ملاک جذب و دفع افراد در دوران پساجنگ چه عامل یا عواملی باید باشد؟ محسن میردامادی، فعال سیاسی اصلاح طلب به این پرسش پاسخ می دهد.

به گزارش اعتماد، میردامادی معتقد است که ملاک جذب و دفع در دوران پساجنگ باید وفاداری افراد به ایران باشد. با یک چنین میزانی، بسیاری از تندروی ها و افراط گری ها که منافع ملی ایران را قربانی بازی های جناحی و سیاسی می کند، بیرون از دایره وفاداری به ایران قرار گرفته و به طور طبیعی از دایره تصمیم سازی های بنیادین بیرون می مانند.

میردامادی با بازخوانی جنگ میهنی 12روزه اخیر به ریشه های بروز این تقابل، چگونگی آن و دستاوردها و آسیب های ایران از این تقابل می پردازد. به اعتقاد این فعال سیاسی مهم ترین دستور کار دولت سیزدهم جلوگیری از وقوع دوباره جنگ با تکیه بر اتحاد ملی ایرانیان است که باید از طریق دیپلماسی تامین شود.

جنگ 12 روزه در شرایطی رخ داد که ایران و امریکا در کشاکش مذاکرات مهمی قرار داشتند. شاید از همین جنبه جنگ برای ایران با شگفتی بیشتری همراه بود. شما ریشه های بروز این رویارویی را چه می دانید؟

جنگی که رخ داد، ریشه های 40 الی 50ساله ای دارد. وقتی حکومت شاه که روابط نزدیکی با اسراییل داشت، ساقط شد، این رژیم نسبت به انقلاب ایران احساس خطر جدی کرد. موشه دایان، وزیر خارجه وقت اسراییل جمله ای بیان کرد که بسیار معروف شد و آن، اینکه زلزله ای در ایران اتفاق افتاده که امواج آن به اسراییل خواهد رسید! از ابتدای انقلاب57، اسراییل چنین خطری را از جانب ایران احساس می کرد.

این احساس از 3دهه قبل که نیروهای نزدیک به ایران موجودیت نظامی قابل توجهی نزدیک مرزهای اسراییل و در درون قلمروی این رژیم پیدا کردند شدت بیشتری پیدا کرد. نیروهایی مانند حماس در غزه و حزب الله در لبنان این تقابل را تشدید می کردند.

در این شرایط، اسراییل از چند دهه قبل، دنبال درگیری نظامی با ایران بود اما چون نمی توانست به تنهایی به اهدافی که مد نظر داشت برسد به همراهی امریکا نیاز داشت. دولت های امریکا در برهه های گوناگون اما با برخورد نظامی اسراییل موافقت نمی کردند.

جورج بوش پسر که 2 دوره رییس جمهور بود، در مصاحبه ای اعلام کرد اسراییلی ها دو بار قصد حمله به ایران را داشتند که او مانع شده بود. روسای جمهور بعدی امریکا هم موافق این تقابل نظامی نبودند. در دوره جدید اما با سلسله رخدادهایی چون درگیری های غزه، حوادثی که در لبنان برای حزب الله رخ داد، سقوط بشار اسد در سوریه و مهم تر از همه پیروزی دوباره ترامپ در امریکا، نتانیاهو توانست ترامپ را برای حمله به ایران مجاب کند.

پس از پیروزی ترامپ در انتخابات امریکا، اسراییل بیشتر نظرات خود را به امریکایی ها دیکته کرد. این در حالی است که ترامپ با شعار صلح و مقابله با جنگ، رای مردم امریکا را کسب کرده بود. او در نخستین گام ها، ژست توافق با ایران را نیز گرفت. اسراییلی ها اما توانستند، ترامپ را با خود همراه کنند.

وضعیت مطلوبی که اسراییلی ها طی دهه های گذشته هرگز تجربه نکرده بودند برای آن ها ایجاد شد. اولا نگرانی های امنیتی اطراف آن ها کاهش یافت و بعد هم رییس جمهور امریکا به اسراییل برای تقابل با ایران چراغ سبز نشان داد.

