در فاصله ای کمتر از 72 ساعت، 44 زمینلرزه با بزرگای 2.6 تا 4.9 اطراف بندر عسلویه در استان بوشهر را لرزاند؛ به گفته کارشناسان در این منطقه در 11000 سال پیش زمینلرزه ای در سیمره با بزرگای 7 رخ داد و باعث رویداد ابر زمینلغزش سیمره شد و بزرگترین زمینلرزه دستگاهی حدود 100 سال اخیر استان بوشهر و مناطق همجوار آن، زمینلرزه 21 فروردین ماه 1351 هجری شمسی (10 آوریل 1972 میلادی) قیر و کارزین با بزرگای 6.7 است.

به گزارش ایسنا، بر اساس گزارش پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، از ساعت 13 و 40 دقیقه روز 4 مرداد ماه 1404 تا ساعت 10 روز 7 مرداد ماه جاری تعداد 44 زمینلرزه با بزرگای بین 2.6 تا 4.9 در مقیاس امواج محلی (بر اساس گزارش مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) در اطراف بندر عسلویه استان بوشهر به وقوع پیوست. کانون این زمینلرزه در نزدیکی یکی از شاخه های گسل پیشانی(جبهه) کوهستان زاگرس قرار دارد و بررسی گسل مسبب این زمینلرزه ها نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

ناهمواری های استان بوشهر تحت تأثیر فعالیت های کوهزایی دوران ترشیاری و همزمان با تشکیل زاگرس شکل گرفته اند. از 65 میلیون سال قبل رسوبات بستر دریای تتیس بین صفحات زمین ساختی عربستان و ایران، فشرده شده، چین خورده و بالا آمده است و در طول زمان، این نیروهای فشاری همراه با اثرات فرسایش، شکل ناهمواری های اولیه را تغییر داده و چهره امروزی زاگرس را پدید آورده است.

استان بوشهر بر اساس تقسیمات ساختاری و زمین شناسی ایران در زون ساختاری زاگرس (زاگرس خارجی) و به عبارتی بر روی پی سنگ عربی واقع شده است. سواحل شمالی خلیج فارس و جزایر آن را باید جزیی از زاگرس چین خورده محسوب کنیم.

منطقه بوشهر از نظر ساختمانی، ساده بوده و منحصر به چین خوردگی های بسیار ملایم با روند شمال باختری-جنوب خاوری است و از روند کلی زاگرس تبعیت می کند. سنگ ها و رسوبات مربوط به مزوزوییک و سنوزوییک در این ناحیه رخنمون داشته، ولی قسمت اعظم منطقه را رسوبات نئوژن پوشانیده است. به طور کلی کوه های زاگرس از شمال به فلات ایران و از جنوب به حوضه های فعال بین النهرین و خلیج فارس محدود می شود.

فلات ایران در بین دو صفحه عربستان در جنوب و اوراسیا در شمال به تله افتاده است. تغییر شکل غالب در این زون بیشتر به دو شکل گسلش معکوس و راستالغز به چشم می خورد. کوه های زاگرس با روند شمال باختری-جنوب خاوری از خاور صفحه ترکیه تا باختر مکران امتداد دارد.

زمینلرزه اخیر در استان بوشهر در محدوده شرقی کمربند چین خورده رانده زاگرس به وقوع پیوست؛ ناحیه ای که به لحاظ زمین ساختی بخشی از یکی از فعال ترین پهنه های لرزه خیز ایران به شمار می رود. بر اساس یافته های زمین شناسی، کمربند زاگرس با راستای کلی شمال باختری جنوب شرقی و طول تقریبی 1600 کیلومتر، از کوه های تاوروس در جنوب شرقی ترکیه، اقلیم کردستان عراق و جنوب باختری ایران عبور کرده و تا تنگه هرمز ادامه می یابد. این پهنه زمین ساختی، از مهم ترین مناطق چین خورده و رانده خاورمیانه است.

حد شمال شرقی این کمربند، توسط گسل اصلی زاگرس (Main Zagros Thrust) از پهنه سنندج سیرجان (که بخشی از زون ایران مرکزی محسوب می شود) جدا شده است. به گفته محققانی چون بربریان (1995) و اشتوکلین (1974)، این گسل مرز مشخص زمین ساختی بین زاگرس و ایران مرکزی را تشکیل می دهد. با این حال، برخی پژوهشگران نظیر علوی (1994) و فالکن (1974)، ناحیه شمال شرقی گسل اصلی زاگرس را که با سنگ های دگرگونی مشخص می شود (همان پهنه سنندج سیرجان)، همچنان بخشی از کمربند زاگرس در نظر گرفته اند.

مطالعات همچنین نشان داده اند که امتداد شمال باختری گسل اصلی زاگرس در عرض جغرافیایی بالاتر از 33 درجه شمالی، دارای سازوکار امتدادلغز راست بر است و از نظر لرزه ای فعال تلقی می شود. از این رو، آن را به عنوان گسل جوان زاگرس (Zagros Recent Fault) نیز می شناسند (چالنکو و براد، 1974).

تحولات زمین ساختی این پهنه عمدتاً نتیجه همگرایی پوسته ای بین صفحه عربستان و ایران مرکزی (اوراسیا) از اواخر دوره کرتاسه تاکنون بوده است. این فرایند که با فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی همراه بوده، منجر به جای گیری توده های افیولیتی در لبه شمالی صفحه عربستان در زمان کامپانین ماستریشتین شد.

