فرارو- در دنیای ادبیات، برخی آثار نه به خاطر نثر زیبا یا داستان پردازی درخشان، بلکه به دلیل عجیب وغریب بودن شان مورد توجه قرار می گیرند.

به نقل از بیگ ثینک، برخی کتاب ها به خاطر نثر شاعرانه یا داستان های پرکشش شان در ذهن می مانند؛ اما برخی دیگر صرفاً به دلیل عجیبی شان معروف شده اند؛ آثاری که گاهی حتی نمی توان آن ها را درک کرد، چه برسد به خواندن آن ها. یکی از نقل قول های مشهور از تقویم فقیرانه ریچارد اثر بنجامین فرانکلین چنین است: اگر نمی خواهی بلافاصله پس از مرگ فراموش شوی، یا چیزهایی بنویس که ارزش خواندن دارند یا کارهایی بکن که ارزش نوشتن داشته باشند. به نظر می رسد خود فرانکلین به این توصیه عمل کرده است؛ کسی که چندین کتاب، اختراع، و نام مستعار به جا گذاشت. با این حال، همه کتاب هایی که به یاد مانده اند، لزوماً ارزش ادبی یا محتوای آموزنده ندارند؛ برخی صرفاً به خاطر عجیب وغریب بودن، ذهن مخاطب را به خود مشغول می کنند. در ادامه، با پنج نمونه از عجیب ترین کتاب هایی که تاکنون نوشته شده اند آشنا می شویم؛ آثاری که هنوز هم برای خوانندگان کنجکاو، جذاب و رازآلود باقی مانده اند.

مدرن ترین کتاب این فهرست، کدکس سرافینیانوس است که با وجود آن که تنها چند دهه از نگارش آن گذشته، حسی از کهنگی یا تعلق به آینده ای دور را منتقل می کند. این کتاب با تصاویری فراواقع گرا و عجیب، نوعی دانشنامه از جهانی دیگر است. تصاویر کتاب شامل موجوداتی غیرممکن مانند ماهی هایی با چشم های عظیم در دو طرف بدن، کرگدن های دوقلو و عاشقانی که به تدریج در هم ذوب می شوند و به یک تمساح تبدیل می گردند، می شود. سرافینی برای توصیف این تصاویر، زبانی خیالی و اختراعی ابداع کرده که حتی خود او بارها گفته فاقد معنای واقعی است. به گفته او، این زبان صرفاً تصویری است و هدفش ایجاد تجربه ای شبیه کودکی است که هنوز سواد ندارد و به دایره المعارفی تصویری نگاه می کند.

شماره صفحات نیز به شکلی غیرعادی و با سیستم عددی پایه 21 نوشته شده اند. در نیمه اول کتاب، قوانینی خیالی برای فیزیک، زیست شناسی و گیاهان این جهان عجیب ارائه می شود؛ در نیمه دوم، زندگی شبه انسانی در آن دنیا بررسی شده است. اگر به این گونه آثار علاقه مند باشید، کتابی از آسمان اثر هنرمند چینی شو بینگ نیز تجربه ای مشابه را با استفاده از زبان جعلی چینی فراهم می آورد.

کتاب بعدی، برخلاف اثر پیشین، محصولی از جنبش مدرنیسم است. جویس 17 سال از عمر خود را صرف نوشتن شب زنده داری فینیگان ها کرد. این رمان، پیچیده، مبهم و به شدت نمادین است. در حالی که بخش بزرگی از کلمات آن ظاهراً انگلیسی هستند، اما جویس آن ها را به شکل خاصی بازآفرینی کرده است. در متن کتاب، از واژگان تلفیقی، چندزبانگی و آواهایی عجیب استفاده می شود که اغلب ارجاعاتی پنهان به دین، اسطوره ها، ادبیات و فلسفه دارند. برای مثال، جویس شخصیت هملت را کملوت، شاهزاده دین مرک می نامد؛ نمونه ای از تلفیق معانی پیچیده و بازی های زبانی. روایت مشخص و یکپارچه ای در این کتاب وجود ندارد. اغلب رخدادها تنها به طور مبهم اشاره می شوند و خواننده هرگز مطمئن نمی شود دقیقاً چه اتفاقی افتاده است. گاهی حتی محل وقوع یک فصل نیز به درستی مشخص نیست.

شخصیت های اصلی، خانواده ای به نام ایرویکر هستند، البته به شرطی که این افراد اصلاً هویت مستقل داشته باشند و نه بازتابی از شخصیت های دیگر. حتی راوی مشخصی هم وجود ندارد و در بسیاری از بخش ها، گویی شخصیت ها دائماً تغییر نام، شغل و ظاهر می دهند. درواقع، تفسیر این کتاب کاملاً به خواننده واگذار شده است. جویس نخستین بخش های کتاب را با عنوان پاره هایی از اثری در حال پیشرفت منتشر کرد، اما حتی نزدیک ترین دوستان او نیز نمی توانستند معنای آن را درک کنند. انتشار کامل کتاب در سال 1939 نیز موفقیت خاصی به همراه نداشت، هرچند اکنون برخی منتقدان آن را اثری نوآورانه و پیشرو می دانند.

