رحمان قهرمان پور، پژوهشگر ارشد مسائل بین الملل در سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که احتمال شروع دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا در روزهای آینده وجود دارد. اولین دور مذاکرات ایران و آمریکا بعد از حمله اسراییل به ایران در حالی ممکن است صورت گیرد که آمریکا از شرایط خود عقب نشینی نکرده و ایران هم اعلام کرده است که غنی سازی در خاک خود را به عنوان خط قرمز تعریف می کند و حاضر به مذاکره درباره موضوعات موشکی و منطقه نیست.

بنابراین سوال این است که چه اتفاق مهمی رخ داده است که ایران حاضر به پذیرش مذاکرات مجدد شده است؟ در این مورد شاید بتوان به چانه زنی ها و گفت وگوهای دیپلماتیک بین ایران و چین در هفته های اخیر اشاره کرد. برخی دیپلمات ها و رسانه ها از گفت وگوهای فشرده بین ایران و چین برای افزایش حضور چین در این مذاکرات و احتمالا میانجی گری آن سخن گفته بودند، پس احتمالا به نظر می رسد که چین با نوعی نقش آفرینی در مذاکرات بین ایران و آمریکا موافقت کرده و این باعث شده است که ایران با نگرش جدیدی به مذاکرات وارد شود. از طرف دیگر آمریکا هم به نوعی به آغاز این مذاکرات احتیاج دارد تا نشان دهد که صرفا به دنبال استفاده از راهکارها و ابزارهای نظامی در برخورد با بحران ها نیست.

در عین حال می دانیم که رسیدن به توافق دشوارتر از قبل شده است؛ حمله آمریکا و اسراییل به تاسیسات هسته ای ایران باعث تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات شده و از طرف دیگر آمریکا حاضر به دادن امتیازات بیشتر نیست، لذا باید از خوش بینی نسبت به تحقق توافق در این دوره از مذاکرات خودداری کرد. به نظر می رسد که ایران و آمریکا با این هدف وارد دور جدید از مذاکرات خواهند شد که ببینند ارزیابی طرف مقابل از وضعیت بعد از جنگ 12روزه چیست.

آن چیزی که فعلا برای آمریکایی ها اهمیت بسیار زیادی دارد، آگاهی از میزان خساراتی است که حملات انجام شده به تاسیسات هسته ای ایران وارد کرده است. یکی از ابزارهای مهم چانه زنی ایران در مذاکرات، مساله غنی سازی و درجه غنی سازی بود. اگر میزان آسیب واردشده به تاسیسات هسته ای ایران بیشتر باشد در آن صورت به آن معناست که ایران دیگر نمی تواند از این ابزار چانه زنی مثل گذشته استفاده کند.

از طرف دیگر آگاهی از میزان خسارات واردشده نیازمند آن است که بازرسان آژانس بتوانند از سایت های مورد حمله قرارگرفته بازدید کنند؛ اما ایران با حضور بازرسان آژانس انرژی اتمی در این مراکز مخالفت کرده است، لذا به احتمال زیاد یکی از موضوعات اصلی در دور آینده مذاکرات این خواهد بود که دو طرف در این مورد بتوانند به یک توافق برسند. اگر ایران در گذشته از مساله غنی سازی به عنوان ابزار چانه زنی استفاده می کرد، احتمالا در دور جدید مذاکرات از دستیابی آژانس به مراکز مورد حمله قرارگرفته به عنوان یک ابزار چانه زنی دیگر استفاده خواهد کرد.

مساله دیگری که قاعدتا هم برای ایران و هم برای آمریکا مهم است، بازگشت مکانیسم ماشه است؛ هرچند مقامات ایرانی گفته اند که دیگر اهمیتی به بازگشت مکانیسم ماشه نمی دهند، اما واقعیت این است که بازگشت تحریم ها و قطعنامه های شورای امنیت می تواند فشارها را بر ایران افزایش دهد و لذا جمهوری اسلامی ایران همه تلاش خود را به کار می گیرد تا بتواند راهی برای جلوگیری از بازگشت مکانیسم ماشه پیدا کند و بنابراین این مذاکرات احتمالا می تواند امیدواری را در این زمینه افزایش دهد.

اگر چین بتواند نقش موثر و تعیین کننده ای در میانجی گری بین ایران و آمریکا ایفا کند، در آن صورت با وجود موانعی که ذکر کردیم، امکان پیشرفت مذاکرات وجود دارد، اما هنوز چینی ها در این مورد اعلام موضع نکرده اند. چینی ها عموما به دیپلماسی محرمانه اعتقاد بیشتری دارند و لذا موضع گیری نکردن آن ها دلیل بر این نیست که نقشی ایفا نخواهند کرد.

در هر صورت باید منتظر باشیم و ببینیم که آیا دور جدید مذاکرات با همان شکل و فرم قبل از جنگ برگزار می شود یا در شکل جدید و با میانجی گری چین آغاز خواهد شد؟ اگر دومی درست باشد در آن صورت می توان گفت که امیدواری نسبت به توافق تا حدی افزایش می یابد.

اما در صورتی که مذاکرات با همان شکل و فرمت قدیمی انجام شود، در آن صورت می توان گفت که احتمال پیشرفت در مذاکرات اندک است؛ زیرا همان طور که اشاره کردیم هر دو طرف بر موازین قبلی خود پافشاری دارند و نشانه ای از عقب نشینی هیچ کدام از آن ها از مواضع خود دیده نمی شود.