جای گیری افیولیت ها پیش از بسته شدن کامل نئوتتیس و برخورد قاره ای ایران و عربستان در اوایل میوسن رخ داده است. فرآیند چین خوردگی زاگرس نیز از پایان دوره ائوسن آغاز شده و در دوره های مختلف ادامه داشته است؛ به گونه ای که در پلیو پلیستوسن (به ویژه در ناپیوستگی بین سازند آغاجری و بختیاری) به اوج خود می رسد (حسامی و همکاران، 2001). وجود دگرشیبی زاویه دار میان این سازندها، همراه با گسل خوردگی در رسوبات عهد حاضر و نیز رخ داد زمین لرزه های مکرر، دال بر تداوم فعالیت های کوهزایی و لرزه ای در زاگرس است.

کمربند زاگرس به طور عمده شامل دو پهنه اصلی زیر است:

*زاگرس مرتفع (High Zagros / Imbricate Zone):
ناحیه ای باریک اما طویل با روند شمال باختری جنوب شرقی که از مریوان تا شمال بندرعباس امتداد دارد. این ناحیه توسط گسل اصلی زاگرس از زون چین خورده زاگرس جدا شود.

* زون چین خورده ساده زاگرس (Simply Folded Zagros Zone):
ناحیه ای با ساختارهای چین خورده مشخص که به لحاظ لرزه خیزی نیز فعال بوده و بخش زیادی از لرزه های تاریخی زاگرس در این پهنه ثبت شده اند.

در امتداد گسل اصلی زاگرس، در مناطقی نظیر نیریز و صحنه، سنگ های اولترابازیک و افیولیتی بازمانده هایی از پوسته اقیانوسی نئوتتیس به صورت رخنمون دیده می شوند که از ویژگی های متمایز زاگرس مرتفع نسبت به زون چین خورده محسوب می شوند.

پژوهش ها نشان می دهد گسل پیشانی کوهستان زاگرس (Mountain Front Fault - MFF)، یکی از ساختارهای کلیدی زمین ساختی در زاگرس جنوبی، در شکل گیری و تشدید زمین لرزه های تاریخی و اخیر این پهنه لرزه خیز نقش بنیادین ایفا کرده است. این گسل که مرز جنوبی پهنه چین خورده ساده زاگرس را مشخص می کند، به عنوان یک ساختار راندگی عمده اما مدفون شناخته می شود. طول این گسل حدود 1350 کیلومتر و راستای آن شمال باختر جنوب خاور با شیب به سوی شمال خاور است. شواهد زمین شناسی نشان می دهد جابه جایی قائم در این گسل حدود 6 کیلومتر است و در برخی مناطق، آهک های کرتاسه در دیواره بالایی تا همین مقدار بالا آمده اند؛ درحالی که جابه جایی پی سنگ تنها حدود 1٫5 کیلومتر بوده است.

در منطقه خورگو، گسل MFF به گسل زاگرس مرتفع (High Zagros Fault HZF) می پیوندد. همچنین این گسل با گسل زاگرس ساده (Zagros Foredeep Fault ZFF) هم راستا است و به پهنه برشی خمیری در اعماق زمین اتصال می یابد. شواهد موجود از برش های شدید در مسیر رودخانه هایی نظیر کارون و چین خوردگی های متقارن در سطح زمین، حکایت از فعالیت شیب لغز و فرایشی این گسل دارد.

گسل MFF علاوه بر جدا کردن حوضه پیش ژرفای زاگرس از پهنه چین خورده، عامل شکل گیری این حوضه نیز بوده است. فروبار دزفول، یکی از ساختارهای مهم زاگرس، تحت تأثیر همین گسل ها شکل گرفته و به وسیله گسل های دیگری چون کازرون و برازجان، مرزبندی شده است.

در طول تاریخ، زمینلرزه های متعددی با بزرگای بالا به گسل پیشانی کوهستان زاگرس نسبت داده شده اند که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

* زمینلرزه ی ارجان (سال 1052 میلادی) با بزرگای 6.7
* زمینلرزه سیمِره (11000 سال پیش) با بزرگای 7 و شدت 9 مرکالی، که منجر به وقوع زمین لغزش عظیم سیمِره شد
* زمینلرزه دره شهر (سال 872 میلادی) با بزرگای 6.7
* زمینلرزه سرپل ذهاب (958 میلادی) با بزرگای 6.3
* زمینلرزه سیراف (1085 میلادی) با بزرگای 5.7
* زمینلرزه حلوان (1150 میلادی) با بزرگای 5.8
*Tt زمینلرزه کنگان (1883 میلادی) با بزرگای 5.7 و شدت 7 مرکالی.

این رویدادها، نشان دهنده فعالیت مداوم و قابل توجه گسل MFF در طول تاریخ زمینلرزه های زاگرس جنوبی هستند. الگوهای سازوکار ژرفی این زمینلرزه ها عمدتاً از نوع راندگی بوده و هم راستا با ساختارهای اصلی منطقه شکل گرفته اند.

در بازه 100 سال اخیر حدود 1341 زمینلرزه (قبل از فوج زمینلرزه های اخیر) در گستره حدود یک درجه در یک درجه اطراف کانون زمینلرزه ثبت شده است که 72 مورد از آنها دارای بزرگای بیشتر و مساوی 5 است. این نشان دهنده لرزه خیزی بالا در منطقه است. بزرگترین زمینلرزه دستگاهی حدود 100 سال اخیر استان بوشهر و مناطق همجوار آن، زمینلرزه 21 فروردین ماه 1351 هجری شمسی (10 آوریل 1972 میلادی) قیر و کارزین با بزرگای 6.7 است.