احمد زیدآبادی، روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی، معتقد است که دولت نتانیاهو روی شورش عمومی یا حداقل بخش به شدت ناراضی جامعه، حساب کرده بود و اکنون نیز همچنان امیدوارند مطالبات عمومی بی پاسخ بماند و حجم مشکلات افزایش یابد تا عده ای سرخورده شوند، به لاک خود بخزند و عده ای دیگر هم سر به شورش بردارند.

به گزارش هم میهن، او در گفت وگویی توضیحاتی درباره شرایط سیاست داخلی پساجنگ داده است که در ادامه می خوانید.

رویکرد سیاست داخلی ایران بعد از جنگ ایران و اسراییل چگونه پیش رفته است؟

هر اتفاقی مانند جنگ که رخ می دهد، روایت هایی از آن مطرح می شود که نوعی بازنمایی واقعیت است. این روایت ها ممکن است از سوی عموم یا بخش بزرگی از مردم پذیرفته شوند یا نشوند. بعد از حمله اسراییل به ایران، روایت یا سنخی بازنمایی از واقعیت صورت گرفت که ظاهراً مورد پذیرش بخش بزرگی از جامعه قرار گرفته است.

این روایت جنبه های مختلف دارد ازجمله اینکه تجاوز اسراییل به خاک ایران فارغ از هر کنشی از سوی جمهوری اسلامی خواه ناخواه صورت می گرفت و مسائلی مانند برنامه هسته ای و موشکی و سیاست منطقه ای فقط بهانه بوده و اصل حمله برای تضعیف بنیان های ملی ایران و با هدف تجزیه کشور اتفاق افتاده است.

بخش دیگر این روایت این است که ایران توانسته چنان پاسخ دندان‎شکنی به این حمله بدهد که طرف مقابل، شکست بخورد و درخواست آتش بس را مطرح کند. این ها بخشی از روایتی است که مطرح شد و تقریباً قبول عام یافت به طوری که حتی کسانی که به وضعیت، نگاه انتقادی و مخالف داشتند، تا اندازه ای این را پذیرفته اند.

این پذیرفته شدگی انسجام و همبستگی اجتماعی ایجاد کرد که بیشتر در دنیای مجازی نمود داشت. این موضوع برای برخی نهادهای تصمیم گیر سوءتفاهمی ایجاد کرده که گویی مردم، مطالبات معمول خود را رها کردند و حامی سیاست های گذشته شدند. این موضوع سبب شد، برخی سیاست ها و رفتارهای مرسوم به جای آن که عوض شود، بر آن ها پافشاری شود.

واقعیت این است که عده زیادی از مردم انتظار داشتند این همبستگی منجر به تغییر رویکردهای داخلی شود، به خصوص در حوزه هایی که کار بسیار آسان است و با یک فرمان عملی می شود مثل؛ آزادی زندانیان سیاسی، رفع فیلترینگ و رفع حصر میرحسین و… اما حرکتی که علامت تغییر قضا باشد، انجام نشد و در مواردی حتی برعکس شد.

برای مثال برخی افرادی که جامعه روی آن ها حساسیت داشت و مردم فکر می کردند به حاشیه رفته اند یا به دلیل کبر سن، بازنشسته می شوند، اما داستان معکوس شد. هم آقای کاظم صدیقی در نمازجمعه حضور یافت، هم آقای جنتی دبیر شورای نگهبان شد. برخی محافل بر این گمانند که پذیرش روایت ها، امری دائمی و ثابت است حال آنکه اینطور نیست و چنانچه به انتظارات عمومی پاسخ مثبت داده نشود یا موارد نقض آن روایت زیاد شود، پذیرش روایت دچار خدشه می شود و نتایج مخربی به بار می آورد.

پیامدهای نادیده گرفتن هشدارهایی که از سوی نخبگان سیاسی و فعالان جامعه شناسی در این مدت مطرح شد، مبنی بر اینکه دید روشنی از تغییر پارادایم سیاست های داخلی دیده نمی شود، چیست؟ درصورت ادامه این روند ممکن است چه اتفاقی از سوی مردم رخ دهد؟

در شرایط جنگی مردم عاملیت پیدا می کنند اما این عاملیت و فعالیت به خصوص در مواقعی است که جنگ در مرز کشورها رخ دهد و نیازمند بسیج نیرو باشد. در آن صورت، عاملیت مردم عمدتاً حضور داوطلبانه در جبهه ها یا تحمل آرام و صبورانه فشارهای ناشی از جنگ است. اما با جنگی مواجه شدیم که اساساً افراد، به ویژه افراد عادی جامعه نمی توانند عاملیت و فاعلیت مستقیمی در آن داشته باشند، چراکه جنگ تکنولوژی ها و از راه دور است و دشمن رودررویی وجود ندارد.

در برابر چنین اتفاقی، مردم منطقاً می توانند دو واکنش انجام دهند؛ یکی آنکه فشارها را با صبوری تحمل کنند و منتظر بمانند اما برخی مخالفان موجود که در خارج از کشور نیز تریبون های گسترده ای در اختیار دارند، علاقمندند که هیچ افق روشنی گشوده نشود و مردم به قدری تحت فشار یا نومیدی قرار گیرند که دست به شورش بزنند.