هر تنازعی همراه با دستاوردها و آسیب هایی است. مهم ترین دستاوردها و آسیب ها و نقاط ضعف و قوت ایران در این نبرد میهنی چه بود؟

مهم ترین نقطه ضعف ما غافلگیری اولیه همچنین نقش فعال عوامل نفوذی و جاسوسان اسراییل در کشور بود که باعث شد تعداد قابل توجهی از فرماندهان نظامی ما که اکثرا تجربه جنگ 8ساله با عراق را داشتند به شهادت برسند. تعداد قابل توجهی از دانشمندان هسته ای ایران هم ترور شدند.

اما نقطه قوتی که در درگیری تعیین کننده بود، بازسازی و احیای سازمان رزم، بلافاصله پس از شوک ابتدایی بود. این روند بلافاصله خلأها را پر کرد و نیروهای مسلح ما توانستند ظرف مدت کوتاهی به اسراییل پاسخ های درخور بدهند. با حملات موشکی ایران، جنگ به تدریج به یک موازنه رسید. این دستاورد، بسیار مهم بود، شاید کمتر کشوری بتواند ضربات اینچنینی در ساعات ابتدایی جنگ را تحمل کند و بعد به سرعت سازمان رزم خود را فعال کرده و پاسخ های مناسب به حملات ابتدایی بدهد. دستاورد مهم دیگر، تقویت همبستگی ملی و حس میهن دوستی مردم ایران بود.

در نظرسنجی های پس از جنگ 12 روزه، میزان حمایت از دولت، نسبت به قبل از حمله بیش از 3برابر شده است. در این جنگ اسراییلی ها این توهم را داشتند که با چنین حمله ای مردم به دلیل مشکلات و انتقاداتی که دارند با آن ها همراهی خواهند کرد! ادعاهای گزافی هم از سوی نتانیاهو در روزهای اول جنگ مطرح شد که این تصورات به سرعت نقش بر آب شد.

البته فکر می کنم برخی گروهک ها مانند منافقان در شکل گیری به یک چنین توهمی نقش داشتند. از یک طرف توهم اسراییلی ها و از سوی دیگر همبستگی ملی ایرانیان، همه را خنثی کرد. این اتحاد باعث شد نیروهای مسلح هم در دفاع از کشور به خوبی انجام وظیفه کنند.

جدا از رویارویی ایران و اسراییل، کنشگری اپوزیسیون و برخی رسانه های ایرانی در خارج از کشور، بازخوردهای منفی بسیاری در افکار عمومی ایرانیان پیدا کرد. مردم بعضا رفتار برخی طیف های اپوزیسیون را با کنشگری سازمان مجاهدین در دهه 60 مقایسه می کردند. شما در این باره چگونه می اندیشید؟

ما تجربه همکاری برخی از گروهک ها و عوامل داخلی آن ها با دشمن را در جنگ ایران و عراق داشتیم. مجاهدین خلق بازوی اطلاعاتی عراق شدند و مرکزیت خود را به عراق منتقل کردند. در جنگ هم با عراق علیه کشور همکاری می کردند. نهایتا هم ضربات جدی به دلیل این همکاری خوردند. در این دوره هم برخی افراد و گروه ها به تریبون تبلیغاتی اسراییل بدل شدند، اما به نظرم همان همبستگی ملی ایرانیان در داخل و خارج، عملا گروه های اپوزیسیون را به افرادی از اینجا رانده و آنجا مانده بدل کرد.

