منابع نفت و گاز دریای خزر در هفته های اخیر بار دیگر به کانون توجهات جهانی تبدیل شده اند. طبق اعلام رییس جمهور آذربایجان و سفر ابومحمد جولانی به باکو، پروژه ای برای صادرات گاز آذربایجان به سوریه در آینده نزدیک آغاز خواهد شد.

به گزارش فارس، همچنین آذربایجان با تامین حدود 40 درصد نفت رژیم صهیونیستی، جایگاه مهمی در تامین انرژی این رژیم دارد؛ منابعی که عمدتاً از میادین نفت و گاز دریای خزر برداشت می شوند.
منطقه دریای خزر شامل 6 کشور ساحلی روسیه، ایران، قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان و ازبکستان است که هر کدام دارای منابع نفتی و گازی می باشند.

با وجود اینکه ازبکستان مرز آبی با خزر ندارد، بخش قابل توجهی از خاک و منابع انرژی آن در حوضه های زمین شناسی دریای خزر قرار دارد.

این منطقه، از قدیمی ترین مناطق تولید نفت در جهان است که تولید نفت آن از میدان نفتی داشلاری در نزدیکی باکو به صدها سال پیش بازمی گردد.

براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، تولید نفت دریای خزر در سال 2022، معادل حدود یک درصد از عرضه جهانی نفت (بیش از یک میلیون بشکه در روز) بوده و تولید گاز این منطقه حدود سه درصد از عرضه جهانی گاز (بیش از 4 تریلیون فوت مکعب) را تشکیل داده است.

این آمار نشان دهنده اهمیت نسبی این منطقه در بازار جهانی انرژی است، هرچند سهم آن نسبت به کل تولید جهانی محدود به درصدهای اندک می باشد.

آذربایجان به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده نفت و گاز خزر، نقش کلیدی در این حوزه ایفا می کند. پس از فروپاشی شوروی، با امضای توافق نامه کنسرسیوم شرکت های نفتی بین المللی به رهبری بریتیش پترولیوم برای توسعه میدان عظیم آذری-چراغ-گونشلی (ACG)، توجه جهان به منابع این منطقه جلب شد.

همچنین پروژه هایی چون میدان کاشاگان قزاقستان شاهد ورود سرمایه گذاری های کلان بوده اند.

در مقابل، ایران که دارای منابع بزرگ نفت و گاز در خلیج فارس است، به دلیل محدودیت های تحریمی و هزینه های بالای استخراج در دریای خزر، کمتر به توسعه میادین این منطقه پرداخته است.
هزینه برداشت نفت و گاز از میادین خزر برای ایران چند برابر برداشت از میادین جنوبی است و به همین دلیل اولویت پایین تری به آن داده شده است.

تا کنون تنها سکوی حفاری فعال ایران در دریای خزر، سکوی امیرکبیر است که در وضعیت غیرفعال قرار دارد.

همچنین میدان نفتی سردار جنگل، تنها میدان کشف شده ایران در خزر است که در سال 1391 در عمق 700 متری کشف شده و از 46 ساختار مطالعاتی نفت و گاز ایران در خزر، تنها این میدان از مرحله اکتشافی عبور کرده است.

اخیراً نیز ایران عملیات حفاری اکتشافی در ساختار رودسر بلوک 18 خزر را با دکل حفاری شرکت حفاری شمال آغاز کرده است. هدف این حفاری، ارزیابی منابع احتمالی بیش از 600 میلیون بشکه نفت خام و حدود دو تریلیون فوت مکعب گاز است. این پروژه با سرمایه گذاری حدود 50 میلیون دلار تحت قرارداد EPD در حال انجام است.

یکی از چالش های مهم ایران در توسعه میادین خزر، موقعیت ساختارهای هیدروکربوری در آب های عمیق است که استخراج از آن نیازمند فناوری های پیشرفته ای است که هیچ یک از کشورهای ساحلی خزر تاکنون آن را در اختیار ندارند. سایر کشورهای منطقه عمدتاً از منابع کم عمق بهره برداری می کنند که در ایران کمتر چنین منابعی موجود است.

از سوی دیگر، درباره حجم ذخایر نفتی دریای خزر اختلاف نظر وجود دارد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا مدعی ذخایر 200 میلیارد بشکه نفت در این منطقه است، اما موسسه آکسفورد انرژی این رقم را بین 25 تا 35 میلیارد بشکه تخمین می زند.

اگر تخمین آکسفورد صحیح باشد، سهم ذخایر نفتی خزر از کل ذخیره نفت دنیا تنها حدود 3 درصد خواهد بود، نه 16 درصدی که توسط EIA اعلام شده است. در این صورت، احتمال اینکه خزر به جایگزینی بلندمدت برای خلیج فارس در تامین نفت تبدیل شود، بسیار کاهش می یابد.

در مجموع، ایران می تواند با افزایش تولید از میدان های مشترک با توجه به ذخایر نفت محدود منطقه خزر باعث کاهش برداشت آذربایجان به عنوان حامی و تامین کننده رژیم صهیونیستی شود که سلاح مخفی ایران برعیله باکو و رژیم صهیونیستی به شمار می آید.