به هرحال روشن است که دولت نتانیاهو روی شورش عمومی یا حداقل بخش به شدت ناراضی جامعه، حساب کرده بود و بخشی از اپوزیسیون خارج از کشور هم با تمام توان خود به آن دامن زدند. از نگاه آنا، ن داستان هنوز تمام نشده است. امیدوارند که مطالبات عمومی بی پاسخ بماند، برخوردها سخت تر شود و حجم مشکلات افزایش یابد تا عده ای سرخورده شوند، به لاک خود بخزند و عده ای دیگر هم سر به شورش بردارند. در سایه چنین اتفاقی، فشارهای بیرونی تشدید و احتمال ازسرگیری جنگ بیشتر می شود. درواقع هشدارها معطوف به رخ دادن چنین سناریویی است.

چرا همچنان تمایل برای تغییر در رویکردهای سیاست داخلی، پس از این اتفاقات وجود ندارد؟

البته در برخی موارد مثل تعلیق قانون حجاب به نظر می آید تا اندازه زیادی تثبیت شده است.

پس می توان گفت، تغییر ریلی صورت گرفته است؟

تغییر ریل که نه، اما به نظرم به نیروهای میدانی ابلاغ شده که با مردم مهربان باشند و شهروندان را اذیت نکنند. مشکل اصلی اما قبل از اینکه تصمیم گیران باشند، آن پایگاه اجتماعی است که تصمیم گیران تاکنون بر آن ها تکیه داشته اند. اساس شکل گیری این پایگاه اجتماعی از دوران آقای هاشمی به خصوص در دوران دوم خرداد بنا نهاده شد. درواقع برای خنثی سازی برنامه های توسعه اقتصادی آقای هاشمی و توسعه سیاسی دولت آقای خاتمی، یک ضدجنبش سازماندهی شد که ایدئولوژی خود را ضداصلاحی تعریف کرد.

پیرامون این ایدئولوژی، افرادی را آموزش دادند و به عنوان حامی بسیج کردند و با گذر زمان، آن ها تصمیم گیر اصلی شدند، یعنی فشار اصلی را این گروه روی حکومت می آورند و اجازه تغییر نمی دهند؛ چراکه معتقدند اگر از ایدئولوژی بسته ای که ایجاد کردند کوتاه بیایند، موقعیت و امکانات خود را از دست خواهند داد. اینها فکر می کنند با همین سبک فشار آوردن برای مثال، بازگشت آقای صدیقی به نمازجمعه، خود را تثبیت می کنند، درحالی که این کار در میان مدت هیچ کمکی به آن ها نمی کند جز اینکه موجب سرخوردگی و عصبانیت بیشتر مردم می شود.

این نیرو همچنان هست و فعال است و حتی فکر می کند جنگ به موقعیت این نیرو کمک کرده است. الان با تصمیم گیران به ویژه در حوزه دولت که برخورد می کنید، مشکلات را درک می کنند، نگرانی های جدی دارند و به دنبال راه حل نیز هستند اما در آنجایی که بخواهند تصمیم بگیرند، مرعوب این نیرو هستند. قاعدتاً برای این مسئله باید تدبیری اندیشید. برخی از تندروهای این جناح ها حتی می گویند چرا آتش بس شده، ایران می توانست تل آویو و حیفا را با خاک یکسان کند و با آتش بس جلوی این کار گرفته شد.

مشکل اصلی اکنون این گروه هستند. من معتقدم، سیستم نیاز به تغییر پایگاه دارد و باید بعد از انتخاب پزشکیان، یک تغییر پایگاهی به سمت نیروهای میانه روتر جامعه رخ می داد که این اتفاق نیفتاد و آن گروه ها به حدی قوی بودند که اجازه ندادند. علی لاریجانی برای یکی از محافلی که گویا نزدیک به همان محافلی اند که به سمت او مهرنماز پرت کرده بودند، سخنرانی کرده. همین که از او دعوت کرده اند، شاید به زعم خودشان نوعی انعطاف باشد اما پاسخ‎های آقای لاریجانی به پرسش های آنان قابل توجه است! برای مثال در مقابل پرسش آن ها درباره مذاکر می گویند: بگذاریم رهبری خودش اگر لازم شد، از ابزار مذاکره به عنوان تاکتیکی استفاده کند! واضح است که نگران فشار و مخالفت همین گروه است که فشار می‎آورند.

نیرو بسیار سازماندهی شده است و در تمام مراکز اداری، دانشگاهی، نظامی و امنیتی، حضور دارد. تصور می کنند هر تغییر و اصلاحی منجر به منزوی شدن و ازدست رفتن موقعیت شان می شود. از آنجایی که خود را صاحب اقتدار می دانند به هر نقطه ای که لازم ببینند فشار می آورند. خود رهبری گفتند، اگر لازم باشد حکومت با قدرت وارد مذاکره یا جنگ می شود اما می بینید که کیهان همچنان علیه مذاکره با شدت تمام، موضع می گیرد. شاید برخی از تندروترین این نیروها را گاهی احضار کنند و توبیخ هم بشوند، اما درمجموع اینها مصونیت دارند و بزرگترین مانع اصلاح، تحول و تغییر هستند.