توهم گرایی بر نمی دارد. این ضایعه بوده. شما می بینید همچنان این تندروها و آغل گراها بر صداسیمای کشور در این شرایط حساس حاکم اند. این تندروها جدی ترین نیروی اخلال گر میان شهروندان و حکومت در این شرایط جنگی هستند.

عاقلانه ترین کارها این هست که حاکمیت از این تندروی ها فاصله بگیرد.

آیا حضور لاریجانی در شعام به این معنا است که جایگاه تندروها در حاکمیت محدود می شود؟

ببینید، شوخی که نداریم. اشاره شد کشور در شرایط و پیچ و گردنه جنگی قرار دارد. این تندروها یکی از عواملی بودند (البته تنها عامل نبودند، یک عامل مهم دیگر تجاوزگری اسراییل با حمایت بلوک غرب علیه ایران و حکومت آن است) که ایران را با شرایط بحرانی فعلی روبرو کردند. روشن است که عاقلانه ترین کارها این است که حاکمیت از این تندروی ها فاصله بگیرد. دبیری لاریجانی همینجا معنا دارد و گرنه حسین شریعتمداری را برای این کار بکار می گرفتند.

برای عبور از پیچ و گردنه جنگی فعلی چه کارهایی باید انجام شود و این چه نسبتی با لاریجانی دارد؟

ببینید هم اکنون حاکمیت برای عبور آبرومندانه از پیچ جنگی فعلی حداقل سه کار باید انجام بدهند. علی لاریجانی در هر سه کار می تواند در پست دبیری شورای عالی امنیت ملی خدمت کند. اولین کار آمادگی همیشگی دفاعی کشور در برابر تجاوز احتمالی اسراییل تجاوزپیشه و برتری طلب است. اشاره شد اینجا لاریجانی می تواند کمک کند. دومین کار، یک دیپلماسی ابتکاری و خلاق است. در این دیپلماسی خلاق دولت، وزارت خارجه برای سوالات مهمی باید پاسخ داشته باشد.

چه سوالاتی؟

من به چهار تا از این مسائل اشاره می کنم.

مساله اول با غنی سازی چه کنیم؟ (بحث داشتن یا نداشتن صنعت هسته ای نیست)؛ روی میزانی از غنی سازی به هرقیمتی ولو وقوع جنگ مجدد بایستیم؟ یا روی کنسرسیوم کار کنیم؟ یا می شود برای یک دوره زمانی غنی سازی را تعلیقش کرد؟ یا می شود تعطیلش کرد؟ یا این که نباید وارد می شدیم حالا که وارد شدیم نباید عقب کشید؟

مساله دوم این است که حکومت ایران با موجودیت اسراییل چه سیاستی داشته باشد؟ سیاست محو اسراییل؟ یا سیاست ترک مخاصمه با اسراییل (بدون شناسایی مشروعیت دولت اسراییل)؟ با طرح دودولتی اعراب چگونه باید روبرو شد؟ همراهی کنیم یا مخالفت کنیم؟

مساله سوم نحوه حمایت ایران از گروه های مقاومت منطقه در چه سطحی باید باشد؟ در سطح حمایت از طریق سپاه قدس باشد؟ یا حمایت معنوی، سیاسی جمهوری اسلامی باشد و حمایت مالی از طریق جامعه مدنی باشد؟

مساله چهارم درباره سطح روابط جمهوری اسلامی با آمریکا چه باید کرد؟ مطلقا نباید رابطه داشت یا گفت و گو می توان داشت یا باید برای حل مسائل طرفین آماده مذاکره و توافق بود؟ یا حتی دنبال مذاکره جامع به قصد بازگشایی سفارتخانه ها بود؟ برای داشتن یک دیپلماسی فعال و در خدمت رفع تحریم و توسعه کشور باید به مسائل چهارگانه پاسخ روشن داشت.

فقط مشکل همین سوالات هست؟

اتفاقا مشکل عمیق تر است. شما می دانید در برابر انتظار پاسخ به مسائل چهارگانه یک روایت دیگر (یا به اصطلاح روایت غیر غربی یا بیرون از پارادایم آشتی با غرب) هم هست که گفته می شود چهار سوال فوق دستور کار و فریب غرب در برابر ایران است. لذا ایران راهی جز مقاومت ندارد و در دیپلماسی باید دنبال امکانات غیر غربی باشد. اما مشکل این نگاه این است که نه چین و نه روسیه به ایران را قصه غنی سازی و موضوع اسراییل کمک نمی کنند. در ده سال گذشته هم کمک نکرده اند.

با چنین وضعیتی چه باید کرد؟

بحث همین هست. آیا باز باید سیاست مقاومت یک بعدی فعلی را به هر قیمت ادامه داد؟ آیا تداوم سیاست یک بعدی، نظام سیاسی و تمامیت ایران را با مخاطره روبرو نمی کند؟ در دو دهه گذشته با تداوم سیاست مقاومت یک بعدی، ایران از رشد اقتصادی بالای پنج درصد و از دریافت تکنولوژی روز محروم بوده، به شبکه مقاومت ایران در اطراف اسراییل ضربات مهلک وارد شده و به فرماندهان نظامی و دانشمندان و پدافند ایران ضربات جدی وارد شده است. مشکل ایران تا قبل از جنگ اخیر ناترازی ها و معیشت بود و حالا نگرانی از وقوع جنگ مجدد بر آن افزوده شده است. (این پدیده روانشناسی جمعی در برابر نیاز کشور به توسعه قرار می گیرد).

