در سال 1985، لوسلیا سانتوس، بازیگر نقش اصلی سریال برده ای به نام ایزائورا ، برای اولین بار به چین سفر کرد. او برای دریافت جایزه عقاب طلایی ، مهم ترین جوایز تلویزیونی چین، دعوت شده بود که با رای مردم اعطا می شود. سانتوس، نخستین بازیگر خارجی بود که با کسب بیش از 300 میلیون رای مخاطبان چینی، در بخش بهترین بازیگر زن، برنده این جایزه شد. هنگام بازگشت از پکن، جمعیت حاضر در فرودگاه فریاد می زدند: ایزائورا، برگرد!

به گزارش بی بی سی، چین تنها یکی از 120 کشوری بود که این مجموعه عامه پسند تلویزیونی را پخش کرد. این سریال بر اساس رمانی از برناردو گیمارش ساخته شد. این نویسنده برزیلی در شهر اورو پرتو متولد شد و در همان جا درگذشت. او قاضی و نویسنده 17 کتاب بود. رمان برده ای به نام ایزائورا که در سال 1875 منتشر شد، در دوران اوج جنبش لغو برده داری در برزیل نوشته شد و مشهورترین اثر او به شمار می آید.

رمان برناردو گیمارش رمان برده ای به نام ایزائورا 150ساله شد

سریالی که بر اساس داستان او ساخته شد در کوبا به پدیده ای بی سابقه تبدیل شد. به گفته آلدیم میگل، که وب سایتی درباره لوسلیا سانتوس راه اندازی کرده، فیدل کاسترو، رییس جمهور وقت کوبا، نه تنها همه قسمت های این مجموعه را تماشا کرد، بلکه دستور داد سهمیه بندی برق در زمان پخش این سریال متوقف شود تا مردم آن را ببینند.

ادوین لویسی، بازیگر نقش آلوارو در سریال، می گوید در بسیاری از کشورها مورد استقبال قرار گرفت، اما تجربه کوبا کاملا متفاوت بود: مثل یکی از اعضای گروه بیتلز بودم . او دلیل موفقیت جهانی سریال را تصویر کردن مبارزه ابدی بین ستمدیدگان و ستمگران می داند و می گوید: لوسلیا نقش ستمدیده را داشت، روبنس د فالکو نقش ستمگر و من نقش آزادی بخش.

لوسلیا سانتوس در سفر به چین، همراه با سفیر پائولو پینتو

رمان برده ای به نام ایزائورا نوشته برناردو گیمارش در سال 1875 منتشر شد و در میان آثار این نویسنده، مشهورترین کتاب او به شمار می رود. گیمارش در شهر اورو پرتو، ایالت میناس گرایس، متولد شد و در همان جا درگذشت. او در دانشکده حقوق سائوپائولو تحصیل کرد و با نویسندگان مشهوری چون ژوزه دی آلنکار و آلوارس دی آزودو آشنا شد. گیمارش قاضی بود و در مجموع 17 کتاب شامل رمان و شعر منتشر کرد.

در کتاب، ایزائورا دختری است سفیدپوست با مادری برده به نام ژولیانا و پدری به نام میگل که سرکارگر مزرعه است. پس از مرگ مادر ایزائورا، استر، همسر فرمانده آلمیدا، او را بزرگ می کند. استر پیش از مرگش قول می دهد ایزائورا را آزاد کند. اما پس از مرگ او، پسرش لئونسیو وارث مزرعه می شود و این وعده را عملی نمی کند. لئونسیو که عاشق ایزائورا است، او را در اسارت نگه می دارد.

ایده اقتباس تلویزیونی از این رمان، به گیلبرتو براگا نسبت داده شده است، اما براگا خود گفته است که پیشنهاد این اقتباس را معلم ادبیات سابقش در دبیرستانی در ریو دو ژانیرو مطرح کرده است. او پس از خواندن ده صفحه نخست رمان، با هرول روسانو تماس گرفت. این دو پیش تر اقتباس های هلنا و سنیورا را نیز با هم انجام داده بودند.

براگا هنگام نگارش فیلمنامه، تغییراتی در داستان ایجاد کرد: شخصیت هایی مانند توبیاس (با بازی روبرتو پیرییو) را خلق کرد و پایان برخی شخصیت ها را تغییر داد. از جمله در رمان، مالوینا همسر لئونسیو او را ترک می کند، اما در سریال در آتش سوزی می میرد. این تغییر به دلیل سانسور اعمال شد، زیرا در آن دوران، مرد متاهل نمی توانست با زنی دیگر در این جا ایزائورا وارد رابطه شود.

براگا در نگارش فیلمنامه، واژه برده را به ناچار حذف کرد، زیرا قواعد سانسور استفاده از آن را ممنوع کرده بود. در نتیجه، او به جای آن از واژه های دیگری استفاده کرد. سانسورگران همچنین خواستار حذف صحنه های آزار سیاه پوستان بودند. در پایان سریال نیز خودکشی لئونسیو تنها به صورت تلویحی نمایش داده شد.

برای ایفای نقش ایزائورا در سریال، هرول روسانو، کارگردان، ابتدا از دبورا دوآرته، بازیگر معروف دعوت کرد، اما او که دومین فرزندش را باردار بود، پیشنهاد بازی در مجموعه تلویزیونی را نپذیرفت. سپس روسانو به یاد بازیگری جوان افتاد که در تئاتری در ریو دو ژانیرو بازی می کرد: لوسلیا سانتوس. در آن زمان او 19 سال داشت و هیچ گاه در تلویزیون بازی نکرده بود.

