روزنامه شرق در سرمقاله خود نوشت:قانون وضع می شود که رفاه، امنیت، عدالت، آرامش و سعادت برای همگان بیاورد و جامعه را به رشد و توسعه پایدار و آینده ای روشن برساند.

اما در ایران واقعیت چیز دیگری است؛ قوانین نه تنها نتوانسته اند رفاه، امنیت، عدالت و توسعه پایدار بسازند، آینده را هم مکدر کرده اند.

فهرست بلند انواع ناترازی ها به کنار، بحران خطرناک آب که امروز همه را ترسانده است، به تنهایی نشان می دهد که چگونه حقوق توسعه و فهرست بلندبالایی از مقررات غلط و مدیریت ناکارآمد به ضد توسعه بدل شده است.

آب ماده ای است بی رقیب و بی جانشین که به شکل منحصربه فردی در تمام بخش ها مورد استفاده است. هیچ ماده دیگری از این جهات مانند آب نیست.

حیات انسانی، زندگی شهری، کشاورزی، صنایع، معادن، نیروگاه ها، بهداشت و درمان و بقیه بخش ها وابسته به آب است. بدون آب همه چیز، حتی زندگی تعطیل است. آب یعنی قانون زندگی. قوانین ناسازگار با واقعیت قانون زندگی را نسخ کرده و ما را در خشکی غرق می کند.

برای خانه هایی که سوءمصرف آب دارند، اخطار قطع آب می دهند. حالا طبیعت به دولت و نظام سیاسی به خاطر سوءمصرف آب اخطار قطع آب خانه ملی ما، سرزمین ایران داده است.

وقتی نظام برنامه ریزی و نظام قانون گذاری برنامه یا قانونی را درباره آب یا صنعت، کشاورزی، معدن، شهرسازی و... می نویسند، در این خیال هستند که این برنامه ها و قوانین بسیار خوب اند و همه چیز خوب می شود و آب هم فراوان است و کم نمی شود.

سال هاست کارشناسان آب و محیط زیست هشدار می دهند که بی آبی شدید و غیرقابل جبران در راه است و الگوی غلط مدیریت و مصرف آب در بخش های مختلف، ایران را خشک می کند. دولت ها و ادوار مختلف مجلس نشنیدند هیچ، بعضی از آنها را هم تهدید کردند. اینک که بحران آب دارد از کمبود به نبود می رسد، جایی برای انکار باقی نیست که آن هشدارها درست بوده اند و برنامه نویس و قانون گذار متوهمانه و مغرورانه و گاه منفعت طلبانه خطاها را تکرار کرده و باطل در این خیال که اکسیر می کنند.

این خطاهای مهلک و نابخشودنی فقط مربوط به برنامه ها و قوانین اختصاصی آب مانند قانون توزیع عادلانه آب نیستند، بلکه با توجه به نقش و سهم زیربنایی آب در همه بخش ها، این خطاهای مستمر با بی توجهی محض به وضعیت آب در اقلیم کشور در تمام قوانین کشاورزی، صنعتی، معدنی، شهرسازی، آبخیزداری، سدسازی و... رخ داده اند. برنامه ها و مقرراتی که در تصورات برنامه نویس و قانون گذار قرار بود گلستان بسازند، شوره زار آفریدند. از قضا سرکنگبین صفرا فزود. نادرستی برنامه ریزی و قانون نویسی در بخش های مختلف چنان است که در برداشت و استفاده از آب عملا هیچ ضابطه و نظارتی وجود ندارد. نمونه اش همین که از یک میلیون چاه موجود در کشور 300 هزار چاه فاقد مجوز است. بگذریم که معلوم نیست صدور مجوز برای خیلی از چاه ها نیز تا چه حد طبق اصول بوده یا تابع رانت و منافع شبکه فساد.

نادیدن وضعیت آب در اقلیم ایران در نظام حقوق توسعه کشور با شیوه برنامه نویسی و قانون گذاری ذهنی، غیرواقع بینانه، رؤیایی و رانتی، منابع آبی کشور را بلعیده و تهی کرده است. این استنتاج نیازمند داشتن تخصص در رشته های دانشگاهی مرتبط با آب نیست.

وقتی بحران به حدی می رسد که با کاهش ذخایر آب سدها و کاهش شدید آب های زیرزمینی برای تسکین موقت آن از تعطیلی پایتخت صحبت می شود، کافی است تا بفهمیم برنامه ها و قوانین بخش های مختلف اقتصادی چه بلایی بر سر مهم ترین ماده حیاتی آورده اند.

بحران آب، یک بحران فوری است. کمبود و نبود آب، از آب آشامیدنی تا آب کشاورزی، صنعتی و... ظرف چند روز همه چیز را از بین می برد و از کار می اندازد. سایر ناترازی ها چنین تأثیر فوری عمیق و غیرقابل جبرانی ندارند؛ حداقل موقت می شود هرچند با سختی آنها را تحمل کرد یا چیزهای دیگری را جایگزین آنها کرد. ولی آب جایگزینی ندارد و بدون آن زندگی ناممکن است.

چیزی می شود شبیه رمان معروف کوری، با این تفاوت که اگر در این رمان عامل کوری عمومی ناشناخته است ولی همه عوامل بروز بحران آب در ایران معلوم اند.

بحران آب را باید به بحران عمیق قانون گذاری و مدیریتی برنامه های توسعه کشاورزی، صنعتی، معدنی، شهرسازی و آبخیزداری ترجمه کرد. در این صورت دولت و نظام سیاسی نباید فقط به این فکر کنند که بارش باران یا کاهش مصرف چندصباحی این بحران را تسکین دهد و عقب بیندازد.

مرگ و زندگی آدم ها و جوامع وابسته به ماده بی رقیب، آب است. تمدن های کوچک و بزرگ در کنار منابع آبی متولد شده و با تمام شدن آب از بین رفته اند.

اغراق نیست اگر ادعا شود بحران آب بزرگ ترین، پیچیده ترین و سیستماتیک ترین بحران ایران است که تمام سرزمین را نشانه رفته و حل تدریجی آن نیازمند کارهای اصلاحی متعددی است که در نظام حقوقی برنامه های بخش های مختلف، خصوصا کشاورزی است. کار بزرگ نیازمند اراده های بزرگ و مردان و زنان بزرگی است که فکر بزرگ، توان درک مسئله، حل مسئله و اجرای راه حل های بزرگ را داشته باشند. راه باید برای چنین کارگزارانی در دولت و مجلس هموار شود وگرنه دولت و نظام سیاسی و ملت باید شاهد سال های سخت خشکی و تشنگی باشیم.

نویسنده: کامبیز نوروزی