بحران انرژی در ایران موضوع تازه ای نیست. سال هاست که ناترازی تولید و مصرف برق در فصل های گرم و گاز در فصل های سرد، به قطعی های برنامه ریزی نشده و خاموشی های گسترده انجامیده است. با این حال، آنچه در تابستان جاری شاهد آن هستیم، از منظر بورس اهمیت ویژه ای دارد.

به گزارش دنیای اقتصاد، صنایع بورسی که بخش مهمی از ارزش بازار را در اختیار دارند، به طور مستقیم وابسته به انرژی پایدار هستند. فولاد، سیمان، مس، آلومینیوم و پتروشیمی، همه صنایعی هستند که کاهش حتی چندروزه تولید در آنها می تواند سودآوری فصلی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. برآورد برخی تحلیلگران نشان می دهد که قطعی برق در اوج تابستان می تواند بین یک تا دو دوازدهم سود سالانه شرکت های بزرگ را کاهش دهد؛ رقمی که اگر در گزارش های مالی رسمی منعکس شود، فشار مضاعفی بر بازار ایجاد خواهد کرد.

تاثیر بحران انرژی تنها به ترازنامه ها محدود نمی شود. بازار سهام به شدت تحت تاثیر جو روانی و انتظارات سرمایه گذاران قرار دارد. اعلامیه های پراکنده درباره خاموشی های سراسری یا محدودیت های تحویل برق به صنایع، فضای معاملاتی را ملتهب می کند. بسیاری از سرمایه گذاران حقیقی، حتی پیش از مشخص شدن اثر واقعی این خاموشی ها بر تولید، دست به فروش می زنند.

نتیجه آن است که گروهی از صنایع هم زمان و به شکلی هماهنگ با فشار فروش مواجه می شوند؛ بدون آنکه افت سود در همه آنها قطعی باشد. این رفتار توده وار، باعث شده نقدینگی به جای آنکه در بازار حفظ شود، به سمت دارایی های کم ریسک تر یا حتی بازارهای موازی حرکت کند.

در این میان، تلاش هایی برای مدیریت بحران صورت گرفته است. سازمان بورس با وزارت نیرو در حال مذاکره است تا برنامه خاموشی ها شفاف تر و قابل پیش بینی تر شود.

از صنایع خواسته شده زمان تعمیرات یا توقف های فنی خود را با دوره های خاموشی هماهنگ کنند تا زیان کمتری متحمل شوند. برخی شرکت های بزرگ نیز به سمت راه حل های داخلی رفته اند؛ از خرید ژنراتورهای پرهزینه تا برنامه ریزی برای احداث نیروگاه های اختصاصی. با این حال، این اقدامات در مقیاس کلان هنوز نتوانسته اند اعتماد بازار را بازگردانند.

برخی کارشناسان معتقدند این بحران می تواند جنبه فرصت نیز داشته باشد. شرکت هایی که زودتر از رقبا به سمت مدیریت مصرف یا تولید مستقل انرژی رفته اند، در نیمه دوم سال می توانند جایگاه بهتری داشته باشند.

علاوه بر این، رشد نرخ ارز در ماه های اخیر بخشی از فشار ناشی از کاهش تولید را برای صادرکنندگان جبران کرده است. اما این واقعیت، تصویر کلی بحران را تغییر نمی دهد. وقتی یک صنعت استراتژیک مانند فولاد مجبور شود در اوج تقاضا با ظرفیت پایین کار کند، اثر روانی و اقتصادی آن فراتر از یک گزارش مالی فصلی خواهد بود.

چشم انداز کوتاه مدت بازار چندان روشن نیست. به نظر می رسد با ادامه خاموشی ها، صنایع انرژی بر همچنان در معرض فشار فروش قرار بگیرند. گزارش های مالی پاییز مشخص خواهد کرد که زیان ناشی از قطعی ها چه میزان جدی بوده است.

در میان مدت، امکان دارد نقدینگی به سمت صنایعی حرکت کند که کمتر وابسته به برق هستند؛ اما ریسک ساختاری انرژی در ذهن سرمایه گذاران باقی خواهد ماند. تا زمانی که این ریسک کاهش نیابد، بازگشت پرقدرت سرمایه گذاران حقیقی بعید به نظر می رسد.

به بیان دیگر، امروز بورس تهران بیش از آنکه قربانی شایعات سیاسی باشد، اسیر خاموشی هایی است که نه در دفتر سیاستگذاران اقتصادی که در نیروگاه های فرسوده و شبکه ناکارآمد انرژی کشور ریشه دارد.

اگر اصلاحات ساختاری در حوزه انرژی صورت نگیرد، بازار سرمایه حتی در صورت ثبات سیاسی نیز نمی تواند رونق پایدار داشته باشد. راه حل هایی مانند افزایش ظرفیت تولید، مدیریت علمی مصرف و تشویق صنایع به خودکفایی در تامین انرژی، دیگر گزینه های لوکس نیستند، بلکه ضرورت های فوری برای بقای صنایع بورسی به شمار می روند.