آکیوا گولدزمن - نویسنده، تهیه کننده و گاهی وقت ها کارگردان - چندین و چند دهه را صرف تردستی با پروژه های مختلف کرده است و امروز فهرستی بلندبالا از آثار سینمایی و تلویزیونی مطرح را در کارنامه دارد. او نویسنده ای است که آثار سینمایی اش در گیشه های سراسر جهان بیش از 4 میلیارد و 730 میلیون دلار فروخته اند و در تلویزیون نیز یکی از خالقان سریال سفر ستاره ای: دنیاهای جدید عجیب است که فصل سومش از 17 ژوییه 2025 (26 تیر 1404) آغاز شده است. آکیوا گولدزمن 63 ساله در گفت وگو با ارون کوچ از نشریه هالیوود ریپورتر درباره نقاط عطف سی سال فعالیت در صنعت نمایش به عنوان نویسنده و... صحبت کرده و نکته های جالبی را درباره مهم ترین آثارش - و در کل فیلمنامه نویسی - به زبان آورده است؛ از فیلم های بتمنی که با جول شوماکر ساخت تا همکاری هایش با ران هاوارد و کسب جایزه اسکار برای نگارش فیلمنامه اقتباسی ذهن زیبا.

شما استادان برجسته ای چون مارگارت اَتوود، ای. ال. داکتورو و راسل بنکز را داشتید اما باز هم تقلا می کردید که یک داستان کوتاه بنویسید. چطور شد که از عهده نگارش یک فیلمنامه بلند برآمدید؟

به گزارش ایران، من به این موضوع پی بردم که چطور می شود یک جمله خیلی خوب نوشت اما هرگز نتوانستم از ساختار یک داستان کوتاه سر دربیاورم. برای همین بود که در دوره رابرت مک کی شرکت کردم.

ناگهان متوجه شدم که مثل همه مانکن ها که اساساً دو دست، دو پا و بدن و سر دارند اغلب فیلمنامه هایم هم از مجموعه ای از بخش ها تشکیل شده اند که به هر یک پرده می گویند. بعد از آن زمانی که فهمیدم بدن چه شکلی دارد فقط باید به این موضوع پی می بردم که چطور لباس ها را طراحی کنم.

شما دو تا از رمان های جان گریشام و دو فیلم بتمنی را با جول شوماکر کار کردید. چطور شد که فیلمنامه موکل (1994) را هم برای او نوشتید؟

من طرحی نوشتم که در استودیوها دست به دست شد. روزی جول مرا به خانه اش دعوت کرد و نشستیم و درباره داستان و زندگی صحبت کردیم. آن زمان در آپارتمانی تک اتاقی در ونیز زندگی می کردم. وقتی به خانه برگشتم جول برایم پیام تلفنی گذاشته بود که کتاب جان گریشام را برایت می فرستم. طرح فیلمنامه ات را دور بنداز. دوازده هفته دیگر شروع می کنیم. دست به کار شو!

اغلب کارگردان ها سر صحنه پذیرای فیلمنامه نویس ها نیستند؛ اما این طور به نظر می رسد که شما واقعاً از او آموخته اید.

من در ساخت چهار فیلم پشت سرهم با او سر صحنه زندگی کردم! جول با توضیح هایی مثل اینکه سوزان (ساراندن) نکاتی دارد یا تامی لی (جونز) از این متنفر است مرا روانه تریلرم می کرد.

اخیراً تلاشی صورت گرفت تا نسخه اورجینال جول از فیلم بتمن تا ابد (1995) به نمایش درآید اما کمپانی وارنر جلوی آن را گرفت. اصلاً این نسخه شانسی برای نمایش عمومی دارد؟

پس از مرگ جول (در سال 2020) به وارنر گفتم: نسخه تیره و تارتری از این فیلم هست. ما آن را پیدا کردیم. کامل نیست اما کامل تر از آن است که فکرش را می کنید. داشتیم روی آن کار می کردیم که ناگهان همه دست کشیدند؛ اما من تمام تلاشم را می کنم.