اهداف اسراییل و امریکا از حمله به ایران چه بود و آن ها تا چه اندازه در تحقق اهداف خود توفیق یافتند؟

در این جنگ اهداف اسراییل و امریکا، اهداف یکسانی نبود. اسراییلی ها با محاسبات غلط و توهمی که داشتند، چند موضوع را پیگیری می کردند. در وهله نخست، برخورد نظامی و از کار انداختن ماشین نظامی ایران بود. در گام بعدی به دنبال تغییر نظام حاکم بر ایران بودند، به نظرم هدف نهایی اسراییل، تجزیه ایران به کشورهای کوچک تر است. چون می دانند در هر شرایطی ایران قدرتمند با ظرفیت هایی که دارد کشور قدرتمندی در منطقه خواهد بود. آن ها این کشور قدرتمند را همراه با خواسته هایشان نمی دانند. به همین دلیل تجزیه ایران هم در نهایت ذیل اهداف نهایی اسراییل بوده و هست.

اما اسراییل در هر 3هدف خود ناموفق بود. البته ما ضرباتی خوردیم اما سازمان نظامی ما ضربات سختی هم به اسراییل زد. اهداف امریکایی ها جلوگیری از هسته ای شدن ایران بود. آن ها با توجه به تجربیات گذشته ای که در منطقه داشتند با سایر اهداف اسراییل همراه نبودند.

پس از رفتار مردم در جنگ 12 روزه بسیاری از تحلیلگران معتقدند نوبت نظام حکمرانی است که پاسخ همراهی و انسجام مردم را با اعمال اصلاحات بدهد، برخی حتی از ضرورت پارادایم شیفت در نظام حکمرانی صحبت می کنند. به نظر شما حاکمیت در دوران پسا جنگ چگونه می تواند پاسخ انسجام، مشارکت و اتحاد مردم را بدهد؟

رفتاری که مردم ایران در جنگ 12روزه داشتند. مورد تحسین جهانیان قرار گرفت. معتقدم اگر حکومت به گونه ای رفتار می کرد که زمینه مشارکت اکثریت ایرانیان فراهم شود، شاید اساسا دشمن چنین طمعی نمی داشت و دست به حمله نمی زد. اگر دشمن از قبل می دانست که مردم یکپارچه از کشورشان و تمامیت ارضی خود دفاع می کنند، دچار این اشتباه راهبردی نمی شد.

برگزاری انتخابات با مشارکت زیر 50درصد، همگی زنگ های خطر را برای نظام حکمرانی به صدا درآوردند اما توجهی به آن نشد. اگر در ایران انتخاباتی برگزار می شد که مانند دوران اصلاحات بیش از 80درصد ایرانیان در آن حضور داشتند، از منظر امنیتی، قدرت بیشتری را نصیب ایران می کرد و امنیت ایران تضمین می شد. اما به این ضرورت توجهی نشد و مردم از صحنه تصمیمات دور شدند. حکومت پس از رفتار مردم باید در تصمیمات خود تجدید نظر اساسی صورت بدهد. باید کاری کند که مردم علاقه مند شده و امید بیشتری به آینده داشته باشند و در بزنگاه های مختلف از جمله انتخابات حضور پر شورتری داشته باشند.

پس از جنگ 12 روزه، برای حاکمیت باید ایران و وفاداری به ایران مبنای جذب و دفع باشد. کسانی که ایران، تمامیت ارضی ایران، استقلال ایران و مقابله با تهاجم خارجی به ایران اصل است، ولی نعمت کشور و نظام هستند. حاکمیت باید جذب آن ها را سرلوحه کار خود قرار بدهد. اگر این کار صورت بگیرد در برابر هر تهاجم خارجی و اقدام مشابهی تضمین خواهیم داشت و کشور تا حد زیادی می تواند ایمن باشد. در این صورت تفکر تهاجم خارجی را برای دشمنان بلاموضوع می سازد.

مساله بعدی، نحوه قضاوت در مورد مردم و اعتماد به آن هاست. حکومت در صحنه های مختلف مانند گزینش ها، انتخاب ها، به کارگیری نیروها در دستگاه های مختلف و… اشتباهات بزرگی داشته است. این اشتباهات باید اصلاح شوند. مردم باید احساس کنند در همه عرصه های کشور و نظام حضور دارند. پس از جنگ، رفتار حاکمیت با مردم باید نسبت به قبل از جنگ متفاوت شود تا زمینه مشارکت مردم در آوردگاه های مختلف فراهم شود.

