بسیاری از کشورها با مشکل جوانی جمعیت مواجه هستند اما سیاست های تشویقی مناسبی اتخاذ کرده اند و بخشی از این مشکل را نیز با مهاجران جبران می کنند. آن چه در کشور ما رخ می دهد، تصویب قوانینی است که نه تنها باعث آرامش خانواده ها و زوج های جوان برای فرزندآوری نمی شود بلکه آنها را نگران ماجراهای دیگری نیز می کند.

به گزارش ایرنا، تسهیلات آموزشی، زایمان، شیرخشک، دارو، پوشک، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، هزینه های درمانی و مسائل مختلف باعث نگرانی خانواده ها می شود و در واقع باید بدانیم که زوج های جوان امروز، مانند 100 سال پیش نیستند که بدون فکر و آینده نگری، بچه دار شوند. این در حالی ست که جمعیت کشور ما رو به افول است و باید برای جوانی جمعیت فکر اساسی کرد.

از طرفی بر جوانی جمعیت تاکید شده و مسئولان پای تریبون ها از حمایت ها حرف می زنند؛ اما چقدر از این حمایت ها به مرحله اجرا می رسد و چه بار هزینه ای برای خانواده ها به دنبال خواهد داشت؟ آیا توجه بیشتر به مواردی مانند جان باختن جوانان در حوادث ترافیکی نمی تواند مقصود را تا حدی جبران کند؟ آیا همه اهداف جوانی جمعیت از طریق درمان ناباروری تامین می شود؟ آیا برنامه های حمایتی فقط باید به طرح جوانی جمعیت قرعه کشی خودروسازان و مواردی از این دست محدود باشد؟ آیا با این جنس حرکت ها و بیلبوردهای شهری می توان جوانان را به فرزندآوری ترغیب کرد؟

میانگین سنی قربانیان حوادث ترافیکی در کشور 35 سال است و این موضوع نشان می دهد که مرگ های زودرس را به خوبی کنترل نمی کنیم و باید بدانیم که بیش از 50 درصد مرگ ها در کشور از همین نوع هستند. مرگ زودرس به مرگی می گویند که قبل از سن قابل انتظار در هر جامعه ای رخ می دهد؛ به طور مثال اگر امید به زندگی در بدو تولد در کشور ما 75 سال باشد، هر مرگی که زودتر از 75 سالگی رخ بدهد، مرگ زودرس محسوب می شود. در ژاپن که میانگین سنی بالاتری دارد، میزان مرگ های زودرس حدود 15 درصد است.

حمید سوری استاد اپیدمیولوژی در این زمینه گفت: دو شاخص مرگ و الگوی مرگ باید مورد توجه باشد؛ وقتی یک فرد 35 ساله را در حادثه ترافیکی از دست می دهیم، یعنی حدود 40 سال عمر او را از دست داده ایم. یک فرد 35 ساله معمولا شخصی است که جامعه روی او سرمایه گذاری کرده، تحصیلات داشته یا مهارتی را آموخته و در نتیجه هزینه مرگ او برای جامعه بالاتر خواهد بود. در این میان یکی از عواملی که باعث می شود جمعیت بارور جامعه را از دست بدهیم، همین حوادث ترافیکی است.

یکی از قابل تامل ترین نکات در مسائل مربوط به جوانی جمعیت، انتظاری است که از حوزه سلامت و وزارت بهداشت وجود دارد؛ این که بسیاری از نمایندگان مجلس و تصمیم گیران گمان می کنند که مسیر جوانی جمعیت از حوزه سلامت می گذرد و در نتیجه چشم خود را بر واقعیت های اقتصادی و اجتماعی می بندند.

حسین کرمانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره نقش وزارت بهداشت در زمینه جوانی جمعیت گفت: وزارت بهداشت در زمینه جوانی جمعیت فقط نقش هشدار دهنده دارد و چون می بیند جمعیت رو به سالمندی است، باید هشدار بدهد. در پویش نه به تصادف نیز وزارت بهداشت این نقش را بر عهده دارد و باید کاری انجام داد تا تلفات حوادث ترافیکی کاهش پیدا کند. حتی کشورهایی که از لحاظ اقتصادی هم وضعیت بهتری دارند، با مشکل جمعیت دست به گریبان هستند. کشورهایی مثل کره جنوبی و ژاپن هم به شدت در تلاش هستند که وضعیت جمعیت خود را بهتر کنند.

وی ادامه داد: اولین جایگاه وزارت بهداشت در موضوع جمعیت از نظر علمی است زیرا جمعیت در حال پیر شدن است و آسیب های آن متوجه مردم خواهد بود. سهم سلامت از تولید ناخالص ملی هر روز بیشتر به سمت درمان بیماران می رود. به طور مثال، در سال 1390 بیشتر بیماران در بیمارستان سینا تهران، مصدومان تصادفات و جراحی ها بودند اما اکنون متوسط سن افراد بیشتر شده و بیشتر بیماران، به دلیل بیماری های قلبی و عروقی و ریوی و سرطان ها بستری هستند. این وضعیت باعث اشغال طولانی مدت تخت های بیمارستانی شده و در نتیجه خالی شدن تخت ها سخت تر می شود و بیماران دیگر در صف می مانند.