بتمن تا ابد موفق بود اما فیلم بتمن و رابین که دو سال بعد روی پرده رفت به یک شکست تمام عیار بدل شد. پس از آن در کارتان دچار تردید نشدید؟

وقتی فیلم ها شکست می خورند، زمانی که رسماً پوست شان را می کنند یا وقتی احساس می کنید که مقصر شکست بوده اید به طور طبیعی صدمه می بینید. جو مورگِنستِرن، منتقد شناخته شده وال استریت ژورنال، درباره فیلم گم شده در فضا (1998) نوشت: اگر توپ بیسبال را در پارچه ای بپیچید و دو ساعت به سرتان بکوبید بهتر از تجربه تماشای گم شده در فضا به نویسندگی و تهیه کنندگی آکیوا گولدزمن است که...

تقریبا سی سال است که این نقد را فراموش نکرده اید؟

رنجیده ام!

اما فقط سه سال بعد از آن بود که برای نگارش فیلمنامه ذهن زیبا (2001) برنده جایزه اسکار شدید؛ فیلمنامه ای که یک غافلگیری پایانی به سبک فیلم حس ششم دارد که تقریباً نمادین شده است.

وقتی حس ششم را دیدم تازه فیلمنامه ذهن زیبا را به پایان رسانده بودم.

این ایده که جان نَش آدم های خیالی را می بیند از کجا آمد؟

وقتی بچه بودم یکی از اولین خانه های گروهی برای بچه هایی را تجربه کردم که از نظر روحی و روانی آسیب دیده بودند. والدینم این خانه گروهی را در بروکلین بنیان گذاشتند. برای همین در کنار بچه های زیادی بودم که مشکلات متفاوتی داشتند از روان گسیختگی (اسکیزوفرنی) تا درخودماندگی (اوتیسم). همیشه بر این باور بودم که آنچه از نگاه دیگران جنون است، منطقی درونی دارد. پس از آن، زندگینامه زیبایی را خواندم که سیلویا ناسار درباره جان نوشته بود و همه اش درباره زندگی بیرونی او است. آنجا بود که این فکر به ذهنم رسید: اگر بتوانم زندگی درونی را با آن ترکیب کنم و توهم را برای کسی که تجربه اش می کند مثل تجربه ای عادی از سوی او برای تماشاگر به تصویر بکشم آن وقت جذاب خواهد شد.

فیلم ذهن زیبا در فصل جوایز خوب عمل کرد اما پیش از مراسم آکادمی بیش تر جوایز را از دست داد. با خودتان فکر نکردید که از بازی خارج شده اید؟

چپ و راست به فیلم یادگاری (کریستوفر نولان، 2000) می باختم. در مراسم گلدن گلوب با همسرم ربکا رفتیم بالکن تا سیگار بکشم که متیو پری هم آنجا بود. او گفت: آره دیگه... ما همیشه می بازیم. (در اشاره به دست خالی ماندن سریال دوستان).

برای همین موقع خواندن اسامی نامزدها در گلدن گلوب هم انتظاری نداشتم که ناگهان راسل (کرو) مرا گرفت و به چشمانم نگاه کرد و گفت: پاشو برو بالا و لذتش را ببر.

پس از این موفقیت، دو فیلم با ویل اسمیت کار کردید: من، روبات (الکس پرویاس، 2004) و من افسانه هستم (فرانسیس لارنس، 2007)؛ که فیلم دوم مشهور است به اینکه تماشاگران آزمایشی اش به شدت مخالف پایان بندی اش بودند.

من افسانه هستم هرگز تماشاگرانش را راضی نمی کرد چون ما سَم (سگ داستان) را هم کشتیم. تماشاگران در صحنه ای که سگ می میرد از سینما بیرون می رفتند. البته برایم قابل درک است. من هم سگ ها را دوست دارم. هرگز فیلمی کار نکرده ام که به اندازه صحنه مردن سگ در این فیلم، شاهد بیرون رفتن تماشاگران از سالن سینما باشم.

تغییر دادن پایان بندی اصلی فیلم تان غم انگیز بود؟ چون همه می دانند که ابتدا قرار بود شخصیت ویل اسمیت در پایان من افسانه هستم زنده بماند.

نه. ما هر دو پایان بندی را آن قدر دوست داشتیم که حتی تا دو هفته پیش از اکران فیلم سعی کردیم هر دو نسخه را بدون اعلام عمومی نمایش بدهیم. آن وقت تماشاگران وقتی با هم صحبت می کردند از اینکه در نسخه ای شخصیت اسمیت می میرد و در نسخه دیگر زنده می ماند، غافلگیر و متعجب می شدند. به هر حال دست آخر از انجام چنین کاری منصرف شدیم.