از موارد دیگری که به هیچ وجه با همبستگی مردم سازگار نیست، رسانه ملی کشور است که از تحولات کشور بسیار عقب تر است. در واقع رسانه ملی که باید بازتاب دهنده همه ملت و اقوام، گروه ها، جریانات و…باشد در اختیار یک تفکر اقلیت و کوچک است که هیچ سنخیتی با مطالبات اکثریت مردم و میهن دوستی ایرانیان ندارد. تاسف آور اینکه پس از جنگ 12 روزه، رویکردهای اشتباه قبلی در صدا و سیما در حال دنبال شدن است.

تندروها اخیرا فشارها و حملات زیادی را نسبت به دولت و مذاکره کنندگان ایرانی ترتیب می دهند. این نوع کنشگری رادیکال را چگونه می توان تفسیر کرد؟ به نظر شما تحولات منطقه ای و بین المللی برای ایران به چه سمتی می رود؟ آیا توافق سازی در دسترس است یا تنازع دوباره؟

در اینکه چه باید بکنیم، مهم ترین فاکتوری که در شرایط تازه باید در نظر گرفته شود، جلوگیری از تکرار جنگ است. البته همه بخش های این ضرورت در اختیار ایران نیست اما عملکرد ایران در این زمینه می تواند مهم باشد. شاید در گذشته هم اگر بهتر عمل می شد می توانستیم از جنگ اخیر جلوگیری کنیم.

اما برای آینده از یک طرف باید حتما با قدرت های تعیین کننده به خصوص امریکا مذاکره داشته باشیم و با گفت وگو جلوی جنگ را بگیریم و از سوی دیگر نیروی مسلح ما باید آماده باشد که اگر به رغم تلاش ها، جنگی تحمیل شد، آمادگی داشته باشند. توان نظامی و دیپلماسی در موازات هم هستند، توان نظامی در واقع پشتوانه مذاکرات است.

اگر قرار باشد مذاکرات هم دنبال شود و توافقی در دسترس باشد، این توافق به چه صورت است؟

در مذاکرات هم باید به سمت یک چشم انداز بلندمدت حرکت کنیم. ممکن است همه مسائل در کوتاه مدت قابل تفاهم نباشد اما می توان در یک چشم انداز دراز مدت در مورد آن ها به تفاهم رسید. ابتدا باید گام های اولیه برداشته شود و سپس گام های بعدی به گونه ای برداشته شوند که در چشم انداز بلندمدت یک توافق پایدار شکل بگیرد. طبیعتا در ایران افراد و گروه هایی هستند که از جنگ استقبال می کنند. آن ها بر طبل جنگ می کوبند همانطور که در گذشته می کوبیدند.

اینها مخالف مذاکره و توافق هستند. این افراد و گروه ها ضربات سختی به کشور زده اند. در اواخر دولت آقای روحانی که همه چیز برای توافق و احیای برجام آماده بود، اینها اجازه توافق ندادند. در دولت آقای رییسی هم همینگونه عمل کردند. با افتخار می گفتند برجام در حال نهایی شدن بود ما نگذاشتیم امضا شود. این تفکرات افراطی است که زمینه ساز جنگ 12روزه شد.

اگر برجام در دولت های روحانی یا رییسی احیا می شد، گشودن جبهه جنگ برای طرف مقابل دشوار بود. همان طور که در دوره قبل هم ترامپ از برجام خارج شد اما منجر به جنگ نشد. چون مخالفت های بین المللی وجود داشت. تندروی ها اما اجازه چنین اصلاحاتی را نداد. امروز اما با تجربه قبلی باید مراقب باشیم تا این تندروی ها تکرار نشود.