در ابتدا گیلبرتو براگا از این انتخاب راضی نبود و بازیگر دیگری را ترجیح می داد. اما انتخاب سانتوس قطعی شد و نقش ایزائورا به او رسید؛ نقشی که زندگی حرفه ای او را متحول کرد. سریال از 11 اکتبر 1976 تا 5 فوریه 1977 از شبکه گلوبو پخش شد و به سرعت با استقبال گسترده مواجه شد.

پس از پخش قسمت اول، تلفن خانه گیلبرتو براگا زنگ خورد. آن سوی خط نلسون رودریگز، نویسنده معروف برزیلی بود که شیفته شخصیت ایزائورا شده بود و می خواست بداند در قسمت های بعدی چه اتفاقی خواهد افتاد. به گفته ارنستو رودریگز، روزنامه نگار، لوسلیا به نوعی الهام بخش نلسون شده بود. بعدها لوسلیا سانتوس در چندین پروژه هنری بر اساس آثار نلسون رودریگز بازی کرد، از جمله یک مینی سریال تلویزیونی، دو تئاتر و چهار فیلم.

خود سانتوس درباره شروع شهرتش گفته است: سریال حتی پیش از پخش رسمی، موفق شده بود . او در مصاحبه ای گفت: روز بعد از پخش تیزر اول، مردم در خیابان من را شناختند. هر وقت بیرون می رفتم، بچه ها دنبال من راه می افتادند و آهنگ تیتراژ را می خواندند.

آهنگ ابتدایی مجموعه، با نام مهاجران، با شعر خورخه آمادو و موسیقی دوریوال کایمی، به بخش خاطره انگیزی از تجربه تماشای این سریال تبدیل شد.

اما همه بینندگان از روی علاقه به داستان عاشقانه یا همدردی با شخصیت ها، این مجموعه را تماشا نمی کردند. در کتاب باواریا تروپیکال که در سال 2023 منتشر شد، بتینا آنتون روزنامه نگار فاش کرد که حتی یوزف منگله، پزشک نازی که نزدیک به 20 سال در برزیل به صورت مخفی زندگی می کرد، این مجموعه را دنبال می کرد. او گفته بود که از دیدن آزار بردگان لذت می برد، هرچند از زیاد بودن سیاه پوستان در سریال ناراضی بود.

اگرچه داستان سریال درباره دوران برده داری بود، اما شخصیت اصلی آن زنی سفیدپوست بود؛ موضوعی که از همان ابتدا باعث توجه بسیاری شد. به نقل از یک نوشته در وب سایت زندگی و آثار برناردو گیمارش ، اگر او شخصیتی سیاه پوست برای داستانش انتخاب می کرد، رمان او که در دوره ی برده داری نوشته شده بود، هیچ گاه نمی توانست به موفقیت بزرگی برسد. در همان متن آمده است: خواننده این کتاب جاودانه، رد پای تنفر برناردو از تبعیض علیه سیاهان و از اسارت تحمیل شده بر برادران رنگین پوست مان را خواهد دید.

با وجود آن که رمان و سریال هر دو به مسئله برده داری می پردازند، برخی پژوهشگران معتقدند که این روایت از زاویه ای رمانتیک و به دور از واقعیت های تاریخی ترسیم شده است. از جمله لوسیانا باروس گویس، روزنامه نگار و پژوهشگر سینما و تلویزیون می گوید این سریال دهه ها به عنوان نماینده تصویر برده داری در برزیل شناخته می شد، اما این تصویر از دل روایتی اروپامحور و زیباسازی شده بیرون آمده بود.

او مثال می زند که در قسمت پایانی سریال، زمانی که شخصیت آلوارو (با بازی ادوین لویسی) در کنار ایزائورا آزادی بردگان مزرعه را اعلام می کند، تمامی بردگان سیاه پوست با چهره هایی شاد و لبخندزنان، این خبر را می پذیرند و همراه اربابان سفیدپوست خود جشن می گیرند. این صحنه نمونه ای روشن از روایتی است که در آن هیچ اثری از مقاومت یا شورش دیده نمی شود و رهایی بردگان تنها به واسطه انسان دوستی مالکان سفید به تصویر کشیده می شود.

گویس تاکید می کند که این شیوه بازنمایی، با حذف کامل نقش مقاومت و مبارزه بردگان، تنها نسخه ای از تاریخ رسمی را بازتولید می کند؛ تاریخی که نقش فعال سیاه پوستان را نادیده می گیرد و رهایی را نتیجه لطف ارباب می داند.

او همچنین درباره بازسازی سال 1986 از این مجموعه نیز می گوید که همان الگوی روایتی در آن تکرار شد. در پایان آن سریال، مهاجران ایتالیایی با واگن وارد مزرعه می شوند، در حالی که سیاه پوستان تازه آزادشده، بدون کفش و با بیل بر دوش، آنجا را ترک می کنند. در متن پایانی آمده است: … و از هرچه کاشتند، چیزی باقی نماند: نه زمین، نه محصول، تنها آزادی . گویس می گوید: باز هم با صحنه ای مواجه ایم که در آن نظام برده داری آرمانی تصویر شده است. بدون هیچ نشانی از مقاومت، اکنون با برزیلی نوین مواجه ایم، کشوری پر از امید که با کار مهاجران باززاده می شود.