سوری نیز در این زمینه اظهار کرد: حدود 20 درصد زوجین به نوعی دچار مشکلات باروری هستند. شاخصی در موضوع جمعیت با عنوان میزان کل باروری وجود دارد که از لحاظ شاخص های جمعیتی مهم است و معمولا باید بیش از 2.1 باشد. این میزان در کشور ما حدود 1.73 است. اگر یک مادر به طور متوسط 2 بارداری داشته باشد، معمولا یکی پسر و یکی دختر است و اگر طول زندگی، یک مادر به جای خود بگذارد، این جمعیت ثابت خواهد بود. این میزان در نیجریه حدود 6 است. در دهه 1960 میلادی این میزان در کشور ما نیز حدود 6 بود؛ هرچند در آن زمان، همان طور که تولد بیشتر بود، مرگ و میر هم بیشتر رخ می داد ولی به دلیل ارتقای شاخص های بهداشتی، به مرور مرگ و میر نوزادان کاهش پیدا کرد.

استاد اپیدمیولوژی افزود: در کشور ما برای سیاست های پیشگیری، کنترل، مراقبت و بهداشت، برنامه ریزی نمی شود و حتی در زمینه اولویت های تحقیقاتی نیز همین طور است و این اولویت های تحقیقاتی بر اساس نیازهای جامعه تعیین نمی شوند.

برخی از نمایندگان مجلس و سیاست گذاران درباره مسئله جمعیت به حوزه سلامت فشار می آورند، برخی هم مشکلات اقتصادی را مقصر اصلی می دانند و عده ای نیز به کاهش ازدواج اشاره می کنند؛ ولی واقعیت این است که هیچ کدام از این موارد به تنهایی منجر به افزایش جمعیت نمی شود و هر کدام بخشی از بار ماجرا را بر دوش دارند و هر کدام باید به وظایف خود عمل کنند.

علی رضا رییسی معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه گفت: تغییرات فرهنگی که ناشی از مسائل گوناگون است نیز بر موضوع جمعیت تاثیر دارد. مسئله جمعیت، خطی نیست و یک سیستم است و این سیستم باید اصلاح شود تا خروجی مشخصی داشته باشیم. تغییراتی که در زمینه مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی رخ داده، باعث شده که فرهنگ جامعه به این سمت برود. این که سن ازدواج در حال افزایش است و در آقایان به 30 سال و در خانم ها به 26 سال رسیده هم قابل توجه محسوب می شود و از نظر فیزیولوژی، شانس فرزندآوری کاهش پیدا می کند.

وی ادامه داد: اگر یک خانم در سن 34 سالگی اولین فرزند را به دنیا بیاورد و بخواهد فرزند دومی داشته باشد، حدود 40 سال خواهد داشت و اگر بعد از آن بخواهد اقدام کند، شانس فرزندآوری او کمتر خواهد شد؛ بنابراین نیاز است که به نظر و سبک زندگی مردم و مسائل اجتماعی توجه کنیم.

معاون وزیر بهداشت اظهار کرد: این که بگوییم فقط مسائل اقتصادی باعث شده که جمعیت کاهش پیدا کند، پاسخ خیر است. نمی توان فقط یک عامل را موثر دانست. فقط نداشتن پول یا مسکن یا خودرو نمی تواند دلیل کاهش جمعیت شود. حتی ازدواج هم به تنهایی باعث افزایش جمعیت نمی شود. وقتی ازدواج انجام می شود و حتی اگر دو فرزند هم داشته باشند، باز هم کمتر از نرخ جایگزینی 2.1 است؛ بنابراین هیچ عاملی به تنهایی موثر نیست.

آمارهای جمعیت شناسی کشور نشان دهنده کاهش تولدها است و به طور مثال در سال 1403 برای اولین بار در 60 سال گذشته، تعداد تولدهای کل کشور به کمتر از یک میلیون تولد رسیده و این موضوع نشان می دهد که اقداماتی که در سال های اخیر انجام شده، نتایج ملموسی نداشته اند.

اگر می خواهیم سیاست جوانی جمعیت موفق شود، نمی توان با مشوق های مالی و محدودیت های قانونی، این سیاست را به سمت موفقیت پیش برد. مسئولان مربوطه باید به جوانب مختلف این ماجرا توجه و اعتماد خانواده ها و زوج های جوان را جلب کنند؛ نه این که با اقدامات مختلف و ایجاد محدودیت ها، خانواده ها را مجبور به فرزندآوری کرده و بعد آنها را با کوهی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی تنها بگذارند.