با این وضعیت باز ایران باید سیاست های ده سال پیش خود را بدون تغییر ادامه دهد؟

اتفاقا انتظار این است که لاریجانی در دادن پاسخ با کفایت تر، در یک دیپلماسی فعال تر برای عبور از پیچ جنگی فعلی کمک کند.

سومین کار برای عبور از پیچ جنگی فعلی کار مهم کاهش شکاف میان بخش های جامعه و حکومت است

به سومین کار برای عبور از پیچ جنگی اشاره نکردید؟

سومین کار برای عبور از پیچ جنگی فعلی کار مهم کاهش شکاف میان بخش های جامعه و حکومت است. مردم در شرایط فشارهای معیشتی در مجموع در جنگ دوازده روزه خیلی ایران دوستانه و میهن دوستانه اعلام حضور کردند. به این مردم باید پاسخ شایسته و کرامت مندانه داد. زیرا همکاری جامعه و حکومت رکن رکین دفاع ملی و رکن رکین در برابر تجاوزات اسراییل است.

آیا شما معتقدید حاکمیت در چهل روز گذشته کاری برای کاهش شکاف میان جامعه و حکومت انجام نداده است؟

نظر من این است که حکومت گام هایی برداشته و اتفاقا یکی از همین گام ها انتصاب علی لاریجانی در دبیری شورای عالی امنیت ملی است. این سرنگونی طلبان و گذاری ها از جمهوری اسلامی هستند که معتقدند و تبلیغ می کنند اولا کاری انجام نشده و ثانیا این کارها در قالب حکومت فعلی فایده ندارد.

به صورت مصداقی بفرمایید حکومت در چهل روز گذشته چه گام هایی برداشته و یا باید بردارد؟

1-یکی دولت دنبال جنگ طلبی نبود اتفاقا دنبال مذاکره با آمریکا بود. دولت داشت دور ششم مذاکره را انجام می داد که اسراییل جنایت کار به ایران حمله کرد. اما دیپلماسی و مذاکره از موضع عزت باید ادامه پیدا کند. چون راه عبور از هر شرایط جنگی مالا از طریق مذاکره و دیپلماسی است. 2-حمایت دولت در تخصیص یارانه به دهک های پایین جامعه بصورت جدی در جریان هست.

3-دولت شبانه روز در تلاش است که با کمبود سوخت، برق، گاز و آب مبارزه کند. کار سختی است و مردم هم به حق انتظار دارند. 4-دولت دنبال تحمیل پوشش نبوده و نیست و دنبال ارسال پیامک به زنان مردم نیست. 5-دولت دنبال کنترل فعالان فضای مجازی از طریق لایحه صیانت نیست. لایحه مربوطه را پس گرفت.

6-حکومت دنبال تسهیل همه جانبه سفر و رفت و آمد ایرانیان خارج از کشور به ایران است. 7- قوه قضاییه به دنبال یک عفو عمومی بزرگ هست. اگر انجام شود تعداد زندانیان به سوم کاهش پیدا می کند. 8- همین انتصاب لاریجانی به دبیری جدید شعام. و غیره ولی نکته این است که این ها کافی نیست.

منظور از کافی نبودن چیست؟

مهمترین تغییر در کادر مدیریتی و سیاست های صداسیما است. با این صداسیما حکومت نمی تواند با مردم ارتباط همدلانه پیدا کند. با این صداسیما شکاف حکومت و جامعه پر نمی شود. متاسفانه این ها تصعیدگرا (تندتر و تندترش کن) و آغل گرا هستند.

مساله بعدی قصه پر غصه سرعت، پهنا و دسترسی اینترنت است. اساسا به تغییر مدیریت در فضای اینترنت و دیجیتالی نیاز است. شما یادتان است پس از پیروزی در انتخابات 1403، خیلی از وزیر جوان مخابرات تعریف می کردند. ولی پس از یک سال هنوز تغییر در خور توجهی رخ نداده است. نظرسنجی های اخیر نشان می دهد که اینترنت برای بیش از پنجاه در صد ایرانی ها خیلی مهم است. رکن زندگی آن ها است. من در میان فامیل دیدم وقتی برق می رود افراد انقدر ناراحت نمی شوند که اینترنت با اخلال روبرو می شود. اخلال در اینترنت همه اقشار جامعه یعنی هر ده دهک را آزار می دهد. متاسفانه مدام گفته می شود اقتصاد دانش پایه برای ایران خیلی مهم است؛ یا گفته می شود تقویت زیرساخت های هوش مصنوعی خیلی مهم است ولی در عمل الان وضع اینترنت از سال پیش بدتر هست.