شنیده ام که شما این روزها روی دنباله های دو فیلم از فرانسیس لارنس کار می کنید؛ کنستانتین (2005) و من افسانه هستم. کدام یک به تولید نزدیک تر است؟

به دلایل مختلفی فکر می کنم من افسانه هستم فیلمنامه کامل تری دارد و کنستانتین شانس بیش تری برای تولید دارد!
شما طرح های فوق العاده ای برای اقتباس از سری کتاب های استیون کینگ با عنوان برج تاریک در قالب فیلم ، سریال و... داشتید اما فیلمی که در سال 2017 با همین عنوان ساخته شد موفق نبود. چه شد؟

این فرصت نصیب ما نشد. طرح اصلی ای که ران (هاوارد) و من داشتیم واقعاً جاه طلبانه و خارق العاده بود. ما از فیلم اول نسخه ای در کمپانی یونیورسال آماده کرده بودیم که به نظرم واقعاً چیز خوبی بود اما دست آخر به تولید نرسید. ما خیلی روی این جهان داستانی کار کردیم ولی آخرش هیچ شد.

چطور شد با سریال فرینج به تلویزیون رفتید؟

من جی. جی. آبرامز را به همسرش معرفی کردم و بارها این لطفم را به او گوشزد کردم! (با خنده) برای همین است که مرا در چند اثر جی. جی. می بینید. روزی هم به او گفتم: می خواهم سریال فرینج را کارگردانی کنم. البته قبلاً تجربه ای داشتم ولی حالا می خواستم در این سریال کار کنم. او هم گفت: باید آن را بنویسی. که گفتم: نمی خواهم بنویسم فقط می خواهم کارگردانی کنم. او هم دوباره گفت: نه، باید بنویسی. (او دست آخر یک قسمت را کارگردانی کرد، هجده قسمت را نوشت و در دو قسمت از سریال فرینج هم تهیه کننده اجرایی بود)

شما یک فیلمنامه نویس برنده جایزه اسکار هستید. نوشتن سناریوی یک سریال نباید آسان باشد؟

جف پینکنر یکی از تهیه کنندگان اجرایی و سرپرست نویسندگان سریال فرینج (فصل اول تا چهارم) بود. او طرح کلی من برای سریال را 9 بار رد کرد چون معلوم شد که من اصلاً بلد نیستم چطور باید سناریوی یک سریال تلویزیونی را نوشت! با وجود این، در نهایت نوشتم و کارگردانی کردم! جالب اینکه هیچ دستمزدی نگرفتم اما تجربه اش را دوست داشتم.

شما برای هوش مصنوعی نقشی را در صنعت نمایش می بینید؟ برخی می گویند هوش مصنوعی می تواند فیلمنامه بخواند و حفره های پیرنگ را پیدا کند. نظر شما چیست؟

قاعده ای در خصوص زاویه دید در فیلمنامه نویسی هست. ذهن زیبا فیلمی است که یک زاویه دید دارد؛ و تجربه منحصربه فرد پروتاگونیست است؛ درست مثل حس ششم و جزیره شاتر. شما نمی توانید زاویه دید را بشکنید. این قاعده است؛ اما من چنین کاری کردم. ما یک بار در کل فیلم به جنی (کانلی) در صندوق پست کات زدیم. ما به هیچ وجه اجازه چنین کاری را نداریم اما این تصمیم موفق بود. من نمی خواهم به جایی برسیم که خلاقیت مان کم شود چون اگر از ماشین ها استفاده کنیم معیارهای خلاقیت تنزل پیدا خواهند کرد.

هنوز خودتان را همان فرد جوان و تشنه ای می بینید که تمام روز با رخت حمام در آپارتمان کوچکش می نوشت؟

وقتی جوان تر بودم تمام وقت می نوشتم. گاهی وقت ها برای فرار از زندگی. بسیار مشتاق نوشتن بودم و آن را به همه چیز ترجیح می دادم. البته به اندازه ای که می خواستم خوب نبودم. پس فقط به شیوه خودم می نوشتم. روزی ده، دوازده ساعت. بیش از اندازه بود. حالا در گذر سال ها، کارهای بیش تری می گیرم اما ساعت های کمتری کار می کنم. این روزها وقتی از خواب بیدار می شوم چهار تا پنج ساعت می نویسم و بعدش وظایفم به عنوان یک تهیه کننده را شروع می کنم.