کوروش احمدی، دیپلمات پیشین، در سرمقاله شرق نوشت:مسئله مهاجران افغانستانی و اخراج آنها یکی از مسائلی است که بلافاصله بعد از جنگ 12 روزه و به موازات آن به رأس موضوعات مورد توجه افکار عمومی ارتقا یافت. البته این مشغله ای جدید نیست و به ویژه بعد از اوج گرفتن شمار مهاجران در دولت سیزدهم، در زمره دغدغه های عمده افکار عمومی قرار گرفت.

مسئله مهاجرت خاص کشور ما نیست، اما ویژگی آن در کشور ما این است که هرگز تابع سیاستی فکر شده، مصوب و مشخص نبوده و برخورد با آن در چند دهه گذشته، باری به هر جهت بوده است. نمونه اش همین که در دولت سیزدهم با آغوش باز به استقبال مهاجران رفتند و به قولی روزی حدود پنج هزار ویزا برای آنها صادر کردند و ورود غیرقانونی داشتند. و این همراه بود با استقبال از پیروزی طالبان و نگاه برخی در داخل به این گروه به عنوان جنبش اصیل .

نه مبنا و منطق استقبال گسترده دیروز از مهاجران معلوم بود و نه دلیل این برخورد تهاجمی امروز. تغییر 180 درجه ای ظرف مدت کوتاهی شگفت انگیز است. طرح اتهام جاسوسی به افغانستانی ها که امکانی برای جاسوسی ندارند، بیش از هر چیز دیگری تأسف آور است. در زمره بدیهیات است که این قبیل اتهام ها قابل انتساب به شخص است و آن هم با ادله محکم و محکمه پسند، نه به یک جماعت چند میلیونی بدون هر گونه سندی. برخورد ناپسند با جمعی که از خویشان تمدنی ما هستند، اخراج جمعی از آنها که در ایران به دنیا آمده اند و وطنی جز ایران نمی شناسند، بازگرداندن دختران نوجوان متولد ایران به کشوری که تاریک اندیشان حق زندگی معمولی و تحصیل را از آنها دریغ می کنند و بسیار اتفاقات دیگر، بسیار غم انگیز است.

هدف این نوشته تنها جلب توجه به بلاتکلیفی یا بی سیاستی موجود در این رابطه و بی اطلاعی مردم از آنچه در ذهن مقامات در این مورد می گذرد، است. سیاست ایران در این مورد، در چندین دهه اخیر بی سیاستی بوده است. اتفاقات چند سال اخیر نیز نشان داد که در همچنان بر همان پاشنه بی سیاستی مرسوم می چرخد. در چند سالی که امر دایر بر استقبال از ورود مهاجران بود، هیچ خبری از پیوست اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای آن سیاست که باید تسهیل کننده جذب و ادغام مهاجران افغانستانی در جامعه ایرانی و توجیه مردم باشد، نبود.

تکلیف امکانات حداقلی برای مهاجران از نظر اسکان، حق کار، الحاق خانواده، بهداشت، آموزش فرزندان و سایر تسهیلاتی که لازمه برخورداری از یک زندگی عادی است، روشن نبود. در حالی که سیاست مبنی بر آسان گیری برای ورود مهاجران بود، اما فکری برای دادن شماره ملی یا معادل آن، گواهینامه رانندگی، حساب بانکی، حق تملک، شرایط کسب تابعیت، حقوق بشر مهاجران، امکان ازدواج و ... نشد. آیا شگفت انگیز نیست که یک جمعیت چندین میلیونی را در داخل کشور بپذیرند، اما آنها را به حال خود رها کنند؟

همین بی سیاستی به نوبه خود مانع تعامل مثبت اهالی کشور با مهاجران و ادغام و رشد مهاجران در جامعه میزبان بود. یکی از نتایج منفی این بی سیاستی، نظر منفی افغانستانی های ساکن ایران نسبت به ایران و ایرانیان است. این در حالی است که مهاجران در بسیاری از دیگر کشورها امکان نیل به عالی ترین مقامات را نیز یافته اند. ما ظاهرا عادت داریم همیشه هم چوب را بخوریم و هم پیاز را. در یک سیاست مهاجرتی اصولی، رضایت اهالی کشور پذیرنده و همراه شدن آنها در پذیرش مهاجران و استقرار و ادغام آنها در جامعه، مهم ترین عامل است و شفافیت کامل پیش شرط آن است. سیاست مداران باید به نحوی باورپذیر برای مردم خود روشن کنند که پذیرش مهاجر قرار است پاسخ گوی کدام اهداف ملی باشد.

تکلیف برخی اصول بنیادی مانند حق تابعیت بر مبنای خاک و تولد یا خون و نسب و نیز تعیین ترکیب مهاجران با توجه به شرایط بازار کار باید مشخص شود. هم زمان باید امکان بحثی گسترده در سطح ملی در این مورد در داخل کشور وجود داشته باشد؛ با علم به اینکه نهایت چنین بحثی باید یک مصوبه پارلمان باشد که حکم قانون را داشته و برای همه الزام آور باشد و در را بر سیاست های خلق الساعه ببندد. سیاست مهاجرتی همچنین باید تکلیف کنترل مرزها و برخورد با مهاجران غیرقانونی و اشتغال غیرقانونی آنها و ... را نیز روشن کند تا همه تکلیف خود را بدانند.

یک سیاست مهاجرتی همچنین باید دارای یک پیوست منطقه ای، به ویژه در مورد شرایط در مبدأ یعنی در افغانستان باشد. در شرایطی که طالبان نوعی سیاست تصفیه قومی را با هدف خالی کردن مناطق هزاره نشین و تاجیک نشین و جایگزین کردن این اقوام با پشتون ها دنبال می کند، ما نباید آب به آسیاب آنها بریزیم.