کتابی که بیشتر به خاطر جنجال پیرامونش شناخته می شود تا محتوایش، کتاب آشپزی آنارشیست است؛ اثری که ویلیام پاول در نوجوانی نوشت. هدف ظاهری او از این کتاب، مقابله با فاشیسم، کاپیتالیسم و کمونیسم بود؛ هرچند استدلال های او در این زمینه کاملاً گیج کننده و غیرمنسجم هستند. پاول در مقدمه ادعا می کند کتاب برای اکثریت خاموش نوشته شده، اما به نظر می رسد نه از فلسفه آنارشیستی آگاهی داشته، نه از مخاطبان احتمالی کتاب. بخش اول کتاب به مواد مخدر اختصاص دارد و از جمله شامل دستورالعملی برای ساخت بانانادین است؛ ماده ای توهم زا که از پوست موز تهیه می شود؛ البته تنها در افسانه ها! این ادعا برگرفته از تفسیری اشتباه از ترانه ای از داناوان است و حتی اگر درست بود، طبق دستور کتاب نیاز به 15 کیلو موز داشت.

بخش های دیگر شامل ساخت بمب و وسایل شنود است که البته همگی غیردقیق و در مواردی خطرناک هستند. یکی از بخش های طنزآمیز ماجرا اینجاست که نویسنده ای که توصیه می کند با پوست موز توهم بزنید، به همان سادگی ساخت وسایل انفجاری را هم آموزش می دهد. پاول بعدها از انتشار این کتاب ابراز پشیمانی کرد، اما چون حق تالیف را حفظ نکرده بود، کتاب همچنان در دسترس باقی ماند و تاکنون بیش از دو میلیون نسخه فروش داشته است. برخی دولت ها تلاش کرده اند آن را ممنوع کنند، اما موفق نبوده اند.

یکی از عجیب ترین پروژه های ادبی، کتابی است که بدون استفاده از حرف E که رایج ترین حرف در زبان انگلیسی است، نوشته شده است. این رمان به نام گدسبی روایتگر احیای شهر خیالی برنتون هیلز به رهبری مردی به نام جان گدسبی است. نویسنده با مهارتی قابل توجه، از واژگان جایگزین برای توصیف اتفاقات بزرگ قرن بیستم نظیر جنگ جهانی اول و دیگر وقایع تاریخی استفاده کرده است. در نتیجه، نثر کتاب لحنی پیچیده و گاه مصنوعی دارد. رایت به سختی توانست ناشری برای کتاب پیدا کند و در نهایت از خدمات یک ناشر مستقل بهره برد. نسخه های اولیه کتاب کمیاب و گران قیمت هستند، اما چاپ های جدیدی از آن در دسترس قرار دارند. این کتاب گرچه محبوبیت عام ندارد، اما در میان زبان شناسان و دوستداران سبک لیپوگرام جایگاهی خاص دارد.

هر فهرستی از کتاب های مرموز بدون اشاره به نسخه خطی وینیچ ناقص است. این کتاب، اثری مصور و رمزآلود از قرون وسطی است که تا به امروز محققان بسیاری را به چالش کشیده است. زبان این کتاب، موسوم به وینیچی ، هنوز رمزگشایی نشده است. این خط، برخی ویژگی های زبان های طبیعی مانند قانون زیپف را دارد، اما همزمان فاقد شاخص هایی مثل میزان بالای تنوع واژگانی است. به همین دلیل، برخی گمان می کنند این زبان یا ابداعی است یا رمزگذاری شده ی زبانی شناخته شده.

تصاویر کتاب نیز عجیب هستند: گیاهانی که در طبیعت وجود ندارند، نمودارهای نجومی و طرح هایی که به دنیایی خیالی تعلق دارند. برخی صفحات نیز دارای حاشیه هایی به زبان لاتین یا آلمانی هستند. گرچه کاغذ کتاب با آزمایش رادیوکربن به اوایل قرن پانزدهم نسبت داده شده، اما تا قرن هفدهم اثری از آن در منابع تاریخی نیست. نخستین مالک شناخته شده آن، کیمیاگری در پراگ بوده و گفته می شود پیش از او، امپراتور رودلف دوم این کتاب را در اختیار داشته است. سرانجام، در سال 1912، این نسخه خطی به دست ویلفرید وینیچ، کتاب شناس لهستانی افتاد و اکنون در کتابخانه دانشگاه ییل نگهداری می شود. هویت نویسنده همچنان ناشناخته است. برخی احتمال می دهند اثر متعلق به کیمیاگران یا راهبان قرن پانزدهم باشد. فرضیه جعلی بودن کتاب در قرن بیستم مطرح شده، اما به دلیل قدمت کاغذ و حجم بالای مطالب، چندان جدی گرفته نمی شود.